Chiny zmieniają gospodarczą strategię. Skutek? Prawdopodobna wojna handlowa

W miarę kurczenia się chińskiego sektora nieruchomości prezydent Xi Jinping musi przekształcić model gospodarczy kraju, aby napędzać wzrost w ciągu następnej dekady. Rozwiązanie zaproponowane przez rząd grozi wywołaniem nowej fali napięć handlowych na całym świecie - uważa agencja Bloomberg.

Działalność związana z nieruchomościami, która niegdyś była motorem napędowym i odpowiadała za koło jedną piątą wzrostu gospodarki, w 2022 r. stała się hamulcem. Dlatego Chińscy przywódcy zmuszeni są inwestować w produkcję.

Przemiana chińskiej gospodarki skupia się wokół trzech czynników: wzrostu sektora pojazdów elektrycznych, akumulatorów i energii odnawialnej. Te trzy branże wspierają światowy impuls do dekarbonizacji i napędzają popyt na towary takie jak miedź i lit.

Skuteczna obrona przed recesją

Jak dotąd strategia ta pomaga Chinom uniknąć recesji podobnej do tej, jaka dotknęła Japonię w latach 90. i Stany Zjednoczone w 2008 r. po załamaniu w tych krajach rynku nieruchomości. Obecnie druga co do wielkości gospodarka świata rośnie w tempie około 5 proc. rocznie.

Nacisk na rozwój nowych technologii nasila nierównowagę, która przygotowuje grunt pod odnowienie globalnych napięć handlowych między Chinami a krajami rozwiniętymi.

Groźba konfliktu handlowego

Stany Zjednoczone i Unia Europejska wyrażały ostre obawy dotyczące nadwyżki mocy produkcyjnych w Chinach. Europa wszczęła serię dochodzeń handlowych, co doprowadziło w zeszłym tygodniu do działań odwetowych ze strony Chin.

Państwo Środka wszczęło dochodzenia antydumpingowego dotyczącego unijnych produktów alkoholowych, takich jak brandy. Analitycy uznali, że to posunięcie wymierzone jest we Francję, czyli głównego zwolennika działań wspólnego bloku w sprawie chińskich dotacji na pojazdy elektryczne.

Prezydent USA Joe Biden również zaostrzył środki mające na celu ograniczenie Chinom dostępu do zaawansowanych technologii. Natomiast tegoroczny wyścig do fotela prezydenckiego w USA, w którym prawdopodobnie weźmie udział Donald Trump, może spowodować dalsze nasilenie polityki protekcjonistycznej.

Konflikt z Chinami dotyka także kraje rozwijające się. Przykładem są Turcja i Indie, które przyciągną bardziej wyrafinowane gałęzie przemysłu, co zwiększa protekcjonizm wymierzony w Chiny.

Plan gospodarczy Xi

Koncentracja Xi wynika z połączenia celów gospodarczych, bezpieczeństwa i stabilności społecznej. Chińscy doradcy ds. polityki i ekonomiści powiązani z rządem twierdzą, że Xi chce uniknąć problemów, takich jak pogłębianie się nierówności w dochodach i rosnący populizm, które pojawiły się w USA po utracie miejsc pracy w przemyśle na rzecz Chin.

Amerykańskie ograniczenia dotyczące chipów skłoniły również Chiny do podwojenia wysiłków na rzecz osiągnięcia samowystarczalności w zakresie najnowocześniejszych technologii, co stanowi pilny priorytet bezpieczeństwa narodowego.

Historyczne wyniki

Według Bloomberg Intelligence nadwyżka towarów przemysłowych w Chinach w stosunku do światowego PKB wynosi obecnie około 2 proc. To wyniki na poziomie, jaki ostatnio notowały Stany Zjednoczone po II wojnie światowej.

Szacuje się, że około 45 proc. chińskiej produkcji przemysłowej, produktów takich jak pojazdy elektryczne, statki i sprzęt gospodarstwa domowego, jest eksportowane.

Ekonomiści głównego nurtu w latach 90. XX wieku i 2000. mieli tendencję do podkreślania korzyści dla konsumentów wynikających z taniego importu z Chin. Jednak ekspansja chińskich produktów ma też drugą, negatywną stronę „chiński szok”, który wywołuje gniew opinii publicznej wynikający z utraty miejsc pracy w zakładach produkcyjnych w krajach rozwiniętych.

„Chiński szok” to sformułowanie ukute przez grupę ekonomistów w 2016 r., które opisuje wszystkie negatywne zjawiska, od rosnącego populizmu po spowolnienie wzrostu produktywności.

Modernizacja chińskiego przemysłu

Modernizacja chińskiego przemysłu oznacza wkroczenie w sektory zdominowane dotychczas przez najbogatsze kraje. A to prowadzi do spadku importu z takich krajów, jak Niemcy, Korea Południowa i Japonia, które tradycyjnie osiągały nadwyżki w handlu z Państwem Środka, ponieważ dostarczały fabrykom w Chinach zaawansowane technologicznie komponenty.

Dowody na to, że Chiny skupiają się na produkcji, są wszędzie. Kredyty bankowe dla sektora przemysłowego rosną. Widoczny jest też dynamiczny rozwój inwestycji w parki przemysłowe i zwiększony eksport wszystkiego.

Największe sukcesy produkcyjne Chiny odnoszą w eksporcie w trzech segmentach w obszarze transformacji energetycznej. Według oficjalnych statystyk wartość eksportu samochodów elektrycznych, akumulatorów i paneli słonecznych wzrosła w pierwszych trzech kwartałach 2023 r. o 42 proc. w stosunku do roku poprzedniego.

Dzięki dotacjom do instalacji fotowoltaicznych i zakupów pojazdów elektrycznych sprzedaż krajowa tych produktów jest jeszcze większa niż eksport.

W ciągu pierwszych dziesięciu miesięcy ubiegłego roku lokalni konsumenci kupili prawie 6 milionów osobowych samochodów elektrycznych wyprodukowanych w kraju, w porównaniu z eksportem wynoszącym 1,6 miliona.

Chińska nadwyżka mocy produkcyjnych

Sekretarz skarbu Janet Yellen ostrzegła w już listopadzie, że nadpodaż „może pojawić się w przyszłości w branżach, w które Chiny bardzo intensywnie inwestują”.

Komisja UE wszczęła również bezpośrednio dochodzenie w sprawie chińskich pojazdów elektrycznych. W listopadzie szefowa Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen powiedziała, że „nadwyżka mocy produkcyjnych w chronionych gałęziach przemysłu zalewa światowe rynki i może osłabić naszą bazę przemysłową”.

Pekin próbował rozładować napięcia z Waszyngtonem i innymi krajami, podkreślając, że zagraniczne firmy są mile widziane w Chinach. Przykładem otwarcia Chin na zagraniczne firmy jest Tesla, która została przyjęta z radością do produkcji w Chinach na sprzedaż krajową i na eksport.

Jednak inne firmy skarżyły się, że rynek chiński staje się mniej otwarty na towary produkowane przez firmy zagraniczne, nawet jeśli produkcja odbywa się lokalnie. Niektóre sektory są nadal niedostępne dla zagranicznych inwestorów, a rząd coraz częściej wdraża politykę „kupuj chińskie”.

Chiny potrzebują know-how w celu unowocześnienia produkcji

Zapotrzebowanie Chin na inwestycje zagraniczne, które pomogą we wniesieniu know-how w celu unowocześnienia produkcji, oznacza, że decydenci muszą poczynić strategiczne ustępstwa, aby utrzymać zagraniczne przedsiębiorstwa. Podczas swojej listopadowej podróży do San Francisco Xi powiedział sali pełnej biznesmenów, że Chiny są gotowe być partnerem i przyjacielem Stanów Zjednoczonych.

