„Nikt nie spodziewał się, jak to będzie wyglądało. Pracują tu różni ludzie, niektórzy mają problemy zdrowotne. Dobrze, że nikt nie skończył z zawałem. To poszło za daleko” – stwierdziła jedna z osób, biorących udział w ćwiczeniach obronnych w Wojewódzkim Urzędzie Pracy w Lublinie.
Z relacji (którą opublikował „Dziennik Wschodni” pod koniec marca) wynika, że do urzędu wbiegli zamaskowani mężczyźni z bronią, były strzały i groźby wobec pracowników. Część z uczestników wydarzenia stała się zakładnikami, niektórym zakładano worki na głowę. Byli tacy, którzy uwierzyli, że jest to prawdziwy napad, ale tak wyglądał przebieg szkolenia obronnego.
Kierownictwo WUP w Lublinie w rozmowie z regionalnymi mediami zaznaczyło, że pracownicy zostali poinformowani w środę o szkoleniu poprzez maila (ćwiczenia odbyły się w czwartek). Jak zaznaczył anonimowo jeden z urzędników, treść wiadomości była bardzo ogólna.
O sprawie została poinformowana policja, zeznania przesłuchanych osób sprawiły, że szkoleniem w Wojewódzkim Urzędzie Pracy zainteresowała się prokuratura.
– Postępowanie toczy się w sprawie, a nie przeciwko konkretnym osobom, jest prowadzone w kierunku art. 231*, czyli przekroczenia uprawnień lub niedopełnienia obowiązków przez funkcjonariuszy (mówimy tutaj o osobach, które organizowały to szkolenie) pod kątem tego, czy wszystko zostało we właściwy sposób przygotowane – powiedziała w rozmowie z Forsal.pl Agnieszka Kępka, rzecznik prasowa Prokuratury Okręgowej w Lublinie. Dotyczy ono również zmuszania pracowników urzędu do określonego zachowania, ponieważ doszło do takich zdarzeń, gdzie osoby biorące udział w szkoleniu były zmuszane np. do klękania na korytarzu […] – dodała.
*art. 231. § 1. „Funkcjonariusz publiczny, który, przekraczając swoje uprawnienia lub nie dopełniając obowiązków, działa na szkodę interesu publicznego lub prywatnego, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3".
– W tej chwili jesteśmy na etapie zbierania materiału dowodowego. Potrzebujemy dokumentacji ws. szkolenia – czyli tego, w jaki sposób było organizowane, kto zajmował się przygotowaniem i był odpowiedzialny za powiadomienie pracowników o tym, jak będzie wyglądać przebieg (ćwiczeń – red.). Przesłuchujemy świadków, a na ten moment prawdopodobnie będzie konieczne przesłuchanie praktycznie wszystkich pracowników urzędu. W zależności od okoliczności prokurator będzie jeszcze decydował, czy okaże się to niezbędne – przekazała rzecznik prasowa Prokuratury Okręgowej w Lublinie.
Prawnicy odpowiedzieli na pytania o kwestie dotyczące szkoleń z zakresu obronności, o których powinni wiedzieć pracodawcy oraz pracownicy:
Na jakiej podstawie pracodawca ma prawo do tego, by organizować szkolenie? „Szkolenia obronne zostały uregulowane w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 17 listopada 2021 r. w sprawie szkolenia obronnego (Dz. U. poz. 2259), a na ich zakres składają się: kursy obronne, wyższe kursy obronne, obejmujące zajęcia teoretyczne, jak i praktyczne oraz ćwiczenia obronne, prowadzone wyłącznie w formie zajęć praktycznych.
Rozporządzenie to skierowane jest do podmiotów sektora administracji publicznej, zarówno na szczeblu krajowym, jak i lokalnym. Przepisami rozporządzenia nie zostali jednak objęci pracodawcy sektora prywatnego. Brak jest jednocześnie przepisów zabraniających podmiotom prywatnym przedsiębranie podobnych działań o charakterze ćwiczeń obronnych, o ile tak zdecydują”.
Jakie wymogi powinna spełniać organizacja ćwiczeń z zakresu obronności? „W pierwszej kolejności należy odpowiedzieć, czym są ćwiczenia obronne? Rozporządzenie wskazuje na zamknięty katalog założeń, jakimi są: zgrywanie wybranych elementów systemu obronnego na poszczególnych szczeblach administracji publicznej; nabywaniu przez osoby ćwiczące praktycznych umiejętności wynikających z zadań obronnych ustalonych dla danego stanowiska pracy; kształtowaniu umiejętności współdziałania w realizacji zadań obronnych jednostek organizacyjnych administracji publicznej różnych szczebli i przedsiębiorców, na których nałożono zadania obronne; kształtowaniu umiejętności współdziałania jednostek organizacyjnych administracji publicznej z jednostkami organizacyjnymi Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej i wojsk sojuszniczych.
Ćwiczenia obronne mogą przyjmować formę m.in. ćwiczeń doskonalających, gier decyzyjnych, czy treningów.
Każdy organizator sporządza plan, w którym określone zostaną w szczególności cele, temat, forma, termin, miejsce, uczestnicy oraz główne przedsięwzięcia ćwiczenia. Plan taki przesyła się do końca listopada roku poprzedzającego realizację ćwiczeń do odpowiedniego koordynatora na szczeblu administracji publicznej. Ćwiczenia obronne finansowane są z budżetu organizatora”.
