● Zdarza się, że pracownicy firm popełniają przestępstwa skarbowe polegające na dokonywaniu niewłaściwych rozliczeń dewizowych, celnych, księgowych czy podatkowych. W przypadku wykrycia takich nieprawidłowości podstawową karą jest grzywna. Czy płaci ją rzeczywisty sprawca, a więc pracownik, czy też firma?
– Karę grzywny, co do zasady, zobowiązany jest uiścić rzeczywisty sprawca czynu zabronionego, czyli w takim przypadku pracownik firmy. Różne sytuacje życiowe mogą jednak spowodować, że orzeczonej przeciwko rzeczywistemu sprawcy grzywny nie da się wyegzekwować. Sprawcą może bowiem okazać się osoba nieposiadająca majątku pozwalającego zapłacić nałożoną karę czy też osoba, która po uprawomocnieniu się wydanego przeciwko niej orzeczenia zmarła albo wyjechała za granicę i miejsce jej pobytu nie jest znane.
Przewidując takie sytuacje, przepisy kodeksu karnego skarbowego (k.k.s.) zawierają unormowanie mające zapewnić skuteczniejszą egzekucję grzywien nałożonych za przestępstwa skarbowe w porównaniu z egzekucją grzywien orzekanych za pospolite przestępstwa kryminalne (jak np. korupcja czy oszustwo).
● Jakie warunki muszą być spełnione, żeby firma musiała zapłacić grzywnę za przestępstwo skarbowe popełnione przez jej pracownika?
Reklama
– Warunkiem koniecznym jest ustalenie w toku postępowania karnego skarbowego prowadzonego przeciwko określonej osobie, czyli oskarżonemu, że działał jako zastępca innego podmiotu, np. firmy, prowadząc jej sprawy jako pracownik, pełnomocnik, zarządca lub działając w jakimkolwiek innym charakterze. Kolejnym warunkiem jest, aby firma odniosła albo mogła odnieść z przestępstwa skarbowego popełnionego przez oskarżonego jakąkolwiek korzyść majątkową.
Jeżeli warunki te są spełnione i w orzeczeniu kończącym postępowanie oskarżony zostanie skazany na karę grzywny, to zmaterializują się przesłanki do pociągnięcia firmy do odpowiedzialności posiłkowej na wypadek fiaska egzekucji orzeczonej kary grzywny od rzeczywistego sprawcy. Co więcej, wymiar kary grzywny będzie ustalony stosownie do możliwości majątkowych zarówno samego skazanego, jak i podmiotu pociągniętego do odpowiedzialności posiłkowej, czyli firmy.
● Jakie formalne przesłanki muszą zaistnieć, żeby firma stała się gwarantem uiszczenia grzywny za jej pracownika?
– Taką przesłanką jest wydanie jeszcze w toku postępowania postanowienia o pociągnięciu danego podmiotu, czyli firmy, do odpowiedzialności posiłkowej. Z chwilą tą firma nabywa status strony w postępowaniu karnym skarbowym, z prawem do ustanowienia do trzech pełnomocników oraz z ogółem uprawnień i obowiązków wynikających z tytułu bycia stroną w postępowaniu karnym. Dzieje się tak na podstawie zawartych w k.k.s. wyraźnych odesłań do unormowanej w kodeksie postępowania karnego (k.p.k.) procedury karnej, która reguluje pozycję prawną strony procesowej.
W szczególności, jako strona taka firma ma prawo występować o zezwolenie na przeglądanie akt i pobieranie odpisów dokumentów, o doręczanie wszelkich pism oraz dopuszczenie do udziału w czynnościach postępowania toczącego się przeciwko rzeczywistemu sprawcy.
Oczywiście w najlepiej pojętym interesie firmy pociągniętej do odpowiedzialności posiłkowej jest realizacja pełni tych uprawnień i przygotowanie strategii mogącej wspomóc obronę samego oskarżonego (zwłaszcza gdyby sam oskarżony był pasywnym lub wręcz nieobecnym uczestnikiem toczącego się postępowania).
Swoistym przywilejem podmiotu pociągniętego do odpowiedzialności posiłkowej – zagrożonego bądź co bądź poniesieniem finansowych konsekwencji cudzego przestępstwa skarbowego – jest przyznanie temu podmiotowi gwarancji procesowych analogicznych do tych przysługujących oskarżonym w postępowaniu karnym prowadzonym na gruncie k.p.k., zaś jego pełnomocnikowi – uprawnień zbliżonych do tych, z jakich korzysta na gruncie procedury karnej obrońca oskarżonego.
● Obowiązuje również ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary. Jakie relacje zachodzą między odpowiedzialnością określoną w tej ustawie, a odpowiedzialnością posiłkową firm za przestępstwa skarbowe ich pracowników?
– Oba rodzaje odpowiedzialności trzeba wyraźnie odróżnić. Sankcje wynikające z ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych mogą grozić firmie na podstawie zupełnie innych przesłanek i niezależnie od tego, czy została ona pociągnięta do odpowiedzialności posiłkowej na podstawie k.k.s. Obowiązuje w tym przypadku zasada, że skazując firmę na podstawie ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych na karę pieniężną lub przepadek określonego mienia, sąd musi uwzględnić prawomocne orzeczenie o nałożeniu na ten podmiot odpowiedzialności posiłkowej za karę grzywny za przestępstwo skarbowe.
Podstawa prawna
● Ustawa z 10 września 1999 r. – Kodeks karny skarbowy (t.j. Dz.U. z 2007 r. nr 111, poz. 765 z późn. zm.).
● Ustawa z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. nr 89, poz. 555 z późn. zm.).
