Rosja, ważny dostawca energii do Chin, zacieśniła w ciągu ostatniej dekady więzi handlowe z Pekinem. Jednak waga gospodarcza Rosji blednie w porównaniu z krajami zachodnimi, które są znacznie większymi klientami eksportowymi dla Chin, głównymi źródłami technologii i inwestycji, a także kontrolują dostęp Chin do międzynarodowego systemu dolarowego.
„Dla Chin relacje gospodarcze z Unią Europejską są o wiele ważniejsze niż z Rosją” – powiedział Iikka Korhonen, szef Instytutu Bank of Finland ds. wschodzących gospodarek, który specjalizuje się w analizach Chin i Rosji. „To wpływa na tworzenie polityki, która jest ostrożna w stosunku do tego, co dzieje się na Ukrainie”.
Na razie Chiny zobowiązały się do utrzymania normalnego handlu zarówno z Rosją, jak i Ukrainą, pomimo zaostrzenia sankcji ze strony USA, Europy i innych zachodnich sojuszników, a także gospodarek azjatyckich, takich jak Japonia i Tajwan.
W piątek rzecznik chińskiego MSZ Wang Wenbin oświadczył, że w kontekście sankcji UE przeciwko Rosji za jej agresję na Ukrainę, Chiny sprzeciwiają się wszelkim nielegalnym, jednostronnym sankcjom i prowadzą normalną współpracę handlową z Rosją.
Oto głębsze spojrzenie na gospodarcze powiązania Chin z Rosją i stawkę dla ich gospodarek:
Boom handlowy
Oba kraje umocniły swoje stosunki dwustronne w 2014 r. po inwazji Rosji na Krym. Prezydenci Władimir Putin i Xi Jinping uzgodnili wówczas „nowy etap kompleksowego partnerstwa strategicznego chińsko-rosyjskiego”, podpisując umowy dotyczące energii, elektryczności, lotnictwa, telekomunikacji i innych.
Od tego czasu chiński import z Rosji wzrósł w zeszłym roku do rekordowych 79 miliardów dolarów, napędzany głównie zakupami energii. Chiny są kluczowym rynkiem dla Rosji, kupując 17 proc. jej eksportu w 2020 r., ustępując jedynie Europie.
/>
Chiński eksport do Rosji w zeszłym roku również osiągnął rekordowy poziom, chociaż Rosja odpowiada za tylko 2 proc. dostaw, mniej więcej tyle samo, co Australia i jest znacznie poniżej 17-proc. udziału USA w chińskim eksporcie.
Na spotkaniu Xi-Putin na początku tego miesiąca w Pekinie chiński przywódca powiedział, że oba kraje powinny dążyć do zwiększenia dwustronnej wymiany handlowej do 250 miliardów dolarów ze 140 miliardów dolarów w zeszłym roku. Mimo to, jeśli chodzi o bezpośrednie inwestycje zagraniczne, przepływy z Chin do Rosji były ogólnie bardzo niskie.
Innym pytaniem, przed jakim stoją Chiny, jest to, jak ich firmy zareagują na amerykańskie i europejskie sankcje nałożone na Rosję, w tym zakaz eksportu półprzewodników i towarów podwójnego zastosowania lub produktów high-tech. Sojusznicy USA, tacy jak Japonia, Tajwan i Korea Południowa – kluczowe kraje produkujące chipy – albo poszli w ich ślady, albo zapowiedzieli, że to zrobią. Nie ma pewności, czy chińskie firmy wykorzystujące amerykańską technologię, takie jak Semiconductor Manufacturing International Corp., również odetną Rosję od technologii.
/>
Handel walutami
Rosja zmniejsza rolę dolara w gospodarce i handlu od czasu nałożenia sankcji po inwazji na Krym. Udział dolara w rosyjskich rezerwach walutowych o wartości 640 miliardów dolarów spadł do 16 proc. w 2021 r. z 46 proc. w 2017 r.
Dla porównania, udział juana w rezerwach wzrósł do 13 proc. z niespełna 3 proc., podczas gdy udział euro wzrósł do 32 proc. z 22 proc..
Dominacja amerykańskiej waluty w rosyjskich płatnościach handlowych również zmniejszyła się, przy 56 proc. wpływów z eksportu w dolarach w pierwszej połowie ubiegłego roku, w porównaniu z 69 proc. w 2016 r., wynika z badania przeprowadzonego przez ekonomistkę UBS AG Annę Zadornową.
Trend dedolaryzacji jest bardziej widoczny w handlu Rosji z Chinami, gdzie udział dolara w eksporcie Rosji do Chin spadł do około 40 proc. z prawie 100 proc. w 2013 roku. Banki centralne obu krajów w październiku 2014 r. zgodziły się również na swap walutowy na poziomie 150 miliardów juanów (24 miliardy dolarów), przy czym od tego czasu umowa była odnawiana co trzy lata, aby ułatwić finansowanie handlu.
Powiązania bankowe
Sankcje nałożone na rosyjskie banki i inne podmioty stawiają chińskie państwowe instytucje finansowe w trudnej sytuacji, ponieważ w ciągu ostatniej dekady wiele z nich nawiązało bliskie kontakty z rosyjskimi odpowiednikami. Industrial & Commercial Bank of China Ltd., największy bank kredytowy w kraju, jest obecnie największym chińskim bankiem w Rosji z oddziałami w Moskwie i Sankt Petersburgu.
Tylko sam oddział w Moskwie miał do końca 2020 r. aktywa o wartości blisko 1 miliarda dolarów i oferował szeroki zakres usług denominowanych w juanach, w tym depozyty, pożyczki, rozliczenia transgraniczne i finansowanie handlu. Bank of China Ltd., Agricultural Bank of China Ltd. i China Construction Bank Corp. także prowadzą działalność w Rosji.
Największe chińskie banki polityczne, China Development Bank i Export-Import Bank of China, również udzieliły Rosji dziesiątek miliardów dolarów kredytu w ramach chińskiej inicjatywy na rzecz reaktywacji Jedwabnego Szlaku „Jeden pas, jedna droga”, finansując wszystko, od infrastruktury po ropę i gaz. Według Banking Association of China, do połowy 2019 r. China Development Bank udzielił Rosji kredytu w wysokości 65,4 mld USD oraz pożyczek o łącznej wartości 48,2 mld USD, koncentrując się na wsparciu ponad 60 projektów w takich obszarach, jak ropa i gaz, telekomunikacja, górnictwo i leśnictwo.
Surowce i Energia
W tym miesiącu przywódcy Chin i Rosji Xi i Putin podpisali szereg umów mających na celu zwiększenie rosyjskich dostaw gazu i ropy, a także pszenicy.
Gazprom podpisał drugą długoterminową umowę gazową z China National Petroleum Corp. na dostarczanie 10 miliardów metrów sześciennych rocznie przez 25 lat nowym gazociągiem z Dalekiego Wschodu Rosji. Według doniesień lokalnych chińskich mediów zostanie to rozliczone w euro, a nie w dolarach. Gazprom prowadzi obecnie rozmowy z Chinami w sprawie dostaw trzecią drogą. Jednocześnie Rosnieft w ciągu 10 lat dostarczy do CNPC 100 mln ton ropy naftowej przez Kazachstan.