Konsul mówi, że w ostatnim czasie konsulaty notują zwiększoną liczbę pytań od mieszkających w Wielkiej Brytanii Polaków o sytuację po zakończeniu okresu przejściowego po brexicie, czyli po 31 grudnia 2020 r., choć raczej nie dotyczą one tego, co teraz jest przedmiotem negocjacji, bo teraz jest tym umowa o wolnym handlu.
Podkreśla jednak, że warunkiem zachowania praw przez mieszkających w Wielkiej Brytanii obywateli UE jest uzyskanie statusu osoby osiedlonej (settled status) lub tymczasowego statusu osoby osiedlonej (pre-settled status).
„Będzie zasadnicza różnica między tymi, którzy go mają, a którzy go nie będą mieli. Dla osób, które go mają, nic się nie powinno zmienić, jeśli chodzi o podejmowanie pracy, korzystanie ze świadczeń społecznych, ze służby zdrowia czy prowadzenie działalności gospodarczej” – mówi Mateusz Stąsiek.
Konsul przypomina, że konieczność uzyskania statusu dotyczy wszystkich obywateli UE nie będących obywatelami brytyjskimi, niezależnie od posiadanego obecnie statusu, w również osoby mające status rezydenta. Wskazuje też, że choć czas na to jest do końca czerwca 2021 r., lepiej złożyć wniosek jak najszybciej, żeby mieć czas na ewentualne odwołanie się od decyzji odmownej.
Status osoby osiedlonej lub tymczasowy status osoby osiedlonej, oprócz zachowania dotychczasowych praw, pozwoli na wjeżdżanie do Wielkiej Brytanii do 31 grudnia 2025 r. jedynie przy użyciu dowodu osobistego (takie samo prawo będą mieli posiadacze zezwoleń wydawanych pracownikom przygranicznym), podczas gdy pozostali obywatele UE od 1 października przyszłego roku, aby wjechać do Wielkiej Brytanii będą musieli posiadać ważny paszport. Brytyjski rząd już wcześniej ogłosił, że obywatele UE będą mogli podróżować do Wielkiej Brytanii na pobyty do pół roku bez konieczności ubiegania się o wizę.
Jak zwraca uwagę konsul Stąsiek, jedną z ważniejszych zmian związanych z zakończeniem okresu przejściowego, są zasady na jakich obywatele UE mogą studiować w Wielkiej Brytanii. „Dla osób, które już rozpoczęły studia i które do 31 grudnia 2020 r. przybędą do Wielkiej Brytanii, zasady studiowania pozostają niezmienione. Tak jak pozostali obywatele UE muszą jednak pamiętać o konieczności uzyskania tymczasowego statusu osoby osiedlonej. Istotne jest to, że aby być uprawnionym do takiego statusu należy rzeczywiście przebywać na terytorium Zjednoczonego Królestwa. Zatem osoby, które rozpoczynają w tym roku akademickim studia w trybie zdalnym i nie przyjadą do końca grudnia, nie będą się mogły ubiegać o ten status” – wyjaśnia, dodając, że studenci, którzy planują przyjechać po 1 stycznia 2021 r. będą musieli z wyprzedzeniem aplikować o wizę studencką.
„Jeśli chodzi o studia, najbardziej istotną zmianą jest wyrównanie stawek czesnego dla wszystkich studentów zagranicznych, co oznacza, że od roku akademickiego 2021-22 nowi studenci z Unii Europejskiej nie będą już uprawnieni do czesnego w takiej samej wysokości jak obywatele brytyjscy” – podkreśla.
Inną ważną zmianą związaną z końcem okresu przejściowego jest to, że przestanie obowiązywać Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego, więc aby uniknąć wysokich kosztów leczenia w razie wypadku czy choroby w trakcie pobytu w Wielkiej Brytanii wskazane jest posiadanie ubezpieczenia medycznego.
Mateusz Stąsiek podkreśla, że wszystkie zmiany, które nastąpią wraz z końcem okresu przejściowego i które dotyczą mieszkania i pracy w Wielkiej Brytanii czy przyjazdów do niej, będą miały miejsce niezależnie od tego, czy okres przejściowy zakończy się z porozumieniem, czy też bez.