Matura 2024: Lektury obowiązkowe i dodatkowe, poziom podstawowy i rozszerzony [LISTA]

Matura 2024 – wymagania zamiast podstaw programowych

Tegoroczni maturzyści są ostatnim rocznikiem, który będzie zdawać maturę według ułatwionych wymagań egzaminacyjnych. Mowa o zestawie ułatwień wprowadzonych przez resort edukacji dla roczników uczących się m.in. zdalnie, w trakcie pandemii. Kolejne roczniki – o czym przypominał już dyrektor CKE Marcin Smolik – zmierzą się ze standardowymi wymaganiami, dotyczącymi zarówno treści podstaw przedmiotowych, jak i określonych progów zdawalności. Z drugiej strony uczniów czekają także zmiany związane z reformą szkolnictwa i długo zapowiadanym odchudzeniem podstaw programowych. Możliwe, że matury dla kolejnych roczników jeszcze zmienią formę.

Język polski na maturze – co trzeba wiedzieć?

Zestaw obowiązkowych lektur dla matur w wersji podstawowej i rozszerzonej znajduje się w informatorach udostępnianych na stronie Centralnej Komisji Egzaminacyjnej. Znajomość treści i zagadnień lektur przyda się zarówno w trakcie egzaminu pisemnego z języka polskiego (trzy części, w tym wypracowanie), jak i egzaminu ustnego (należy zapoznać się z listą 110 pytań jawnych, dostępnych na stronie CKE). Obydwa egzaminy są obowiązkowe, w obydwu przypadkach obowiązuje również próg zdawalności na poziomie min. 30 proc. Maturę pisemną z języka polskiego uczniowie zdają na poziomie podstawowym (Formuła 2023 i Formuła 2015), w przypadku matury ustnej nie określa się poziomu.

Harmonogram egzaminów maturalnych z języka polskiego

• 7 maja, godz. 9:00 – egzamin pisemny, poziom podstawowy,
• 20 maja, godz. 9:00 – egzamin pisemny, poziom rozszerzony,
• 11-16 maja, 20-25 maja – egzaminy ustne, terminy ustalane przez przewodniczących zespołów egzaminacyjnych,
• 3 czerwca, godz. 9:00 – egzamin pisemny, poziom podstawowy, termin dodatkowy,
• 10-12 czerwca – egzaminy ustne, terminy dodatkowe,
• 14 czerwca, godz. 14:00 – egzamin pisemny, poziom rozszerzony, termin dodatkowy.

Obowiązkowe lektury na maturę z języka polskiego

W informatorze CKE wyszczególniono zestaw obowiązkowych dzieł literackich, w przypadku których wymagana jest znajomość pełnych treści, a także związanych z nimi zagadnień. Maturzyści muszą znać następujące lektury:

• Jan Parandowski, Mitologia, część I Grecja,
• Sofokles, Antygona,
• Jan Kochanowski, Odprawa posłów greckich,
• William Szekspir, Makbet,
• Molier, Skąpiec,
• Adam Mickiewicz, Konrad Wallenrod, Dziady cz. III,
• Juliusz Słowacki, Kordian,
• Bolesław Prus, Lalka,
• Eliza Orzeszkowa, Gloria victis,
• Henryk Sienkiewicz, Potop,
• Fiodor Dostojewski, Zbrodnia i kara,
• Stanisław Wyspiański, Wesele,
• Stefan Żeromski, Przedwiośnie,
• Tadeusz Borowski, Proszę państwa do gazu; Ludzie, którzy szli,
• Gustaw Herling-Grudziński, Inny świat,
• Hanna Krall, Zdążyć przed Panem Bogiem,
• Albert Camus, Dżuma,
• George Orwell, Rok 1984,
• Sławomir Mrożek, Tango,
• Marek Nowakowski, Raport o stanie wojennym (wybrane opowiadanie),
• Marek Nowakowski, Górą Edek (z tomu "Prawo prerii"),
• Jacek Dukaj, Katedra (z tomu "W kraju niewiernych"),
• Andrzej Stasiuk, Miejsce (z tomu "Opowieści galicyjskie"),
• Olga Tokarczuk, Profesor Andrews w Warszawie (z tomu "Gra na wielu bębenkach").

Do tego dochodzi krótki zestaw lektur, w przypadku których wymagana jest wyłącznie znajomość określonych fragmentów treści. CKE wyszczególnia w tej kategorii następujące teksty obowiązkowe:

• Biblia – fragmenty Księgi Rodzaju, Księgi Hioba, Księgi Koheleta, Pieśni nad Pieśniami, Księgi Psalmów, Apokalipsy św. Jana,
• Homer, Iliada,
• Lament świętokrzyski,
• Legenda o św. Aleksym,
• Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią,
• Kwiatki świętego Franciszka z Asyżu,
• Pieśń o Rolandzie,
• Gall Anonim, Kronika polska,
• Dante Alighieri, Boska Komedia,
• Piotr Skarga, Kazania sejmowe,
• Jan Chryzostom Pasek, Pamiętniki.

Uczniowie muszą również pamiętać, że na maturze obowiązuje znajomość wybranych lektur ze szkoły podstawowej. Jest to dość wąska kategorii, która obejmuje zaledwie kilka tytułów:

• Ignacy Krasicki, Bajki,
• Juliusz Słowacki, Balladyna,
• Adam Mickiewicz, Dziady cz. II, Pan Tadeusz.

Jakie lektury na język polski na poziomie rozszerzonym?

