rozwiń >

Nowa ustawa o zatrudnianiu cudzoziemców

Nowa ustawa o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom ma ograniczyć nadużycia, usprawnić procedury, zmniejszyć zaległości załatwiania spraw przez urzędy oraz zapewnić pełną elektronizację postępowań. To jeden z kamieni milowych przewidzianych w KPO.

Nowe przepisy opracowane w resorcie pracy mają zwiększyć rolę publicznych służb zatrudnienia (PSZ) w procesie wydawania zezwoleń na pracę cudzoziemców.

Zdaniem prof. Grażyny Spytek-Bandurskiej z Federacji Przedsiębiorców Polskich, nowa ustawa stanowi odpowiedź na współczesne wyzwania związane ze wzmożoną migracją i z kryzysem demograficznym, który prowadzi do spadającej liczby pracowników w Polsce.

„Wprowadzono wiele zmian, żeby wykluczyć bądź ograniczyć nadużycia, jakie pojawiały się w sprawach dotyczących zatrudniania cudzoziemców. Ważnym celem ustawy jest uszczelnienie przepisów, doprecyzowanie przesłanek udzielenia bądź odmowy udzielenia zezwoleń i wprowadzenie instrumentów gwarantujących bezpieczeństwo rynku pracy” – wymieniła ekspertka.

Cyfryzacja postępowania i łatwiejszy kontakt z urzędem

Zaznaczyła, że dla pracodawców szczególne znaczenie mogą mieć ułatwienia proceduralne, takie jak pełna elektronizacja postępowania.

„Dzięki temu powinno nastąpić ułatwienie kontaktu z urzędem. Pracodawca będzie mógł złożyć wniosek i odebrać decyzję w dogodnym dla siebie czasie” – wskazała prof. Spytek-Bandurska.

Zwróciła też uwagę na rozpatrywanie w pierwszej kolejności przez wojewodę wniosków o wydanie zezwolenie na pracę złożonych przez podmioty kontynuujące współpracę z cudzoziemcem i przez przedsiębiorców wpisanych do wykazu podmiotów prowadzących działalność o znaczeniu strategicznym dla gospodarki narodowej.

Lista zawodów z brakiem zezwoleń na pracę na cudzoziemców

Z drugiej strony w ustawie wprowadzono możliwość określenia przez starostę listy zawodów i rodzajów pracy, w których nie będą wydawane zezwolenia na pracę cudzoziemcom zamierzającym podjąć pracę na terenie danego powiatu. Przewidziano, że obowiązek sporządzenia takiej listy powstanie w razie znacznego pogorszenia się sytuacji na lokalnych rynkach pracy, po uzyskaniu pozytywnej opinii powiatowej rady rynku pracy.

„W założeniu rozwiązania te wydają się korzystne, jednak potrzeba czasu, aby zweryfikować w praktyce, czy się przydały i spełniły swoje cele. Wiele zależy od sprawności działania urzędów i skuteczności regulacji, która zależy od równowagi pomiędzy zapewnieniem ochrony prawnej pracownikom cudzoziemskim a utrzymaniem elastyczności rynku pracy” – oceniła ekspertka.

Przyznała, że obawy mogą się pojawiać przy określaniu listy zawodów i rodzajów pracy, w stosunku do których odmawia się wydania zezwolenia na pracę cudzoziemca ze względu na trudną sytuację na lokalnym rynku pracy.

„Ważne, aby ograniczenia nie budziły wątpliwości. Dla pracodawców niekorzystne jest zaostrzenie sankcji za nieprzestrzeganie przepisów w przypadku niejasności interpretacyjnych” – podkreśliła.

Integracja cudzoziemców

Zdaniem prof. Spytek-Bandurskiej potrzebne są rozwiązania, które przyczynią się do efektywnej integracji cudzoziemców w naszym kraju, zwłaszcza w zakresie nauki języka polskiego, rozumienia specyfiki polskiego systemu prawnego, kultury społeczeństwa i zwalczania stereotypów.

„Należy zapobiegać segmentacji i marginalizacji na rynku pracy. Cudzoziemcy często trafiają automatycznie do mniej stabilnego segmentu, niezależnie od ich kwalifikacji. Są zatrudniani przy pracach fizycznych, prostych” – zauważyła ekspertka.

Kwestia odpowiednich kwalifikacji

Zwróciła uwagę, że elementem wyróżniającym polski rynek pracy jest niedopasowanie kwalifikacji do potrzeb pracodawców.

„Problemem jest niedobór kompetencji. Mimo bezrobocia wśród niektórych grup brakuje wykwalifikowanych pracowników w zawodach technicznych, opiece zdrowotnej czy IT. Polski system edukacji i migracji zawodowej nie nadąża za tempem zmian gospodarczych, rozwojem technologicznym. Dlatego ważne jest zachęcanie do pracy zagranicznych specjalistów i fachowców. Trzeba też pamiętać o zdrowej konkurencji po stronie pracodawców, aby zwalczać nieformalne praktyki zatrudniania” – podkreśliła prof. Spytek-Bandurska.

Obowiązki zatrudnianych cudzoziemców

Państwowa Inspekcja Pracy przypomniała, że do nowej ustawy przeniesiono dotychczasowe przepisy określające obowiązki podmiotu powierzającego pracę cudzoziemcowi. Polegają one na żądaniu od cudzoziemca przedstawienia przed rozpoczęciem pracy ważnego dokumentu uprawniającego do pobytu w Polsce oraz przechowywaniu kopii tego dokumentu. Jednocześnie regulacje te zostały doprecyzowane – podmiot powierzający pracę będzie miał prawo żądać od cudzoziemca przedstawienia aktualnego dokumentu pobytowego również w trakcie okresu wykonywania pracy.

Co do zasady pracodawca będzie też musiał przechowywać kopię takiego dokumentu przez cały okres wykonywania pracy przez cudzoziemca i przez dwa lata, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym stosunek prawny będący podstawą zatrudnienia cudzoziemca uległ rozwiązaniu lub wygasł.

Punkty dla cudzoziemców

Ponadto w powiatowych urzędach pracy utworzone zostaną punkty dla cudzoziemców. Wprowadzona zostanie pełna elektronizacja dotycząca procedury wydawania zezwoleń na pracę, począwszy od złożenia wniosku aż po odbiór decyzji w tych sprawach.

Zaostrzone zostaną sankcje za nielegalne zatrudnianie cudzoziemców. Złamanie przepisów zagrożone ma być karą grzywny od 3 do 50 tys. zł za każdy przypadek takiego zatrudnienia.

Według danych GUS na koniec września 2024 r. pracę w Polsce wykonywało 1 mln 52,7 tys. cudzoziemców. Ich udział w ogólnej liczbie pracujących wyniósł 6,8 proc. Obcokrajowcy wykonujący pracę pochodzili z ponad 150 państw.

Karolina Kropiwiec (PAP)