Koniec z obowiązkiem oddawania tekstyliów do PSZOK-ów. Będą odbierane cyklicznie tak jak inne odpady

Odpady komunalne i ich selektywne zbieranie. Uregulowania prawne

Zgodnie z ustawą z 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz.U. 2013 poz. 21) odpadami komunalnymi są odpady wytwarzane w gospodarstwach domowych oraz pochodzące od innych podmiotów, o ile swoim charakterem i składem odpowiadają odpadom domowym. W tej grupie znajdują się m.in. papier i tektura, szkło, metale, tworzywa sztuczne, bioodpady, drewno, tekstylia, opakowania, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, zużyte baterie i akumulatory, a także odpady wielkogabarytowe, takie jak meble i materace. Do odpadów komunalnych nie zalicza się natomiast odpadów pochodzących z działalności produkcyjnej, rolniczej, leśnej czy rybackiej, a także z oczyszczalni ścieków, zbiorników bezodpływowych, pojazdów wycofanych z eksploatacji oraz z prac budowlanych i rozbiórkowych.

Organizacja oraz zapewnienie odbioru odpadów komunalnych od mieszkańców należą do podstawowych obowiązków gminy. Ustawa z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U. 1996 nr 132 poz. 622) nakłada na samorządy obowiązek selektywnej zbiórki odpadów obejmującej co najmniej papier, metale, tworzywa sztuczne, szkło, odpady wielomateriałowe i bioodpady, a także prowadzenia punktów selektywnej zbiórki odpadów komunalnych. W PSZOK-ach przyjmowane są również odpady niebezpieczne, przeterminowane leki i chemikalia, baterie i akumulatory, zużyty sprzęt elektroniczny, meble, odpady wielkogabarytowe, zużyte opony oraz odpady budowlane pochodzące z gospodarstw domowych.

Od 1 stycznia 2025 r., zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/851 z 30 maja 2018 r. zmieniającą dyrektywę 2008/98/WE w sprawie odpadów, wyodrębniono nową frakcję – tekstylia. Oznacza to, że od tego momentu punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych mają obowiązek przyjmować również tekstylia i odzież. Polska, implementując europejskie przepisy, skorzystała z minimalnego wariantu wdrożenia, co w praktyce oznacza, że większość gmin nie wprowadziła nowych pojemników czy worków przeznaczonych wyłącznie na tę frakcję.

Tak, jak miało to miejsce do tej pory, właściciele nieruchomości realizując obowiązek selektywnego zbierania odpadów powstałych na terenie swojej nieruchomości wynikający z rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 10 maja 2021 r. w sprawie sposobu selektywnego zbierania wybranych frakcji odpadów (Dz.U. 2021 poz. 906) oraz regulaminów utrzymania czystości i porządku w danej gminie, mają do dyspozycji pojemniki bądź worki w kolorach:

• niebieskim – do którego zbierany jest papier, czyli np.: pocięte kartony, tektura, katalogi, ulotki, czasopisma, papier szkolny, biurowy, zadrukowane kartki, zeszyty i książki, papier pakowy, papierowe torby, papierowe wytłoczki po jajkach;
• żółtym – do którego zbierane są metale i tworzywa sztuczne, czyli np. butelki PET, kartony po sokach i mleku, opakowania po środkach czystości i kosmetykach, przezroczysta folia, puszki, kapsle i metalowe zakrętki;
• zielonym – do którego zbierane jest szkło, czyli np.: szklane butelki po napojach i żywności, szklane słoiki, szklane butelki po kosmetykach;
• brązowym – do którego zbierane są bioodpady, czyli np. kuchenne resztki roślinne, obierki, skórki od warzyw i owoców, resztki pochodzenia roślinnego (np. fusy po kawie i herbacie), trawę, liście, drobne gałęzie;
• czarnym – do którego zbierane są odpady zmieszane, czyli np. zwierzęce odpady kuchenne, resztki mięsa, kości, skóry, skorupki od jajek, pieluchy jednorazowe, zanieczyszczony papier, ceramikę, odchody zwierzęce, zimny popiół.