Jak przypomina CKE, uczniów zdających język polski jako przedmiot dodatkowy (poziom rozszerzony), oprócz standardowego zestawu lektur (z poziomu podstawowego) obowiązuje również znajomość następujących tytułów (utwory w całości):

• William Szekspir, Hamlet,
• Juliusz Słowacki, Lilla Weneda,
• Zygmunt Krasiński, Nie-Boska Komedia,
• realistyczna lub naturalistyczna powieść europejska (Honoré de Balzac "Ojciec Goriot", lub Charles Dickens "Klub Pickwicka", lub Mikołaj Gogol "Martwe dusze”, lub Gustaw Flaubert "Pani Bovary"),
• Stanisław Wyspiański, Noc listopadowa,
• Michaił Bułhakow, Mistrz i Małgorzata,
• Stanisław Ignacy Witkiewicz, Szewcy,
• Bruno Schulz, wybrane opowiadania z tomu "Sklepy cynamonowe",
• Tadeusz Konwicki, Mała Apokalipsa,
• Sławomir Mrożek, wybrane opowiadania.

Na poziomie rozszerzonym obowiązuje również krótki zestaw lektur, w przypadku których wymagana jest znajomość wyłącznie określonych fragmentów treści:

• Homer, Odyseja,
• Arystoteles, Poetyka, Retoryka,
• Platon, Państwo,
• św. Augustyn, Wyznania,
• św. Tomasz z Akwinu, Summa teologiczna,
• Michel de Montaigne, Próby,
• Franz Kafka, Proces.

Matura – które wiersze należy znać?

W informatorach maturalnych podano również zestaw tekstów poetyckich (z różnych epok), które warto znać pod kątem pisemnego, jak i ustnego egzaminu. Znajomość samej treści wierszy nie jest wymagana.

• Horacy – wybrane utwory,
• Bogurodzica,
• Jan Kochanowski, wybrane pieśni, w tym: Pieśń IX ks. I, Pieśń V ks. II, Tren IX, Tren X, Tren XI, Tren XIX,
• wybrane wiersze poetów: Daniel Naborowski, Jan Andrzej Morsztyn, Mikołaj Sęp-Szarzyński,
• Ignacy Krasicki, Hymn do miłości ojczyzny, wybrane satyry,
• Franciszek Karpiński, wybór sielanek i liryki religijnej,
• Adam Mickiewicz, Oda do młodości, wybrane ballady (w tym "Romantyczność"), wybrane sonety z cyklu "Sonety krymskie" oraz inne wiersze,
• Juliusz Słowacki, wybrane wiersze, w tym Grób Agamemnona (fragmenty), Testament mój,
• wybrane wiersze poetów: Cyprian Kamil Norwid, Adam Asnyk, Jan Kasprowicz, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Leopold Staff, Bolesław Leśmian, Julian Tuwim, Jan Lechoń, Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Julian Przyboś, Krzysztof Kamil Baczyński, Stanisław Baliński,
• wybrane wiersze z okresu emigracyjnego, Kazimierz Wierzyński, Czesław Miłosz (w tym wybrane wiersze z tomu "Ocalenie" oraz "Traktat moralny" – fragmenty), Tadeusz Różewicz, Jarosław Marek Rymkiewicz, Wisława Szymborska, Zbigniew Herbert (w tym wybrane wiersze z tomów "Pan Cogito" oraz "Raport z oblężonego Miasta"), Stanisław Barańczak, Wojciech Wencel,
• wybrane utwory okresu stanu wojennego,
• powojenna piosenka literacka – wybrane utwory Jacka Kaczmarskiego oraz Agnieszki Osieckiej.

Uczniom zdającym język polski na poziomie rozszerzonym zaleca się również zaznajomienie z treścią "Trenów" Jana Kochanowskiego, a także wybranymi wierszami Józefa Czechowicza, Tadeusza Gajcego i Mirona Białoszewskiego. Polecane są również eseje Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, Zbigniewa Herberta, Zygmunta Kubiaka i Jarosława Marka Rymkiewicza.

Lektury z podstawy programowej nieujęte w wymaganiach

Jak przypomina CKE do lektur poniższego zestawu maturzyści mogą się odwołać pisząc wypracowanie na poziomie podstawowym. Znajomość tych lektur nie jest obowiązkowa – nie zostały one ujęte w tegorocznych wymaganiach egzaminacyjnych.

Poziom podstawowy:

• William Szekspir, Romeo i Julia,
• Ignacy Krasicki, wybrane satyry,
• Adam Mickiewicz, wybrane ballady, w tym "Romantyczność",
• Bolesław Prus, Z legend dawnego Egiptu,
• Władysław Stanisław Reymont, Chłopi, tom I – Jesień,
• Stefan Żeromski, "Rozdzióbią nas kruki, wrony…"
• Witold Gombrowicz, Ferdydurke (fragmenty),
• Józef Mackiewicz, Droga donikąd (fragmenty),
• Antoni Libera, Madame,
• Ryszard Kapuściński, Podróże z Herodotem (fragmenty),
• z zakresu szkoły podstawowej – Aleksander Fredro, Zemsta.

Poziom rozszerzony:

• Arystofanes, Chmury,
• Wergiliusz, Eneida (fragmenty),
• François Rabelais, Gargantua i Pantagruel (fragmenty),
• Jan Kochanowski, Treny (jako cykl poetycki),
• Jorge Luis Borges, wybrane opowiadanie,
• Janusz Głowacki, Antygona w Nowym Jorku.