Złożoność procesu odbudowy Ukrainy będzie wprost proporcjonalna do ogromu strat, jakie ten kraj poniósł – i nadal ponosi – na skutek rosyjskiej napaści. Podczas poświęconej tej kwestii konferencji w Lugano, w lipcu 2022 roku, Narodowa Rada ds. Odbudowy Ukrainy, specjalny organ doradczy przy prezydencie tego kraju, prezentując Narodowy Plan Odbudowy Ukrainy, podała, że do jego realizacji będzie potrzebne ponad 750 mld dolarów.

Sumę tę oraz sam proces podzielono na trzy części: 60-65 mld dolarów pilnego wsparcia w 2022 roku, w związku z m.in. ze zniszczeniem infrastruktury, 250-300 mld dolarów w latach 2023-2025 na przywrócenie gospodarce pełnej mocy oraz 400-450 mld dolarów do wydania w latach 2026-2030, aby ułatwić jej modernizację oraz transformację zgodnie z ideami zrównoważonego rozwoju.

Kluczowe losy wojny

Taki był plan w połowie ubiegłego roku. O tym, jakie dokładnie działania i w jakich latach mogą zostać podjęte, przesądzą losy wojny. Dla prawdziwej i pełnej odbudowy potrzebne jest zwycięstwo nad Rosją.

Reklama

Niemniej jednak, prace przygotowawcze, a także niektóre działania, należy podjąć już teraz.

– Fundamentalnym powodem jest utrzymania gospodarki i finansów krajowych, aby nie doszło do bankructwa Ukrainy. Wiele instytucji zdaje sobie z tego sprawę, że kraj jest na jego granicy. Trwa nie tylko wojna militarna, ale i gospodarcza, uderzająca w infrastrukturę i funkcjonowanie państwa, zagrożone, jeśli załamie się transport, energetyka, zaopatrzenie w wodę czy też stanie się ono niewypłacalne. Dlatego potrzebne jest wsparcie finansowe – mówi Franek Hutten-Czapski, Managing Director & Senior Partner BCG Poland, współautor raportu EBI i BCG „Supporting Ukraine: A Study on Potential Recovery Strategies for Ukraine”.

Podkreśla on, że uchronienie Ukrainy przed zupełną katastrofą teraz, ułatwi jej odbudowę i przebudowę (w kierunku integracji ze światem zachodnim) w przyszłości. Chodzi też o zapobieżenie exodusowi ludności. Raport wskazuje, że na skutek rosyjskiej inwazji, PKB naszego wschodniego sąsiada zmniejszy się o 30 proc.

Na początek zachodnie regiony

Konieczność szybkiego działania jest pierwszą z sześciu zasad, kluczowych w procesie pomocy i odbudowy Ukrainy, jakie wskazano w raporcie EBI i BCG. „Międzynarodowe instytucje finansowe powinny podwoić swoje wysiłki i inwestować w Ukrainie pomimo trwającej wojny. Na początku można się skoncentrować na zachodnich regionach, wolnych od działań wojennych, gdzie przeniosła się aktywność gospodarcza” – czytamy w nim.

Druga zasada to wzmocnienie odporności Ukrainy, aby umożliwić jej przetrwanie jako suwerennego, demokratycznego państwa.

Trzecia – skoncentrowanie się na kluczowych kwestiach, dla zapewnienia maksymalnego efektu. „Inwestycje muszą być ukierunkowane na kluczowe obszary i czynniki, które mogą przyspieszyć ożywienie gospodarcze” – piszą autorzy raportu i podkreślają, że trzeba zidentyfikować i skoncentrować się na inwestycjach mogących zlikwidować wąskie gardła gospodarki i mających potencjał, aby położyć podwaliny dla jej samowystarczalności w dłuższej perspektywie.

Czwartym kluczowym punktem jest ułatwienie Ukrainie integracji z Unią Europejską. Zyska na tym nie tylko ona sama i Europa, ale także cały demokratyczny świat, dzięki stabilizacji regionu i globalnego handlu, na który wpływ ma Ukraina – wskazują autorzy raportu.

