Prace nad rządowym projektem kolejnej nowelizacji ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa w Sejmie trwały od wtorku. W środę za uchwaleniem noweli opowiedziało się 429 posłów, przeciwko było 9 posłów Konfederacji, a 13 posłów - z KO, Lewicy i Konfederacji - wstrzymało się od głosu. Sejm przyjął też poprawki zgłoszone przez posłów PiS, Lewicy i Polski 2050, które doprecyzowały niektóre przepisy.
Uchwalona nowelizacja tzw. specustawy pomocowej zmienia zasady udzielania pomocy przez wojewodów, samorządy i inne instytucje publiczne w miejscach zbiorowego zakwaterowania. Od marca taką pomoc uchodźcy będą mogli otrzymywać przez okres do 120 dni od ich pierwszego przyjazdu do Polski. Po tym terminie uchodźca, nienależący do grup szczególnie wrażliwych, aby korzystać z takiej pomocy, będzie musiał pokrywać część jej kosztów, a także mieć nadany numer PESEL.
Koszty pobytu - co się zmieni?
Zgodnie z nowelą od marca obywatele Ukrainy, którzy będą w Polsce ponad 120 dni, będą musieli pokryć 50 procent kosztów tej pomocy, ale nie więcej niż 40 zł za osobę dziennie. Z kolei od maja dla uchodźców, których pobyt w Polsce przekroczy 180 dni, udział w kosztach wzrośnie do 75 procent (nie więcej niż 60 zł dziennie).
Pomoc w takich miejscach nie będzie ograniczana w przypadku grup szczególnie wrażliwych. Zgodnie z nowelą osoby niepełnosprawne i ich opiekunowie, dzieci, osoby w wieku emerytalnym, kobiety w ciąży, osoby wychowujące dziecko do 12. miesiąca życia, opiekunowie co najmniej trojga dzieci, a także osoby w trudnej sytuacji, nie będą musiały pokrywać kosztów utrzymania. Po 120 dniach od ich przyjazdu do Polski pomoc będzie kontynuowana bez opłat.
Celem nowelizacji jest również uszczelnienie systemu wypłaty świadczeń dla uchodźców. Zgodnie z propozycją wypłaty będą wstrzymywane, jeżeli uchodźca wyjedzie z Polski. Nadal obowiązywać będzie też przepis, który stanowi, że jeśli taki wyjazd przekroczy 30 dni, obywatel Ukrainy straci status wynikający z ustawy i tym samym przestaną przysługiwać mu świadczenia. Taki status może być znowu nadany, jeśli Ukrainiec ponownie ucieknie do Polski w wyniku działań wojennych w jego kraju.
Zmiany ws. rejestracji obywateli Ukrainy
Nowelizacja usankcjonuje ponadto dokument elektroniczny dostępny w aplikacji Diia.pl (odpowiedniku mObywatela dla ukraińskich uchodźców) jako dokument pobytowy ukraińskich uchodźców. Dokument ten wraz z dokumentem podróży będzie uprawniał obywatela Ukrainy do wielokrotnego przekraczania granicy bez konieczności uzyskania wizy.
Ponadto z ustawy usunięty zostanie przepis, który przewiduje specjalny tryb wydawania uchodźcom zezwoleń na pobyt czasowy. Autorzy regulacji podkreślali, że zmiana ta w żadnym wypadku nie pozbawi uchodźców ich prawa do pobytu w Polsce, który specustawa gwarantuje przez 18 miesięcy od 24 lutego br.
W toku prac nad projektem noweli dodany został też przepis, który zakłada, że o zgodę na pobyt czasowy od 1 kwietnia 2023 roku będą mogli występować ukraińscy uchodźcy, którzy podjęli pracę lub prowadzą działalność gospodarczą. "To wyjście naprzeciw oczekiwaniom uchodźcom, którzy chcą zaplanować życie w Polsce na dłużej" – tłumaczył wiceszef MSWiA Paweł Szefernaker.
Zmienią się także zasady rejestracji obywateli Ukrainy. Uchodźcy od przybycia do Polski będą mieli 30 dni na złożenie wniosku o nadanie numeru PESEL. Ci, którzy już przyjechali do Polski po rosyjskim ataku, a jeszcze nie złożyli takiego wniosku, będą mieli na to 30 dni od wejścia w życie noweli. Dotychczas termin na rejestrację w systemie PESEL wynosił 90 dni od wjazdu do Polski.
Przepisy ws. dalszego wsparcia finansowego dla samorządów
Nowela przewiduje też wydłużenie legalności pobytu obywateli Ukrainy, którzy mieszkali w Polsce zgodnie z prawem przed wojną, do 24 sierpnia 2023 roku. Obecnie ustawa zapewnia im legalność pobytu do końca bieżącego roku. Nowela zapewni również, że obowiązujące w tym roku preferencje podatkowe dla pomagającym Ukrainie, będą w mocy także przez kolejny rok.
W nowelizacji są też przepisy dotyczące dalszego wsparcia finansowego dla samorządów na dodatkowe zadania oświatowe dla dzieci z Ukrainy. Na 2023 r. na te zadania w Funduszu Pomocy zaplanowane są ponad 2 mld zł.
Regulacja umożliwi też przekazywanie środków z Funduszu na cele związane m.in. z digitalizacją obiektów materialnego i niematerialnego dziedzictwa kulturowego w Ukrainie. Środki trafią do Fundacji Solidarności Międzynarodowej. Według OSR będzie to 4,5 mln zł. Środki z Funduszu będą mogły być też przeznaczone na finansowanie zadań Polskiego Czerwonego Krzyża realizowanych przez Krajowe Biuro Informacji i Poszukiwań.
Nowela trafi teraz do Senatu.