Koniec z obowiązkiem oddawania tekstyliów na PSZOK-ach. Będą odbierane cyklicznie tak jak inne odpady

Nowe regulacje nie zobowiązują gmin do udostępniania mieszkańcom oddzielnych pojemników ani worków na tekstylia, dlatego często jedyną możliwością ich przekazania jest samodzielne dostarczenie odpadów do PSZOK-u. Dla osób starszych, z niepełnosprawnościami czy bez własnego transportu bywa to uciążliwe, a nawet problematyczne. Z tego względu wiele gmin samodzielnie poszukuje sposobów, by ułatwić mieszkańcom pozbywanie się niechcianych tekstyliów. Coraz częściej wprowadzają cykliczne odbiory takich odpadów, funkcjonujące podobnie jak odbiór pozostałych frakcji odpadów komunalnych.

W gminie Wadowice uruchomiono bezpłatny odbiór domowych odpadów tekstylnych. Pierwsza zbiórka miała miejsce 21 października, a kolejne zaplanowano na 28 października, 4, 18 oraz 25 listopada. Mieszkańcy mogą w ich trakcie przekazać m.in. odzież, tekstylia domowe (pościel, koce, firany, obrusy itp.) oraz obuwie.

W październiku w Kielcach także rozpoczęto regularny odbiór odpadów tekstylnych. Mieszkańcom rozdano fioletowe worki przeznaczone na tę frakcję, które będą odbierane z gospodarstw raz na kwartał.

Podobne rozwiązanie od 2026 r. planują wprowadzić Gliwice. Właściciele domów jednorodzinnych otrzymają fioletowe worki odbierane raz w miesiącu w systemie „worek za worek”, natomiast przy budynkach wielorodzinnych – we współpracy z zarządcami – pojawią się fioletowe pojemniki opróżniane raz w miesiącu.

Ustroń już w sierpniu wprowadził comiesięczną zbiórkę nowej frakcji w pomarańczowych workach. Można tam oddawać zużytą odzież, obuwie, bieliznę, obrusy, zasłony, pluszaki czy wyroby skórzane; odbiór odbywa się zgodnie z harmonogramem segregowanych odpadów komunalnych.

Wyznaczone zbiórki tekstyliów działają również w innych miastach, m.in. w Ostrowie Wielkopolskim i Włocławku. Wiele gmin wciąż jednak nie wypracowało wygodnego dla mieszkańców systemu, który zwalniałby ich z konieczności osobistego dostarczania odpadów do PSZOK-u.

Kontenery na odzież zastąpiły Polakom śmietniki, dlatego wkrótce znikną z ulic

Rozwiązania, które ułatwią gospodarstwom domowym pozbywanie się niepotrzebnych tekstyliów, są dziś niezwykle potrzebne. W przeciwnym razie mieszkańcy sami szukają alternatywnych sposobów na ich oddanie. Dobitnym przykładem tego problemu jest sytuacja, o której poinformował Polski Czerwony Krzyż w komunikacie z 31 lipca 2025 roku. Organizacja ogłosiła, że firma Wtórpol, dotychczas zajmująca się logistyką i sprzedażą odzieży z kontenerów PCK, wypowiedziała umowę o współpracy.

Polski Czerwony Krzyż informuje, że jest zmuszony znacznie ograniczyć działania dotyczące zbiórki odzieży używanej do kontenerów ze znakiem PCK ze względu na wypowiedzenie nam przez firmę Wtórpol umów o współpracy. Operator ten odpowiadał za logistykę i sprzedaż zbieranych tekstyliów, z których dochód wspierał nasze działania pomocowe – czytamy w oświadczeniu.

Jako główny powód zakończenia współpracy wskazano spadek jakości odzieży trafiającej do kontenerów, co znacząco zwiększyło koszty jej utylizacji. W rozmowie z PAP rzecznik prasowy firmy, Mateusz Bolechowski, wyjaśnił przyczyny tej decyzji.