W piątym idzie o to, aby upodmiotowić Ukrainę, zadbać o jej własność i odpowiedzialność. Międzynarodowe organizacje będą doradzać, monitorować, dbać o przejrzystość, ale ostateczna odpowiedzialność spoczywać będzie na Ukrainie – czytamy w raporcie – tak aby w pewnym momencie uniezależniła się od międzynarodowej pomocy.

– Gdy Ukraina wygra wojnę z Rosją, to musi jeszcze wygrać wojnę z korupcją. W parze muszą iść przejrzystość i odpowiedzialność przy wydatkowaniu funduszy. Inwestorzy i fundatorzy zagraniczni muszą być pewni, że środki nie zostaną zaprzepaszczone i trafią tam, gdzie są największe potrzeby, a nie do oligarchów – mówi Franek Hutten-Czapski.

Wreszcie, szósty punkt zakłada oparte na równości, harmonijne współdziałanie i komunikowanie się międzynarodowych organizacji, instytucji finansowych, tak aby kierunkowały swoje wysiłki tam, gdzie mogą wnieść największą wartość, biorąc pod uwagę m.in. wcześniejsze inwestycje na Ukrainie i własne kluczowe kompetencje. „Poprzez strategiczną koordynację międzynarodowe instytucje finansowe mogą łączyć wysiłki i uzupełniać swoje oferty, aby zapewnić Ukrainie wszechstronną i holistyczną pomocą” – oceniają autorzy.

Ukraina dostanie mniej niż potrzebuje

W raporcie EBI i BCG znalazła się również między innymi pogłębiona analiza kwestii koordynacji procesu odbudowy oraz jego organizacji, przykładowych priorytetowych działań do podjęcia w krótkim, średnim i długim okresie na Ukrainie wraz z oszacowaniem ich kosztów. Znalazły się tam też rekomendacje, na przykład udzielanie związanych z odbudową pożyczek bezpośrednio beneficjentom, z państwowymi gwarancjami.

Dobra organizacja procesu odbudowy Ukrainy, w najszerszym tego słowa znaczeniu, jest ważna również dlatego, że – jak wprost stwierdzają autorzy raportu – Ukraina najprawdopodobniej nie otrzyma tyle wsparcia i funduszy, ile potrzebuje. Jednocześnie, zwłaszcza teraz, pomoc jaką otrzymuje, może być dla niej zbyt duża do wchłonięcia, ten kraj nie ma obecnie takich zdolności absorpcyjnych.

– Ukraina prawdopodobnie otrzyma znacznie mniej, niż potrzebuje, ale znacznie więcej, niż może udźwignąć. W związku z tym wsparcie w zwiększeniu zdolności absorpcji ma kluczowe znaczenie dla udanej odbudowy – konkludują autorzy raportu EBI i BCG.

Franek Hutten-Czapski zwraca uwagę, że do pewnego stopnia istnieją analogię pomiędzy procesem odbudowy Ukrainy a tym, co wydarzyło się w Polsce po 1989 roku, kiedy kraj i gospodarka była zdewastowana po 45 latach socjalizmu, szalała inflacja, półki w sklepach były puste a na terenie kraju stacjonowało 50 tys. żołnierzy sowieckich. Pewne schematy pomocy, które wtedy zastosowano, są do wykorzystania również teraz, na przykład – udzielanie grantów z udziałem banków, które ze swej natury specjalizują się w procesie kredytowym i wiedzą, jak robić to przejrzyście i właściwie.

Wykorzystanie polskich doświadczeń jest jednym z argumentów przemawiających za tym, aby Polska stałą się centrum odbudowy Ukrainy. Inne są jeszcze mocniejsze.

