rozwiń >

Emerytura bez wypracowanych lat pracy. Czy to możliwe?

Zasady przyznawania emerytury w Polsce opierają się na systemie składkowym, co oznacza, że aby otrzymać świadczenie, trzeba osiągnąć odpowiedni wiek (60 lat dla kobiet, 65 lat dla mężczyzn) i wykazać się wymaganym stażem pracy (minimum 20 lat dla kobiet, 25 lat dla mężczyzn). Jednak, polskie prawo emerytalne przewiduje wyjątki od tej reguły, umożliwiając uzyskanie świadczenia nawet tym, którzy z różnych przyczyn nie opłacali składek do ZUS. Te specjalne rozwiązania mają na celu zapewnienie podstawowego zabezpieczenia społecznego osobom w trudnej sytuacji życiowej, które nie wypracowały tradycyjnych uprawnień emerytalnych.

Emerytura bez przepracowanych lat: Trzy grupy beneficjentów

Istnieją trzy główne grupy osób, które mogą otrzymać emeryturę w Polsce, nawet bez ani jednego miesiąca odprowadzania składek. Są to:

  1. Osoby, które wychowały czworo lub więcej dzieci ("Mama 4+" – Rodzicielskie Świadczenie Uzupełniające),
  2. Osoby, które nie mogły pracować ze względu na stan zdrowia (Emerytura na zasadzie wyjątku – dla osób w szczególnych okolicznościach),
  3. Osoby posiadające szczególne zasługi dla kraju i społeczeństwa (Dla osób z wyjątkowym wkładem).

1. Rodzicielskie świadczenie uzupełniające, czyli "Mama 4+"

Od 2019 roku, osoby, które poświęciły się wychowaniu co najmniej czworga dzieci, mogą ubiegać się o rodzicielskie świadczenie uzupełniające, znane jako "Mama 4+". To świadczenie jest finansowane z budżetu państwa i przysługuje, jeśli beneficjent spełnia następujące warunki:

  • Wychował co najmniej czworo dzieci (własnych, przysposobionych, współmałżonka lub przyjętych w ramach rodziny zastępczej – z wyłączeniem rodzin zastępczych zawodowych).
  • Osiągnął wiek emerytalny (60 lat dla kobiet, 65 lat dla mężczyzn).
  • Nie posiada niezbędnych środków utrzymania ani nie pobiera innej emerytury czy renty.
  • Przez co najmniej 10 lat po ukończeniu 16. roku życia miał tzw. ośrodek interesów życiowych na terenie Polski (obywatelstwo polskie nie jest wymagane).

Jaka jest wysokość świadczenia "Mama 4+"? Jeśli wnioskujący pobiera już świadczenie niższe od najniższej emerytury (obecnie 1878,91 zł brutto, czyli 1709,81 zł netto, kwota waloryzowana), otrzyma jedynie uzupełnienie do tej wysokości. Jeśli wnioskujący nie ma prawa do żadnego innego świadczenia, jego "Mama 4+" będzie równa najniższej emeryturze. Warto podkreślić, że mimo nazwy, świadczenie to przysługuje również ojcom, którzy samodzielnie wychowywali liczne potomstwo po śmierci, porzuceniu lub długotrwałej nieobecności matki. Aby ubiegać się o "Mama 4+", należy złożyć wniosek (formularz ERSU) w placówce ZUS, pocztą lub elektronicznie przez PUE ZUS.

2. Emerytura na zasadzie wyjątku – dla osób w szczególnych okolicznościach

Dla osób, które ze względu na stan zdrowia lub inne szczególne okoliczności życiowe nie były w stanie wypracować standardowych warunków do emerytury i jednocześnie nie mają środków do życia, istnieje możliwość otrzymania świadczenia na zasadzie wyjątku. Tego typu emerytura jest przyznawana uznaniowo przez Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Procedura uzyskania takiej emerytury:

  1. Należy złożyć standardowy wniosek o emeryturę do ZUS.
  2. Po otrzymaniu decyzji odmownej od ZUS, można złożyć wniosek do Prezesa ZUS o przyznanie emerytury na zasadzie wyjątku.
  3. Wniosek ten musi być odpowiednio uzasadniony.
  4. Prezes ZUS podejmuje uznaniową decyzję, przyznając lub odmawiając świadczenia. W przypadku pozytywnej decyzji, emerytura wypłacana jest w wysokości emerytury minimalnej, która obecnie wynosi 1878,91 zł brutto, czyli około 1709,81 zł netto.

3. Emerytura za zasługi – dla osób z wyjątkowym wkładem

Trzecią grupą uprawnioną do emerytury bez wypracowanych lat pracy są osoby posiadające szczególne zasługi dla kraju i społeczeństwa. Mogą to być zasługi w dziedzinie życia społecznego, kultury, sportu, a także związane z obronnością kraju lub jego niepodległością. Zaliczają się do nich między innymi weterani, osoby represjonowane, zasłużeni społecznicy, wybitni sportowcy czy artyści. W tym przypadku to Prezes Rady Ministrów jest odpowiedzialny za przyznanie takiej emerytury, na wniosek zainteresowanego lub z własnej inicjatywy. Wysokość tego świadczenia nie jest regulowana ustawowo i zależy wyłącznie od decyzji premiera, a wypłacane jest ze środków publicznych ZUS.

Emerytura bez lat pracy a procedury odwoławcze

W przypadku odmowy przyznania standardowej emerytury przez ZUS, przysługuje prawo do odwołania do sądu okręgowego w terminie jednego miesiąca. Postępowanie sądowe jest bezpłatne. Jednak, od decyzji uznaniowych Prezesa ZUS (na podstawie art. 83 ustawy o emeryturach i rentach z FUS) oraz decyzji Premiera (na podstawie art. 82) nie przysługuje odwołanie do sądu. W tych sytuacjach można jedynie złożyć wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy.