ZUS zaleją wnioski. Pracownicy muszą zadbać o zebranie tych dokumentów. Będą potrzebne od stycznia 2026 roku

Od stycznia pracownikom będą przysługiwały nowe uprawnienia

Trwają prace nad jedną z największych zmian na gruncie prawa pracy w ostatnich latach. Mowa o przepisach, które uznają, że na staż pracy pracownika to nie tylko okresy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, ale również te, w których był aktywny zawodowo na innej podstawie formalnej. O co dokładnie chodzi? Na gruncie obowiązujących regulacji szereg uprawnień pracowniczych jest uzależniony od ogólnego stażu pracy pracownika. Oblicza się go sumując wskazane przez ustawodawcę okresy zatrudnienia w ramach stosunku pracy i niektóre inne, zrównane z nimi. Do tak rozumianego stażu nie są jednak zaliczane okresy prowadzenia działalności gospodarczej, czy okresy wykonywania pracy na podstawie umów nazywanych potocznie śmieciówkami, czyli umów cywilnoprawnych. W konsekwencji na rynku pracy dochodzi do sytuacji, w których osoby z dużym doświadczeniem zawodowym zdobytym inaczej niż w ramach zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, jeśli na pewnym etapie kariery zdecydują się zostać pracownikami, są traktowani jako posiadający zerowy staż pracy i najmniejsze możliwe uprawnienia pracownicze. Dotyczy to na przykład wysokości dodatku stażowego, wymiaru urlopu wypoczynkowego, czy wysokości nagrody jubileuszowej.

Wymiar urlopu wypoczynkowego jest powiązany ze stażem pracy

Wszystko wskazuje jednak na to, że obietnice rządzących zostaną zrealizowane i ten niczym nieuzasadniony stan rzeczy już niedługo ulegnie zmianie. Dobiegają bowiem końca prace nad zmianą przepisów, która sprawi, że do stażu pracy będą wliczane również inne niż zatrudnienie na podstawy stosunku pracy, okresy wykonywania pracy i prowadzenia działalności. Będzie to dotyczyło między innymi okresów prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej (w tym samozatrudnienia) oraz wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej lub innej umowy, do której stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. To zaś oznacza, że po ich wejściu w życie, które jest planowane na 1 stycznia 2026 roku, tysiące pracowników zyskają między innymi prawo do urlopu wypoczynkowego w wyższym wymiarze. Przypomnijmy, że na podstawie art. 154 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy, wymiar urlopu wynosi:
- 20 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat;
- 26 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat.

Do okresu zatrudnienia, od którego zależy prawo do urlopu i wymiar urlopu, wlicza się okresy poprzedniego zatrudnienia, bez względu na przerwy w zatrudnieniu oraz sposób ustania stosunku pracy. W przypadku jednoczesnego pozostawania w dwóch lub więcej stosunkach pracy wliczeniu podlega także okres poprzedniego niezakończonego zatrudnienia w części przypadającej przed nawiązaniem drugiego lub kolejnego stosunku pracy.

Okresy nauki i służby również mają znaczenie

Do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wlicza się również z tytułu ukończenia:
1) zasadniczej lub innej równorzędnej szkoły zawodowej - przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 3 lata,
2) średniej szkoły zawodowej - przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 5 lat,
3) średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych (równorzędnych) szkół zawodowych - 5 lat,
4) średniej szkoły ogólnokształcącej - 4 lata,
5) szkoły policealnej - 6 lat,
6) szkoły wyższej - 8 lat.
Okresy te nie podlegają sumowaniu, a jeżeli pracownik pobierał naukę w czasie zatrudnienia, do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wlicza się bądź okres zatrudnienia, w którym była pobierana nauka, bądź okres nauki, zależnie od tego, co jest korzystniejsze dla pracownika.

W art. 302 Kodeksu pracy ustawodawca wskazuje, że do okresu zatrudnienia wlicza się okres służby w Policji, Urzędzie Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego, Służbie Wywiadu Wojskowego, Centralnym Biurze Antykorupcyjnym, Biurze Ochrony Rządu, Służbie Ochrony Państwa, Służbie Więziennej, Straży Granicznej i Państwowej Straży Pożarnej w zakresie i na zasadach przewidzianych odrębnymi przepisami.

Do ZUS trafi masa wniosków, więc już teraz przeanalizuj swoją sytuację

Jakie okresy dołączą do tej listy od 1 stycznia 2026 roku? Będzie ich naprawdę dużo, na przykład okresy:
1) okresy prowadzenia przez osobę fizyczną pozarolniczej działalności oraz okresy pozostawania osobą współpracującą z osobą fizyczną prowadzącą tę działalność, za które zostały opłacone składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe lub wypadkowe,
2) wykonywania przez osobę fizyczną umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia,
3) wykonywania przez osobę fizyczną umowy agencyjnej,
– w których ta osoba fizyczna podlegała ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

Co istotne do okresu zatrudnienia będzie się wliczało także udokumentowane okresy wskazane już okresy (te i inne wskazane w znowelizowanych przepisach), w których osoba fizyczna nie podlegała ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym na podstawie odrębnych przepisów.

Zgodnie z informacjami przekazywanymi przez resort pracy, zaliczanie wskazanych okresów do stażu pracy będzie możliwe od daty wejścia w życia ustawy, czyli zgodnie z planem od 1 stycznia 2026 r. Warto przy tym pamiętać, że zaliczeniu do stażu pracy będą podlegały wszystkie udowodnione okresy, a nie tylko okresy przypadające po wejściu w życie ustawy. Będzie trzeba więc potwierdzić je odpowiednimi zaświadczeniami wydanymi przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych o opłaceniu za dany okres składek na odpowiednie ubezpieczenia. Wniosek o wydanie zaświadczenia będzie trzeba złożyć do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w postaci elektronicznej za pomocą profilu informacyjnego utworzonego w systemie teleinformatycznym. Warto więc już teraz przeanalizować swoją historię ubezpieczeniową i zastanowić się, które z minionych okresów będą mogły przyczynić się do poszerzanie od stycznia 2026 roku uprawnień pracowniczych.