Wartość pieniądza w czasie – jak się zmienia?
Każda waluta ma określoną wartość, jednak trzeba pamiętać, że nie jest ona stała i potrafi ulec dużym zmianom nawet w bardzo krótkich odcinkach czasu. Siła nabywcza pieniądza, czyli jego wartość, wzrasta lub maleje nie tylko w zależności od wysokości inflacji, ale również z powodu oddziaływania szeregu innych czynników. W przypadku inflacji mamy do czynienia z deprecjacją pieniądza, czyli utratą jego siły nabywczej (za tę samą kwotę można z czasem kupić coraz mniej). Zjawisko przeciwne, czyli aprecjacja, zachodzi wtedy, gdy w danym kraju waluta umacnia swoją wartość względem innych walut – wtedy za tę samą sumę pieniędzy można kupić więcej po upływie jakiegoś czasu.
/>
Jak kurs waluty zagranicznej wpływa na wartość pieniądza w Polsce?
Kurs waluty to nic innego, jak relacja wartości jednej waluty do innej. Ujmując rzecz prościej, to cena, jaką należy zapłacić za zakup danej waluty, ale podana w jednostkach innej waluty. W praktyce oznacza to, że na wartość konkretnej waluty ma wpływ także wartość innych walut – szczególnie tych, które na rynku walutowym są powszechnie wykorzystywane do dokonywania transakcji zakupowych. W przełożeniu na sytuację złotówki oznacza to, że każde umocnienie się np. dolara amerykańskiego bądź euro skutkuje spadkiem wartości złotówki i zmniejszeniem jej siły nabywczej, co ma ogromne znaczenie dla importu i eksportu.
Od czego zależą kursy walut?
Kurs danej waluty jest zależny od szeregu czynników ekonomicznych, politycznych, a nawet psychologicznych. Wśród nich znajdują się zarówno uwarunkowania, nad którymi sprawują kontrolę różnego rodzaju instytucje bądź organizacje (np. polityka walutowa), jak i takie, które są praktycznie niezależne (np. oczekiwania wobec przyszłego stanu gospodarki).
Za czynniki o decydującym wpływie na kursy walut uznaje się najczęściej:
- bieżący poziom inflacji lub deflacji – zjawiska inflacji i deflacji oraz ich wpływ na wartość pieniądza szerzej opisujemy w dalszej części artykułu;
- bilans handlowy kraju – w przypadku, gdy dany kraj generuje nadwyżki handlowe, czyli sprzedaje więcej towarów i usług kontrahentom zagranicznym, niż sam sprowadza z zagranicy, wzrasta także kurs waluty tego kraju. Analogicznie: jeśli bilans handlowy jest ujemny (czyli więcej towarów i usług kraj sprowadza, niż sprzedaje za granicę), wartość waluty wraz z jej kursem ulegają obniżeniu;
- poziom stóp procentowych – długo utrzymujące się w danym kraju niskie stopy procentowe i jednoczesny szybki wzrost inflacji przekładają się bezpośrednio na znaczny spadek wartości waluty tego państwa w porównaniu do walut krajów z niższym wskaźnikiem inflacji;
- rezerwy walutowe oraz aktywa banku centralnego – wykorzystuje się je, gdy na walutę danego kraju jest duży popyt na rynku. Sprzedaż rezerw walutowych danego kraju, czyli kapitału zgromadzonego w walutach obcych, pozwala podnieść wartość własnej waluty lub przynajmniej zahamować jej spadek;
- sytuację gospodarczą i geopolityczną kraju – przyjęta przez dane państwo polityka gospodarcza może w znacznym stopniu wpłynąć na kurs rodzimej waluty kraju, a wydarzenia zewnętrzne (polityczne, społeczne itd.) również mogą silnie wpływać na wartość danej waluty. Dobrym przykładem jest obecna sytuacja Polski: tocząca się na Ukrainie wojna sprawia, że wartość złotówki systematycznie maleje w związku z położeniem geograficznym Polski w bezpośrednim sąsiedztwie toczącego się konfliktu.
Od czego jeszcze zależy spadek wartości pieniądza?
Zmiana wartości pieniądza w czasie jest także zależna od wielu innych czynników, które z reguły nie wpływają na wartość pieniędzy w tak wysokim stopniu, jak determinanty wymienione powyżej. W sprzyjających okolicznościach nawet i te mniej istotne czynniki mogą się jednak stać główną przyczyną poważnych modyfikacji siły nabywczej danej waluty. Do tej grupy czynników zalicza się m.in. handel walutami na rynku Forex oraz spekulacje kursami poszczególnych walut, inwestycje długoterminowe, katastrofy naturalne, odkrycie bądź wyczerpanie złóż zasobów naturalnych (szczególnie tych o istotnym znaczeniu dla światowej gospodarki) czy wojny.
