To ramię w ramię z odpowiednimi zasadami żywienia – jak picie co najmniej 2 l wody dziennie, jedzenie różnorodnych warzyw i owoców, jak najczęściej i w jak największej ilości, co najmniej 0,5 kg dziennie czy ograniczenie jedzenia mięsa, stanowią receptę na zdrowsze życie. Zdaniem prof. Jarosza, który wypracował nową piramidę, stosowanie się do zaleceń w niej zawartych może zmniejszyć o ok. 70-80 proc. ryzyko zachorowania na bardzo wiele chorób przewlekłych.

Otyłość zabija Polaków

To nie pierwsza analiza, która pokazuje, że problem stylu życia, w tym otyłości, to kwestii nie tylko zdrowia, ale i sposobu życia. A problem jest poważny – choć statystyki mogą się różnić – wnioski z wszystkich badań są podobne: otyłość zabija. Tuż przed wprowadzeniem opłaty cukrowej NFZ przeprowadził analizę i wykazał, że samo tylko spożycie napojów słodzonych cukrem przedwcześnie odbiera życie około 1400 Polakom rocznie, a każdy z nich traci przeciętnie 15 lat życia. Autorzy wyliczali wówczas, że oznacza to, iż statystycznie każdy z nas poznał kogoś, kto z tej właśnie przyczyny stracił bądź straci życie. To także bezpośrednio przekłada się na koszty: jeżeli sprawdzą się prognozy wzrostu otyłości, to w 2025 roku na leczenie chorób związanych z otyłością wydamy więcej o 0,3–1 mld zł niż w 2017 r.

Reklama

Eksperci są zgodni, że walkę z otyłością należy zacząć od najmłodszych lat. A sytuacja jest poważna, bo nieprawidłowa waga w tej grupie rośnie. Jak opisywała sytuację prof. Anna Fijałkowska, zastępca dyrektora ds. Nauki, Kierownik Zakładu Kardiologii Instytut Matki i Dziecka, w wywiadzie dla DGP: problem otyłości jest związany z wiekiem, płcią i statusem społecznym. Z badań będących częścią Europejskiego Projektu Monitorowania Otyłości Dzieci (COSI) realizowanego od roku 2007 r. pod auspicjami Światowej Organizacji Zdrowia w 35 krajach wynika, że w grupie młodszych dzieci, czyli do 8 lat, odsetek tych z przekroczonym wskaźnikiem BMI mówiących o nadwadze i otyłości w Polsce wyniósł 30,7 proc. Tak było w 2016 r. Ale już dwa lata później zwiększył się do 31,2 proc. To uplasowało Polskę na pierwszym miejscu w regionie Europy Środkowo-Wschodniej. Większy problem zauważono wśród chłopców: tutaj zmiana między 2016 rokiem a 2018 r. była już o wiele większa. Jeśli chodzi o samą otyłość, nie mówiąc już o nadwadze, przez dwa lata ten odsetek zwiększył się o 3 proc. Otyłość stwierdzono u 17,4 proc. dzieci w tym wieku. Badanie wykazywało, że nadwaga dotyczy 16,4 proc. dziewczynek i 20,9 proc. chłopców. Wyniki dla nadwagi i otyłości są jeszcze gorsze: w tym przypadku nieprawidłową masę ciała ma 36,7 proc. chłopców i 27,2 proc. dziewczynek. Badania potwierdzały też słuszność rekomendacji prof. Jarosza - nadwaga częściej występuje u najmłodszych dzieci, które śpią poniżej 9 godz. rekomendowanych dla tego wieku.

Jak walczyć z otyłością?