Jednak to tylko słowa, a w sprawie podstawowej strategii nie będzie żadnego kompromisu. W przemówieniu na rok 2020, Xi nazwał produkcję „linią ratunkową” i „fundamentem” kraju.

Udział przemysłu wytwórczego w PKB Chin osiągnął najwyższy poziom w 2011 r., a w 2015 r. usługi zaczęły stanowić ponad połowę gospodarki, co jest normalne w miarę bogacenia się krajów.

W najnowszym pięcioletnim planie gospodarczym kraju głoszono, że udział sektora produkcyjnego nie będzie mógł się zmniejszać począwszy od 2020 r. Dzięki wzrostowi popytu na chińskie towary w czasie pandemii, w ciągu kolejnych dwóch lat udział ten wzrósł o dwa punkty procentowe, by osiągnąć poziom 28 proc. PKB.

Plan Xi ma uzasadnienie ekonomiczne

Wzrost gospodarczy ma tendencję do zwalniania, w miarę jak kraje stają się w coraz większym stopniu zdominowane przez usługi, ponieważ trudniej jest osiągnąć poprawę produktywności. Produkcja ma również większy wpływ na inne sektory.

Badanie z 2017 r. opublikowane przez Ministerstwo Handlu i Przemysłu Singapuru wykazało, że każde 100 nowych stanowisk pracy w sektorze produkcyjnym wiąże się z 27 nowymi stanowiskami pracy niezwiązanymi z produkcją. Dla kontrastu, każde 100 nowych miejsc pracy w usługach wiąże się tylko z 3 dodatkowymi miejscami pracy w produkcji.

Produkcja ma także najwyższy potencjał innowacyjny, odpowiada za większość wydatków na badania i rozwój w całej gospodarce oraz zatrudnia większość naukowców i inżynierów.

Odejście od nieruchomości przynosi także zieloną dywidendę. Według Centrum Badań nad Energią i Czystym Powietrzem całkowite emisje w Chinach mogły osiągnąć najwyższy poziom w zeszłym roku, gdy Chiny nie odeszły od wzrostu intensywnego w budownictwie napędzanego wysokoemisyjną stalą i cementem.

Transformacja gospodarki nie będzie łatwe

Zdaniem ekonomistów Goldman Sachs, szybki rozwój „nowych trzech” branż nie będzie w stanie zrównoważyć spadku w branży budowlanej i spadku produkcji samochodów spalinowych. W niedawnym raporcie ekonomiści Goldman Sachs napisali, że załamanie w budownictwie spowoduje ograniczenie wzrostu gospodarczego o 0,5 punktu procentowego rocznie w latach 2023–2027 i zaszkodzi zatrudnieniu w miastach.

Oznacza to, że wzrost produkcji w Chinach będzie musiał mieć szerokie podstawy. Chiny czynią postępy w takich sektorach, jak zaawansowane materiały, robotyka i biotechnologia.

Ograniczeniem wzrostu produkcji są pogłębiające się napięcia handlowe, które oznaczają, że Chiny będą musiały sprzedawać większą część swojej produkcji na rynku krajowym. Pekin uznał potrzebę zwiększenia popytu krajowego, ale jako priorytet gospodarczy na ten rok umieścił go na drugim miejscu, za rozwojem przemysłu.

Władze sprzeciwiają się środkom takim jak rozdawnictwo gotówki mające bezpośrednio zwiększyć konsumpcję i w dużej mierze stosują podejście, w którym oczekuje się, że podaż stworzy popyt, ponieważ większa produktywność prowadzi do wyższych płac.

Jednak ta logika ma ograniczenia, zwłaszcza że produkcja staje się coraz bardziej zautomatyzowana. Zyski dochodowe wynikające z wyższej produktywności są często rozdzielane pomiędzy mniejszą liczbę pracowników i zamożnych akcjonariuszy.