- Przyczyną, mówiąc wprost, było to, że nasza wieloletnia, wspólna działalność w ostatnim czasie stała się, niestety, nieopłacalna. Sytuacja zmieniła się po wprowadzeniu nowych regulacji dotyczących segregacji tekstyliów jako odrębnej frakcji odpadów. Zgodnie z obecnymi przepisami od 1 stycznia 2025 r. odpady tekstylne nie mogą być już przez konsumentów wyrzucane do kontenerów z odpadami zmieszanymi, a obowiązek ich przyjmowania mają PSZOK-i. W krótkim czasie znacząco wzrosła ilość odzieży, która trafiała do pojemników, ale wiązało się to z drastycznym pogorszeniem jakości tych ubrań – tłumaczył Bolechowski.

W rezultacie do końca 2025 roku zlikwidowanych zostanie aż 28 tysięcy kontenerów PCK przeznaczonych na zbiórkę używanej odzieży. Dla organizacji to ogromna strata – tylko w 2024 roku sprzedaż ubrań przyniosła PCK ponad 7 milionów złotych, które zostały przeznaczone m.in. na działania pomocowe i szkolenia ratowników. Obecnie PCK ostrzega, że utrata tych środków „może poważnie zagrozić realizacji działań statutowych”, co unaocznia, jak pilne staje się stworzenie nowego, efektywnego systemu zbiórki tekstyliów w Polsce.

Przeciętny Europejczyk produkuje 11 kg odpadów tekstylnych rocznie

Problem odpadów tekstylnych jest znacznie bardziej złożony, niż mogłoby się wydawać na pierwszy rzut oka. Statystyczny mieszkaniec lub mieszkanka Europy każdego roku kupuje średnio około 26 kilogramów odzieży. Eksperci Europejskiej Agencji Środowiska (EEA) podkreślają, że głównymi czynnikami napędzającymi wzrost konsumpcji są rozwój handlu internetowego, wpływ mediów społecznościowych oraz niskie koszty produkcji tkanin syntetycznych. Nowe kolekcje pojawiają się w sklepach coraz częściej, a konsumenci – kuszeni atrakcyjnymi cenami – kupują więcej niż kiedykolwiek wcześniej. W efekcie równie szybko pozbywają się ubrań, które przestają być modne lub po prostu zalegają w szafie.

Z raportu Wspólnego Centrum Badawczego (JRC) wynika, że już w 2019 roku łączna ilość odpadów tekstylnych, obejmujących m.in. ubrania, obuwie, tekstylia domowe, wyroby techniczne oraz odpady poprzemysłowe i przedkonsumenckie, osiągnęła 12,6 miliona ton. Z tego 10,9 miliona ton stanowiły odpady pokonsumenckie, a 1,7 miliona ton – poprzemysłowe i przedkonsumenckie. Same odpady z odzieży i obuwia odpowiadały za 5,2 miliona ton, co przekłada się na około 11 kilogramów na osobę rocznie w krajach Unii Europejskiej.

Jeśli przełożyć te dane na realia Polski, skala problemu staje się jeszcze bardziej widoczna. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego (GUS), na koniec czerwca 2025 roku populacja naszego kraju wynosiła około 37,4 miliona osób. Oznacza to, że w skali roku Polacy wytwarzają ponad 411 tysięcy ton odpadów tekstylnych.

Do tej kategorii zalicza się szeroką gamę produktów – zarówno odzież i obuwie, jak i tekstylia domowe oraz akcesoria. Wśród nich znajdują się: zużyte ubrania, buty, pościel, zasłony, ręczniki, obrusy, koce, firany, bielizna, skarpetki, rękawiczki, czapki, szaliki, portfele, torebki, paski, wyroby ze skóry, plecaki, pluszowe zabawki, a także dywany. Wszystkie te przedmioty po utracie przydatności trafiają do kategorii odpadów tekstylnych, stając się coraz poważniejszym wyzwaniem dla systemu gospodarki odpadami w Europie.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz.U. 2013 poz. 21)
• Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U. 1996 nr 132 poz. 622)
• Dyrektywa Parlamentu Europejskiego I Rady (UE) 2018/851 z dnia 30 maja 2018 r. zmieniająca dyrektywę 2008/98/WE w sprawie odpadów
• Rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 10 maja 2021 r. w sprawie sposobu selektywnego zbierania wybranych frakcji odpadów (Dz.U. 2021 poz. 906)