Inflacja, deflacja, stopy procentowe – jak wpływają na wartość pieniądza?
Wartość pieniądza ulega spadkowi w sposób samoistny, szczególnie w dłuższej perspektywie czasowej. Jest to jedna z naturalnych właściwości pieniądza, warto jednak mieć na uwadze, że na spadek (lub wzrost) siły nabywczej pieniądza poważny wpływ ma także inflacja i deflacja oraz inne zależne od nich czynniki.
Co to jest inflacja?
Najkrócej mówiąc, inflacja to wzrost ogólnego poziomu cen dóbr (towarów i usług) dostępnych dla konsumentów w obrocie gospodarczym. Za najczęstsze przyczyny inflacji uznaje się wadliwą strukturę gospodarki, nadmierną emisję pieniądza (nieproporcjonalnie do wzrostu gospodarczego danego kraju), niezrównoważony budżet państwa i nadmierną ingerencję państwa w kwestie związane z emisją pieniądza.
Konsekwencje inflacji, zwłaszcza jeśli jest ona wysoka, są niezwykle dotkliwe: następuje znaczny spadek siły nabywczej pieniądza, a jeśli inflacja nie zostanie powstrzymana, możliwa jest stagflacja (wysoka inflacja połączona z wysokim bezrobociem) lub hiperinflacja (niemal całkowita utrata wartości przez daną walutę), a w ich następstwie poważny kryzys gospodarczy bądź nawet bankructwo kraju.
Dowiedz się, dlaczego inflacja jest niekorzystna także dla dłużników >>>
Co to jest deflacja?
Aby w możliwie prosty sposób zdefiniować pojęcie „deflacja” i wyjaśnić, co to za zjawisko i jakie są jego konsekwencje, wystarczyłoby stwierdzić, że to przeciwieństwo inflacji. Oznacza to długotrwały spadek poziomu cen, w wyniku którego pieniądz zyskuje na wartości w czasie. Wbrew pozorom jest to zjawisko negatywne, ponieważ w dłuższej perspektywie czasowej prowadzi do redukcji opłacalności produkcji i inwestycji, tym samym w pośredni sposób wpływając na zwiększenie poziomu bezrobocia i przyspieszając stagnację gospodarczą.
Inflacja w Polsce – stan obecny i prognozy na przyszłość
/>
Zgodnie z udostępnionymi przez Główny Urząd Statystyczny danymi inflacja w Polsce jeszcze w styczniu 2022 roku sięgała 9,2%, ale w kolejnym półroczu dramatycznie wzrosła, by osiągnąć obecnie poziom 15,5% rok do roku (dane z lipca 2022 ). Według przewidywań ekspertów nie jest to jeszcze wartość szczytowa – tę inflacja ma osiągnąć w III lub IV kwartale bieżącego roku. Trzeba jednak pamiętać, że na wielkość inflacji będzie też mieć wpływ wzrost cen energii elektrycznej oraz gazu, które nastąpią z początkiem 2024 roku. To z kolei przełoży się na wzrost cen wielu innych towarów oraz usług, co stanie się dodatkowym mechanizmem napędzającym inflację w Polsce w najbliższej przyszłości. W konsekwencji wartość pieniądza (złotówki) będzie nadal spadać.
Dowiedz się więcej: Jakie są przyczyny i skutki inflacji? Jak wygląda wykres inflacji w Polsce? >>>
Podsumowanie
Dla kredytobiorców wzrost inflacji oznacza, że warto rozważyć nadpłatę kapitału na posiadanych zobowiązaniach finansowych, by choć do pewnego stopnia zredukować wpływ rosnącej inflacji na podwyżki rat kredytów. Z kolei dłużnicy powinni wziąć pod uwagę, że wraz ze wzrostem inflacji najprawdopodobniej wzrastać będą również ich odsetki od zadłużenia – są one wprawdzie obliczane przy użyciu stóp procentowych, jednak rosnąca inflacja sprawia, że i stopa procentowa NBP jest podnoszona w celu zahamowania tego procesu.
W bazie ERIF wartościowy udział zadłużeń konsumenckich związanych z kredytem na koniec drugiego kwartału 2022 roku wynosił 38,84%. Dla porównania, w tym samym okresie 2021 roku udział ten wynosił 42,99% (przy prawie równej łącznej wartości wpisów negatywnych - 28,6 mld zł w 2021 roku i 28,1 mld zł w 2022 roku). Dane te mogą świadczyć o tym, że Polacy biorą mniej kredytów w obecnej sytuacji gospodarczej.