Koniec z płaceniem za L4. ZUS przejmie koszty – ale czy system wytrzyma?

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) będzie wypłacać zasiłek chorobowy już od pierwszego dnia niezdolności do pracy – to jedna z najważniejszych zmian planowanych przez rząd. Reforma systemu, nad którą pracuje Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów, ma na celu zmodyfikowanie obecnych przepisów. Obecnie pierwsze dni choroby na zwolnieniu lekarskim są finansowane przez pracodawcę. Zmiany mają poprawić sytuację pracowników, ale mogą też przyczynić się do wzrostu nieuzasadnionej absencji oraz zwiększenia kosztów systemu.

Zwolnienie lekarskie 2025 – aktualne zasady

Obecny system zwolnień lekarskich w Polsce opiera się na przepisach Kodeksu pracy oraz ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Pracownik ma prawo do wynagrodzenia chorobowego oraz zasiłku chorobowego, pod warunkiem że posiada wymagany okres ubezpieczenia chorobowego (tzw. okres wyczekiwania), wynoszący 30 dni dla pracowników zatrudnionych na umowę o pracę oraz 90 dni dla osób prowadzących działalność gospodarczą.

Aktualnie system przewiduje:

• Wynagrodzenie chorobowe finansowane przez pracodawcę przez pierwsze 33 dni niezdolności do pracy w roku kalendarzowym (lub 14 dni w przypadku osób powyżej 50. roku życia).
• Zasiłek chorobowy wypłacany przez ZUS od 34. dnia niezdolności do pracy (lub od 15. dnia dla starszych pracowników).
• Wysokość zasiłku chorobowego wynoszącą 80% podstawy wymiaru, chyba że niezdolność do pracy wynika z wypadku w drodze do pracy lub choroby zawodowej – wtedy jest to 100%.
• Maksymalny okres pobierania zasiłku chorobowego wynoszący 182 dni, a w przypadku niezdolności do pracy spowodowanej gruźlicą lub w czasie ciąży – 270 dni.

Ważnym elementem systemu jest również kontrola zasadności wystawiania i wykorzystywania zwolnień lekarskich, prowadzona zarówno przez ZUS, jak i przez pracodawców. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości, zasiłek może zostać wstrzymany lub cofnięty.

Zmiany w L4: zasiłek z ZUS od pierwszego dnia choroby

Podstawą planowanych zmian jest nowelizacja ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw. Resort rodziny, pracy i polityki społecznej przygotował szczegółową ocenę skutków regulacji oraz propozycje zmiany przepisów. Wprowadzenie zasady finansowania zasiłku chorobowego przez ZUS od pierwszego dnia choroby wymaga zatwierdzenia przez Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów. Nowe regulacje mają za zadanie nie tylko zabezpieczyć pracowników, ale również usprawnić funkcjonowanie systemu ubezpieczeń.

Wiceminister rodziny, pracy i polityki społecznej, Sebastian Gajewski, w odpowiedzi na interpelację poselską potwierdził, że projekt ustawy jest na etapie prac legislacyjnych. Dalsze procedowanie będzie możliwe po rozstrzygnięciach Komitetu Ekonomicznego oraz wpisaniu projektu do wykazu prac legislacyjnych Rady Ministrów. Planowane zmiany wpisują się w szerszy kontekst reformy systemu opieki społecznej w Polsce.

Potencjalne konsekwencje zmian w zwolnieniach lekarskich

Projektowane zmiany budzą zarówno nadzieje, jak i obawy. Pozytywne aspekty to:

• szybki dostęp do świadczeń dla pracowników od pierwszego dnia choroby,
• odciążenie pracodawców od konieczności finansowania pierwszych dni L4,
• zwiększenie stabilności finansowej dla osób o słabszej sytuacji zdrowotnej,
• poprawa warunków finansowych dla pracowników w dłuższej perspektywie czasowej.

Jednakże istnieje ryzyko:

• wzrostu liczby nieuzasadnionych zwolnień chorobowych,
• zwiększenia wydatków z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, który już obecnie jest deficytowy,
• konieczności wzmocnienia kontroli zaświadczeń lekarskich,
• wpływu na stabilność systemu finansów publicznych w długim okresie.

Wiceminister Gajewski zwraca uwagę, że skuteczne wdrożenie zmian wymaga uszczelnienia systemu kontroli zaświadczeń lekarskich oraz weryfikacji prawidłowości wykorzystywania zwolnień. Zwraca też uwagę na konieczność współpracy między resortami.

Wzmocnienie kontroli zwolnień lekarskich i systemu orzecznictwa

Konieczność uszczelnienia systemu kontroli to kluczowy element planowanej reformy. Projekt nowelizacji ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych zakłada m.in.:

• reformę orzecznictwa lekarskiego z naciskiem na wiarygodność zaświadczeń,
• zwiększenie efektywności kontroli wystawiania zaświadczeń lekarskich,
• monitorowanie prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich przez pracowników,
• rozwój systemu cyfryzacji w celu lepszej analizy danych i szybszej identyfikacji nadużyć.

Według wiceministra reformy te są niezbędne do zapobiegania nadużyciom. Projekt trafił pod obrady Komitetu ds. Cyfryzacji, a następnie będzie procedowany przez kolejne organy legislacyjne. Celem jest stworzenie systemu, który będzie bardziej przejrzysty i odporny na manipulacje.

Podsumowanie: co zmieni nowelizacja?

Planowane zmiany w systemie wypłat zasiłku chorobowego mogą zmienić sytuację zarówno pracowników, jak i pracodawców. Wypłata zasiłku przez ZUS od pierwszego dnia choroby to korzyść dla zatrudnionych, ale jednocześnie wyzwanie dla systemu ubezpieczeń społecznych. Kluczowe będzie skuteczne uszczelnienie systemu kontroli, aby zapobiec nadużyciom i zapewnić stabilność finansową funduszu chorobowego. Rząd podkreśla, że zmiany są niezbędne dla zachowania równowagi finansowej w długiej perspektywie. Decyzje Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów będą miały kluczowe znaczenie dla przyszłego kształtu tych regulacji oraz ich wpływu na rynek pracy.