O przyczynach i możliwych działaniach, jakie można podjąć, aby zmienić ten stan rzeczy, dla witryny „Nature” pisze Emily G. Jacobs.
Kobiety częściej zapadają na depresję i chorobę Alzheimera
70 proc. osób cierpiących na chorobę Alzheimera to kobiety. To one częściej zapadają też na depresję – stanowią 65 proc. ogółu chorych. Cierpią też na wspomniane wcześniej schorzenia charakterystyczne tylko dla tej płci – m.in. depresję poporodową, okołomenopauzalną mgłę mózgową i migreny menstruacyjne. 400 milionów kobiet na całym świecie stosuje antykoncepcję hormonalną, która wymieniana jest jako czynnik podwyższający ryzyko wystąpienia depresji. Dlaczego tak się dzieje? Nie wiemy, bo nie przeprowadzono odpowiednich badań.
Oczywiście nie jest tak, że neurologia nie bada kobiet. Stanowią uczciwą, 50-procentową reprezentację uczestników badań naukowych. Problem w tym, że te badania rzadko kiedy poświęcone są wspomnianym, charakterystycznym dla ich płci chorobom. Naukowcy nie interesują się tym zagadnieniem – 80 proc. neurologów to mężczyźni. Nie ma też inwestorów, którzy takie badania chcieliby sponsorować.
Neuronauka potrzebuje przełomu
Emily G. Jacobs, autorka omawianego przeze mnie artykułu, stanęła na czele utworzonej 16 listopada 2023 roku Inicjatywy na Rzecz Zdrowia Mózgu Kobiet im. Ann S. Bowers, powołanej przez Uniwersytet Kalifornijski. Celem tego przedsięwzięcia jest zmiana opisanego wyżej stanu rzeczy. Jak przyznaje autorka, inicjatywa wpisuje się w nurt „globalnej zmiany w kulturze nauki”, dzięki której docelowo zdrowie kobiet ma zająć w tej przestrzeni miejsce równe zdrowiu mężczyzn.
Na czym będzie polegać zadanie Inicjatywy na Rzecz Zdrowia Mózgu Kobiet? Chodzi o skupienie w jednym miejscu danych dotyczących rezonansu magnetycznego (MRI) tysięcy osób, generowanych przez póki co siedem kampusów podlegających Uniwersytetowi Kalifornijskiemu. W przyszłości placówek, z których inicjatywa będzie pobierać dane, ma być więcej. Jak zauważa Jacobs, chodzi nie tylko o oddanie należytego miejsca zdrowiu kobiet, ale też o wyrwanie neuronauki z obecnego, wyizolowanego modelu, w którym badania prowadzone są na małą skalę i ciężko odtwarzalne.
Zdrowie osób niebinarnych i transpłciowych
Jak podkreśla Jacobs, opisane wyżej podejście przyniosło wspaniałe rezultaty, jeśli chodzi o rozwój genomiki czy fizyki cząstek elementarnych. Teraz może się okazać przełomowe dla zdrowia neurologicznego kobiet. Gromadzone duże ilości danych będą analizowane za pomocą narzędzi uczenia maszynowego, co pozwoli określić najważniejsze tendencje na poziomie populacji i powiązać dane MRI z takimi zjawiskami jak antykoncepcja hormonalna czy migrena menstruacyjna. Już na obecnym etapie powstają pierwsze wnioski dotyczące neuroplastyczności mózgu w czasie menstruacji. W przyszłości przebadany ma zostać pod tym kątem także okres ciąży, menopauzy oraz poporodowy.
Jacobs zauważa, że o ile w przypadku dziewczynek i chłopców przed okresem dojrzewania depresja jest zjawiskiem rozkładającym się na płcie po równo, tak kiedy w grę wkroczą komplikacje hormonalne, kobiety zaczynają chorować częściej. Inicjatywa stawia sobie za cel wypracowanie modeli predykcyjnych, które pozwolą przewidzieć takie wahania i dostosować odpowiednie terapie. Innym celem jest zbadanie zagadkowego zjawiska, jakim jest fakt, że na skutek przyjmowania antykoncepcji hormonalnej część osób zapada na depresję, a część – wręcz przeciwnie, obserwuje wyraźną poprawę kondycji psychicznej. Ważnym aspektem przedsięwzięcia jest też uwzględnienie osób niebinarnych i niecispłciowych. Dane dotyczące zdrowia ich mózgów są jeszcze bardziej skąpe, niż ma to miejsce w przypadku kobiet.