Kluczowym wnioskiem płynącym z tegorocznych raportów jest fakt, że GenAI nie tyle eliminuje stanowiska, co je fundamentalnie transformuje, wymuszając natychmiastową redefinicję niezbędnych kompetencji na niespotykaną skalę. To już nie jest pytanie o to, czy robot zabierze nam pracę, lecz o to, czy człowiek bez kompetencji w zakresie AI będzie w stanie efektywnie konkurować na rynku.

Dualizm rynku pracy 2025 – zyski i straty wartości pracy

Raporty z początku 2025 roku, zwłaszcza te skupiające się na sektorze usług, finansów i IT, wskazują na polskim rynku pracy na zjawisko dualizmu transformacyjnego. Szybki wzrost produktywności i popytu na Prompt Engineering: W sektorach takich jak obsługa klienta, tworzenie treści (marketing, media) oraz podstawowe kodowanie (front-end, testowanie), wdrożenie GenAI skutkowało gwałtownym wzrostem produktywności mierzonej wskaźnikiem Output-Per-Hour (OPH). Średnia efektywność pracy copywritera wspieranego GenAI wzrosła o 35%, natomiast czas realizacji projektów analitycznych i prawnych skrócił się o około 20-25% (Dane Analizy Lewiatana Q1 2025). To oznacza, że mniej osób jest w stanie wykonać tę samą ilość pracy. Pracodawcy nie szukają już wykonawców rutynowych czynności, lecz specjalistów od interakcji z AI (tzw. Prompt Engineerów i AI Integratorów). Popyt na te nowe, hybrydowe role (łączące wiedzę dziedzinową z umiejętnością zarządzania modelem AI) wzrósł w I połowie 2025 roku o ponad 150% rok do roku, stając się najszybciej rozwijającą się kategorią ogłoszeń. Zanikanie stanowisk rutynowych i zjawisko Task Compression: Jednocześnie, raporty wskazują na kompresję zadań (Task Compression) – zdolność GenAI do przejęcia całych segmentów pracy na stanowiskach takich jak młodsi analitycy, asystenci administracyjni, czy specjaliści ds. wprowadzania danych. Przewiduje się, że do końca 2025 roku do 8% stanowisk w administracji i księgowości może ulec znaczącej modyfikacji lub redukcji, co stwarza wyzwania dla osób o niższych kwalifikacjach cyfrowych (Dane Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej - Prognozy). Rynek pracy staje się coraz bardziej biegunowy: premiowane są albo bardzo wyspecjalizowane, kreatywne i strategiczne role, albo stanowiska fizyczne, niepodlegające łatwej automatyzacji (opieka, rzemiosło, instalatorstwo). Środkowa, rutynowa część piramidy zatrudnienia ulega erozji.

Wymogi 2025: nowe kompetencje, nowa mentalność

Wnioski z raportów są spójne: przetrwanie i rozwój na rynku pracy w epoce GenAI zależy od szybkiej akwizycji nowego zestawu kompetencji. Nie są to jednak kompetencje wyłącznie techniczne. Podstawowe kompetencje cyfrowe (AI Literacy): Kluczowa staje się zdolność oceny, weryfikacji i etycznego wykorzystania wyników generowanych przez AI. Pracownicy muszą rozumieć ograniczenia modeli (np. halucynacje AI) i zagrożenia (np. błędy w danych), by zapobiegać katastrofom biznesowym. AI Literacy jest obecnie uznawane za trzecią podstawową umiejętność (obok czytania i liczenia). Wzrost wartości kompetencji miękkich (Human-Centric Skills): Paradoksalnie, im więcej technologii, tym większe znaczenie mają umiejętności stricte ludzkie, które AI replikuje z trudem lub wcale. Odnotowano 40% wzrost popytu na stanowiska wymagające wysokiej kreatywności strategicznej (nie mylić z kreatywnością rutynową, którą AI doskonale naśladuje), krytycznego myślenia oraz zaawansowanych umiejętności interpersonalnych i przywództwa w środowisku rozproszonym (Raport BCG Polska - Prognoza 2025). AI zwalnia nas od przetwarzania, byśmy mogli skupić się na syntezie, innowacji i empatii. Wartość negocjatora, mentora, innowatora i stratega gwałtownie rośnie. Kultura ciągłego uczenia się (Lifelong Learning): Prognozy dotyczące połowicznego życia kompetencji (czasu, po którym połowa wiedzy staje się nieaktualna) skracają się dramatycznie. W 2025 roku, w niektórych dziedzinach IT i analityki, ten okres szacowany jest na mniej niż 3 lata. Firmy, które nie przeznaczają co najmniej 1,5% funduszu płac na reskilling i upskilling pracowników, są w 2025 roku oceniane jako posiadające wysokie ryzyko luki kompetencyjnej w perspektywie 2-3 lat - Dane PFR (Inwestycje w Uczenie). Konieczność stałego uczenia się staje się normą. Pracownik musi być samozarządzającym się innowatorem swojej ścieżki zawodowej.

Konkluzje

Transformacja napędzana przez GenAI nie jest zagrożeniem, lecz masowym przesunięciem alokacji zasobów ludzkich. Polska, ze stosunkowo silnym sektorem IT, jest w dobrej pozycji do adaptacji, ale wymaga to pilnych i skoordynowanych działań na trzech poziomach. Firmy muszą odejść od rekrutacji opartej na listach obowiązków (Job Descriptions) na rzecz rekrutacji opartej na zestawach umiejętności (Skills-Based Hiring). Kluczowe jest pilne wdrożenie programów wewnętrznego reskillingu dla pracowników, których stanowiska ulegają kompresji. Inwestowanie w hybrydowe szkolenia (łączące wiedzę dziedzinową z narzędziami AI) jest inwestycją w długoterminową produktywność. Priorytetem musi być szybkie opanowanie przynajmniej jednego narzędzia GenAI w swojej dziedzinie, nie jako zamiennika, lecz jako asystenta zwiększającego potencjał. Kluczowe jest inwestowanie w rozwój nieautomatyzowalnych umiejętności (np. negocjacje, zarządzanie kryzysowe, twórczość niealgorytmiczna). Raporty z 2025 roku podkreślają potrzebę reformy systemu edukacji, wprowadzając elementy AI Literacy już na etapie szkół średnich. Konieczne jest również zwiększenie funduszy na programy szkoleniowe dla osób 45+, które są najbardziej zagrożone Task Compression, a których doświadczenie jest nie do zastąpienia, jeśli zostanie połączone z nowymi narzędziami. Polityka zatrudnienia musi przestawić się z subsydiowania miejsc pracy na subsydiowanie kompetencji i ciągłego szkolenia.

Podsumowując, nieprzyjęcie GenAI jako narzędzia transformacji i niezainwestowanie w nowy kapitał ludzki zagrożony jest utratą konkurencyjności, zarówno na poziomie firmy, jak i całej gospodarki. Przyszłość pracy nie jest w walce przeciwko maszynom, lecz w synergicznej współpracy z maszynami, gdzie człowiek dostarcza cel, a AI dostarcza skalę i szybkość.