Specjaliści mówią zgodnie, że walka z otyłością może się udać tylko wtedy, kiedy zmienią się nawyki - tak stylu życia, jak i żywieniowe. A najskuteczniejsze są zindywidualizowane programy. Jednym z przykładów, o których opowiada prof. Jarosz, był Szwajcarsko-Polski Program Współpracy „Zachowaj Równowagę” promujący poprawę odżywiania w szkole. By rozliczyć otrzymane środki należało przeprowadzić ewaluację programu. Okazało się, że efekty były wymierne: o 10 proc. spadł odsetek dzieci sięgających codziennie po słodkie napoje, o 50-60 proc. udało się zwiększyć ich aktywność fizyczną, o 19 proc. wzrosła liczba osób jedzących śniadania, a o 14 proc. spadła liczba dzieci jedzących codziennie słodycze. To wszystko doprowadziło w szkołach podstawowych do ogólnego zmniejszenia odsetka nadwagi i otyłości o 3 proc. czyli o 8 tys. dzieci. Jednak aby to osiągnąć edukatorzy pracowali nie tyko z dziećmi i rodzicami, ale także z nauczycielami, dyrektorami szkół, pracownikami stołówek. Zmieniano jadłospis w szkole, w sklepikach szkolnych, dzieci miały porady dietetyczne, a także nowy przedmiot w szkole o zdrowiu. Jak mówi Prof. Jarosz w rozmowie z DGP – to oznacza, że gdyby rząd dał 8 mln zł, czyli 10 razy więcej niż było w programie szwajcarskim, można by uchronić 10 razy więcej dzieci czyli 80 tys.

Prof. Fijałkowska również wskazywała, że największe korzyści przyniósł celowany program skierowany do 15-latek „Zdrowa-ja”. Jego wyniki pokazywały, że działania w walce z nadwagą i otyłością muszą być kompleksowe. Program był nakierowany na aktywizację aktywności fizycznej wybranej grupy nastolatek, ale także na prawidłowe odżywianie, redukcję zachowań ryzykownych, poprawę kompetencji społecznych – poczucie własnej sprawczości. Program wykorzystywał nowe technologie: opaski monitujące aktywność fizyczną, była aplikacja na urządzenia mobilne. Były też elementy rywalizacji między uczestniczkami i między szkołami, a także warsztaty edukacyjne. Wyniki były nieoczywiste: po pierwsze okazało się, że kiedy poprawia aktywność fizyczna, przekłada się to na poprawę wszystkich innych czynników stylu życia. Takie dziewczyny miały lepsze samopoczucie, lepiej się odżywiały, rzadziej sięgały po papierosy i alkohol, poprawiały się też kompetencje społeczne. Dbanie o dobrą wagę i zdrowie to naczynia powiązane.

O temacie otyłości oraz jej wpływu na zdrowie, nie tylko w trakcie pandemii będziemy mogli posłuchać podczas spotkania w ramach Impact'21.m.in. podczas panelu „Zdrowa żywność inwestycją w zdrowe społeczeństwo”.

Piramida żywienia i stylu życia profesora Jarosza - 10 zasad

  • Dbaj o RELAKS (Ruch, Edukacja, Ludzie, Aktywność, Książka, Sen) i Nie PAL (Papierosy, Alkohol, Lekomania).
  • Jedz regularnie 4–5 posiłków dziennie i pamiętaj o częstym piciu wody (co najmniej 2l).
  • Jedz różnorodne warzywa i owoce, jak najczęściej i w jak największej ilości, co najmniej 0,5 kg dziennie (najzdrowsze proporcje – ¾ warzywa, ¼ owoce).
  • Jedz produkty zbożowe, zwłaszcza pełnoziarniste.
  • Jedz ryby (co najmniej 2 razy w tygodniu), jaja, nasiona roślin strączkowych oraz oleje roślinne. Ogranicz spożycie mięsa (zwłaszcza czerwonego i jego przetworów do mniej niż 0,5 kg na tydzień).
  • Pij dwie szklanki mleka lub fermentowanych napojów mlecznych np. jogurt naturalny, kefir. Częściowo możesz je zastąpić serem.
  • Unikaj spożycia cukru i słodyczy, zastępuj je owocami oraz orzechami.
  • Nie dosalaj potraw, nie jedz słonych przekąsek i wybieraj produkty o małej zawartości soli. Używaj zamiast niej przypraw oraz ziół.
  • Zażywaj codziennie witaminę D według zaleceń lekarskich.
  • Kontroluj swoje zdrowie regularnie sprawdzając swoją masę ciała i ciśnienie tętnicze oraz wykonując okresowe badania kontrolne (m.in. morfologia, stężenie glukozy i lipidów we krwi, cytologia, mammografia, kolonoskopia)