Czy przed takim wydarzeniem wszyscy pracownicy muszą być poinformowani pisemnie? „Przepisy rozporządzenia nie przewidują pisemnego obowiązku informowania pracowników o planowanym przeprowadzaniu ćwiczeń. Jakkolwiek, organizator ćwiczeń obowiązany jest do organizowania i przeprowadzania ćwiczeń zgodnie z jego planem, w którym ustala m.in. termin ich przeprowadzenia. Terminy przeprowadzania ćwiczeń są zatem wcześniej ustalane i pracownicy mają możliwość zapoznawania się z nimi jeszcze przed danym rokiem kalendarzowym”.
Czy pracodawca może zlecić przeprowadzenie kursu bez uprzedzenia pracowników? „Z uwagi na to, że przepisy rozporządzenia nie dotyczą pracodawców prywatnych, to organizowane przez nich ćwiczenia lub szkolenia w zakresie obronności mogą mieć miejsce w każdym czasie. Rekomendujemy jednak, aby odbywały się one z odpowiednim uprzedzeniem pracowników, tak aby nie byli zaskoczeni sytuacją, w szczególności biorąc pod uwagę obecny konflikt zbrojny za wschodnią granicą”.
Pracodawca ma obowiązek organizować takie kursy cyklicznie, czy zależy to wyłącznie od jego decyzji? „Organizatorzy wyróżnieni w rozporządzeniu mogą swobodnie decydować o tym, kiedy zorganizować ćwiczenia, przy czym muszą mieć na uwadze, że w przypadku ćwiczeń udoskonalających, gier decyzyjnych i treningów należy je przeprowadzać nie rzadziej niż raz na trzy lata. Podmiotom sektora prywatnego wolno samodzielnie decydować o tym czy, kiedy i w jakiej częstotliwości analogiczne ćwiczenia czy szkolenia będą miały miejsce”.
Szkolenie może odbywać się poza czasem pracy? „Choć przepisy rozporządzenia nie przewidują wprost, w jakim czasie powinny odbywać się ćwiczenia obronne, przyjmuje się, iż zazwyczaj są to godziny pracy danych pracowników. Niezależnie od powyższego, uznać należy, że w każdym przypadku czas odbywania ćwiczeń będzie uznawany za czas pracy pracownika, albowiem pracownik skierowany przez pracodawcę do ich odbycia, nadal będzie pozostawał do jego dyspozycji w zakładzie pracy lub innym w miejscu przez niego wskazanym (art. 128 § 1 k.p.)”
Pracownik ma prawo do odmowy udziału w ćwiczeniach? (np. ze względu na stan zdrowia) „Choć przepisy rozporządzenia nie przewidują wprost możliwości odmowy udziału w szkoleniu ze względu na stan zdrowia, to należy mieć na uwadze, że zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, pracownik ma prawo, po uprzednim zawiadomieniu przełożonego, powstrzymać się od wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej w przypadku, gdy jego stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza zagrożenie dla innych osób (art. 210 § 4 k.p.). Powyższe należy odnieść również do obowiązków pracodawcy w zakresie BHP. Jeżeli stan zdrowia pracownika nie pozwala na wykonywanie określonych ćwiczeń, powinien on powstrzymać się od ich wykonywania za uprzednim poinformowanie pracodawcy”.
Jeśli pracownik stwierdził, że jego prawa zostały naruszone podczas wydarzenia, gdzie może zgłosić swoje zastrzeżenia? „Oczywiście, możliwa jest sytuacja, w której np. dobra osobiste pracownika mogą zostać naruszone w trakcie odbywania ćwiczeń. Może to mieć miejsce w przypadku, gdy organizator w sposób nieakceptowalny będzie nakazywał wykonanie określonych ćwiczeń albo gdy dojdzie do ośmieszenia pracownika z uwagi na jego cechy osobiste np. wzrost, waga, kondycję. Takie zachowania mogą doprowadzić do naruszenia dóbr osobistych pracownika. Niezależnie od tego, kto dopuści się naruszenia, roszczenia pracownika będą zawsze skierowane przeciwko pracodawcy, albowiem obowiązek poszanowania dóbr osobistych i godności pracownika rozciągnięty jest również na obowiązek zapobiegania i przeciwdziałania takim naruszeniom”.
Pracodawca może ponieść odpowiedzialność, jeśli podczas takiego wydarzenia dojdzie do wypadku, kurs odbędzie się bez zachowania norm bezpieczeństwa, pracownik dozna uszczerbku na zdrowiu? „Organizowane ćwiczenia powinny odbywać się w bezpiecznych i higienicznych warunkach, które zobowiązany jest zapewnić pracodawca. W przypadku powstania szkody na skutek niezapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, roszczenia stąd wynikające, będą kierowane przeciwko niemu. Niezależnie od tego, wydaje się, że takie zdarzenie mogłoby zostać zakwalifikowane jako wypadek przy pracy”.
Autorzy odpowiedzi:
apl. radc. Michalina Lewandowska, prawnik.
adw. Bartosz Tomanek, starszy prawnik, kierujący biurem kancelarii PCS | Littler w Gdańsku.
![Przysposobienie obronne w szkole? Niech to się nie skończy anegdotą [OPINIA]](%3D%3D)