Dyrektor generalny WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus powiedział, że jest „głęboko zaniepokojony” rosnącym zagrożeniem ze strony małpiej ospy, która dotarła do ponad 50 krajów. Na całym świecie odnotowano ponad 4100 potwierdzonych przypadków, w tym co najmniej 13 w Australii. WHO przyznała również, że w sprawie epidemii jest wiele niewiadomych. Oto, co już wiadomo na temat małpiej ospy i czego jeszcze powinniśmy się dowiedzieć, pisze Raina MacIntyre – profesor ds. globalnego bezpieczeństwa biologicznego, pracownik naukowy NHMRC, kierownik programu bezpieczeństwa biologicznego na Instytucie Kirby'ego w Sydney na łamach serwisu The Conversation.
Co wiemy o małpiej ospie?
1. Małpia ospa jest wywoływana przez wirus
Małpia ospa jest wirusem DNA należącym do rodziny ortopoksowirusów. W przeciwieństwie do spokrewnionego z nim wirusa ospy wietrznej, który atakował tylko ludzi, wirus ospy małpiej występuje również u gryzoni i innych zwierząt w niektórych częściach Afryki.
Ortopoksowirusy są wirusami stabilnymi, które nie ulegają częstym mutacjom. Jednak w wirusie wywołującym obecną epidemię opisano wiele mutacji. W Stanach Zjednoczonych krążą co najmniej dwa odrębne szczepy, co sugeruje wielokrotne wprowadzenie wirusa do USA.
2. Można być zarażonym przez ponad tydzień i o tym nie wiedzieć
Od zakażenia do wystąpienia objawów, takich jak powiększenie węzłów chłonnych, gorączka i wysypka, która zwykle wygląda jak pękające pęcherze wypełnione płynem, mija średnio 8,5 dnia. Ludzie zarażają, gdy mają wysypkę, i zazwyczaj chorują przez około dwa tygodnie.
Najciężej chorują dzieci, u których ryzyko zgonu z powodu choroby jest wyższe. W przeszłości, w krajach Afryki, niemal wszystkie zgony dotyczyły dzieci. Epidemia w Europie dotyczy głównie dorosłych mężczyzn, co w połączeniu z lepszym dostępem do opieki zdrowotnej może tłumaczyć niski odsetek zgonów w tych krajach.
3. Istnieją szczepionki i metody leczenia małpiej ospy
Szczepionki działają. Bycie zaszczepionym przeciwko ospie wietrznej zapewnia nawet 85 proc. ochronę przed małpią ospą. Ospę wietrzną uznano za zwalczoną w 1980 roku, więc większość programów masowych szczepień zakończyła się w latach 70. W Australii nigdy nie prowadzono masowych szczepień przeciwko ospie wietrznej. Szacuje się jednak, że w przeszłości zaszczepiono około 10 proc. Australijczyków, głównie imigrantów.
Szczepionki chronią przez wiele lat, ale odporność słabnie. Zmniejszająca się ochrona populacyjna jest więc prawdopodobnie odpowiedzialna za nawrót ospy małpiej obserwowany od 2017 r. w Nigerii, jednym z siedmiu endemicznych hot spotów w Afryce. Masowe szczepienia nie są zalecane. Szczepionki można jednak podawać osobom, które miały kontakt z ludźmi, u których potwierdzono zakażenie (tzw. profilaktyka poekspozycyjna) oraz osobom z grupy wysokiego ryzyka zakażenia wirusem, takim jak pracownicy laboratoriów lub służby zdrowia (profilaktyka przedekspozycyjna).
Czego jeszcze musimy się dowiedzieć o małpiej ospie?
1. Jak duże znaczenie mają te nowe mutacje?
Wirus wywołujący obecną epidemię ma kilka mutacji w porównaniu z wersjami wirusa krążącymi w Afryce. Nie wiemy jednak, czy mutacje te mają wpływ na przebieg kliniczny choroby i sposób rozprzestrzeniania się wirusa. Wirus małpiej ospy ma bardzo duży genom, dlatego jego badanie jest bardziej skomplikowane niż w przypadku mniejszych wirusów RNA, takich jak wirus grypy czy SARS-CoV-2 (wirus wywołujący COVID).
Eksperci zastanawiają się, czy mutacje uczyniły go bardziej zaraźliwym lub zmieniły obraz kliniczny, upodabniając go do infekcji przenoszonych drogą płciową. Badanie przeprowadzone w Portugalii wykazało, że mutacje prawdopodobnie zwiększyły zakaźność wirusa.
2. Jak się rozprzestrzenia?
W przeszłości małpia ospa nie była opisywana jako choroba przenoszona drogą płciową. Jednak obecny schemat transmisji jest niezwykły. Wydaje się, że w niektórych, choć nie wszystkich, przypadkach po kontakcie seksualnym następuje bardzo krótki okres inkubacji (24 godziny).
Jest to wirus oddechowy, więc możliwe jest przenoszenie drogą aerozolową. Jednak w przeszłości większość zakażeń przenoszona była ze zwierząt na ludzi. Jeśli dochodziło do przeniesienia wirusa między ludźmi, to zazwyczaj były to bliskie kontakty. Szybki rozwój epidemii w krajach nieendemicznych w 2022 roku był jednak w całości spowodowany rozprzestrzenianiem się choroby wśród ludzi. Przypadków może być znacznie więcej niż oficjalnie zgłoszono.
Wirus jest wykrywany w wysypce skórnej, jamie ustnej i nasieniu, ale nie jest to dowód na to, że jest przenoszony drogą płciową.
3. Jak bardzo wirus się rozprzestrzeni?
Czy małpia ospa rozprzestrzeni się szerzej w społeczeństwie? Czy pandemia koronawirusa zwiększyła to ryzyko? Możliwe, że tak. Ze względu na słabnącą odporność na szczepionkę przeciwko ospie wietrznej na całym świecie oraz rozprzestrzenienie się ospy małpiej w wielu krajach, epidemia może rozprzestrzenić się na szerszą skalę. Jeśli tak się stanie, może dojść do większej liczby zgonów, ponieważ u dzieci infekcja będzie miała cięższy przebieg. Dlatego powinniśmy monitorować na całym świecie występowanie skupisk gorączki i wysypki oraz błędnych diagnoz jako ospa wietrzna, choroba rąk i stóp, opryszczka zwykła lub inne choroby przebiegające z wysypką.
Innym czynnikiem jest koronawirus. W trakcie rekonwalescencji po przebytym Covidzie układ odpornościowy jest osłabiony. Dlatego osoby, które przechorowały Covid, mogą być bardziej podatne na inne infekcje. Podobnie dzieje się w przypadku zakażenia odrą. Osłabia to układ odpornościowy i zwiększa ryzyko innych zakażeń przez dwa do trzech lat po zakażeniu.
Jeśli epidemia rozprzestrzeni się w krajach poza obszarami endemicznymi, może dojść do zakażenia zwierząt i powstania nowych stref endemicznych na świecie. Ważne jest, abyśmy zrobili wszystko, co możliwe, aby powstrzymać tę epidemię.