– Rola Polski w procesie odbudowy Ukrainy powinna być fundamentalna. Jesteśmy blisko geograficznie, kulturowo, mamy największą liczbę mieszkańców z Ukrainy w naszym kraju. Widzę, że strona ukraińska również jest zainteresowana, aby Polska pełniła taką rolę – podkreśla Franek Hutten-Czapski. – Jesteśmy częścią Zachodu, jednocześnie rozumiemy rynek ukraiński. To w Warszawie np. powinno powstać miejsce łączące organizacje międzynarodowe, światowe korporacje, polskie przedsiębiorstwa i stronę ukraińską. Jesteśmy do tego predystynowani, mamy potrzebne instytucje, takie jak BGK, PFR, KUKE, banki i przedsiębiorców z doświadczeniem na Wschodzie – dodaje.
W związku z tym, szef BCG Poland nie ma również wątpliwości, że to w Polsce powinny odbywać się konferencje poświęcone odbudowie Ukrainy. Byłoby to ułatwieniem również dla samych Ukraińców – co jest kolejnym przykładem wspólnego interesu naszych obu krajów.

Najważniejsze potrzeby Ukrainy

pozycja inicjatywa kwota (mld USD)

Ułatwienie rządowi Ukrainy stabilizowania sytuacji makroekonomicznej

1 Wspieranie inicjatyw umożliwiających eksport (np. poprzez pożyczki, finansowanie handlu, gwarancje) 1,5

2 Wprowadzenie dotacji rządowych na czas wojny, gwarancji kredytowych i obniżka stóp procentowych 5,0

3 Remont i modernizacja stacji sortowaniana kluczowych szlakach (zwłaszcza eksportowych) 0,2

4 Zapasy awaryjne ropy i produktów ropopochodnych na co najmniej 30 dni 1,2

5 Zorganizowanie procesu deregulacji 0,1

6 Budowa granicznych (z UE) magazynów i terminali rolniczych 0,2

7 Dążenie do integracji z UE, m.in. zapewnienie synchronizacji regulacji z kryteriami kopenhaskimi, bezpieczny dostęp do rynków 0,1

8 Sfinansowanie przyszłorocznych zbiorów (nasiona, nawóz, paliwo) 1,5

9 Zwiększenie mobilności siły roboczej poprzez

(a) finansowanie przeniesienia do innych regionów w celach zarobkowych,

(b) uproszczenie przepisów dotyczących zatrudniania cudzoziemców na Ukrainie oraz Ukraińców za granicą 0,3

10 Modernizacja gospodarki wodnej i wodno-ściekowej 42

11 Zmniejszenie ryzyka związanego z pożyczkami komercyjnymi poprzez gwarancje udzielane bankom i innym kredytodawcom dla wsparcia inwestycji (np. pożyczki infrastrukturalne, MŚP, korporacje, BIZ) 2,5

12 Budowa 200 km torów 1435 mm i 330 km torów 1520 mm do granicy UE i Dunaju 1,4

13 Ustanowienie praktyk udzielania zamówień dla projektów odbudowy w pełni zgodnych z dyrektywami i wytycznymi UE 0,1

14 Rozszerzenie funkcji i mandatu Agencji Promocji Inwestycji w celu proaktywnego pozyskiwania BIZ dla projektów inwestycyjnych w zakresie odbudowy 0,1

15 Modernizacja 12 istniejących drogowych przejść granicznych z UE oraz budowa trzech dodatkowych 0,1

16 Poprawa infrastruktury transgranicznej po stronie UE 0,1

17 Konserwacja ponad 20 urządzeń do przemieszczania wagonów towarowych z torów 1520 na 1435 mm 0,1

18 Inicjatywy funduszowe wspierające relokacje, ponownego uruchomienia, rekonwersji (poprzez pożyczki, gwarancje na inwestycje, kapitał obrotowy) 1

19 Udrożnienie wąskich gardeł logistycznych i energetycznych, które powstały w wyniku konfliktu (np. mocy starych sieci lub generatorów) 10

20 Profesjonalna armia i inne aspekty związane z obronnością 6

Źródło: „Supporting Ukraine: A Study on Potential Recovery Strategies for Ukraine”, Europejski Bank Inwestycyjny i Boston Consulting Group