Sąd uchylił decyzje organów I i II instancji o nałożeniu kary na spółkę J&S Energy za brak obowiązkowych zapasów paliw ciekłych. Nie złamano prawa, nakładając karę, lecz ustalając jej wysokość - stwierdził sąd.
ORZECZENIE
W czerwcu 2007 r. Agencja Rezerw Materiałowych (ARM) przeprowadziła kontrolę w siedzibie i magazynach spółki paliwowej J&S Energy. Protokół stwierdzał, że 30 czerwca 2007 r. stan faktyczny zapasów paliw nie zgadzał się z ewidencją - ujawniono niedobory oleju napędowego i benzyny bezołowiowej. Decyzją z 16 października 2007 r. prezes ARM ukarał spółkę na ponad 461 mln zł za niedopełnienie obowiązku utrzymywania rezerw, powołując art. 63 ust. 1 pkt 1 ustawy o zapasach ropy naftowej, produktów naftowych i gazu ziemnego (u. o z.r.n.).

Odwołanie ministra

W odwołaniu do ministra gospodarki spółka zarzuciła, że ARM, a nie jej prezes jest organem władnym nałożyć karę. Decyzją z 14 grudnia 2007 r. minister uchylił decyzję prezesa i umorzył postępowanie, stwierdzając, że istotnie organem jest ARM.
Reklama
5 lutego 2008 r. ARM wszczęła postępowanie oparte na ustaleniach kontroli i 3 kwietnia 2008 r. nałożyła karę 255 proc. wartości niedoboru, czyli ok. 461,7 mln zł. W odwołaniu do ministra gospodarki J&S zarzuciła, że złamana została zasada res iudicata, gdyż postępowanie w sprawie zostało już umorzone przez ministra. Podniosła, że ARM, ustalając karę, oparła się na cenach PKN Orlen - a nie J&S. 5 czerwca 2008 r. minister uchylił decyzję ARM co do wysokości kary, ustalając ją na ok. 452,5 mln zł, uznając argument spółki co do wyliczenia jej wysokości. Uznał, że o res iudicata nie może być mowy, gdyż poprzednia decyzja ministra nie dotyczyła meritum sprawy.
W skardze do WSA w Warszawie J&S podniosła, że decyzja została wydana bez podstawy prawnej. Karę, zdaniem spółki, można nałożyć tylko na podstawie art. 5 i art. 24, a nie art. 63 u. o z.r.n. Artykuł 63 u. o z.r.n. każe gromadzić zapasy na koniec roku, a nie kwartału. Powtórzono argument o powadze rzeczy osądzonej i zasadzie trwałości decyzji administracyjnej. J&S uważała, że skoro postępowanie w sprawie raz umorzono, nie może ono zostać wszczęte. Postanowienie o wszczęciu kontroli podpisała główna księgowa ARM, pełniąca obowiązki prezesa podczas jego urlopu.
Minister stwierdził, że nie ma mowy o rzeczy osądzonej, bo decyzje pierwszoinstancyjne zostały wydane przez różne organy. Księgowa zaś była umocowana we wszystkich kompetencjach prezesa z wyjątkiem być może uprawnień orzeczniczych, co i tak nie miałoby zastosowania w niniejszej sprawie. ARM nie ma wiceprezesów i dlatego w czasie nieobecności prezesa jego obowiązki przejmuje księgowa.

Sposób wyliczenia kary

WSA nie podzielił zarzutów spółki co do braku podstawy prawnej kary, złamania zasady res iudicata i niewłaściwego umocowania osoby wszczynającej kontrolę. Organ mógł nałożyć karę na podstawie art. 63 ust. 1 u. o z.r.n., który jest jasny i odsyła do art. 5 ustawy, równie jasno nakładającego obowiązek. Rzecz nie została dwukrotnie osądzona, bo swoją pierwszą decyzją z 14 grudnia 2007 r. minister umorzył postępowanie ze względu na niewłaściwy organ I instancji, nie badał zaś sprawy co do istoty. Z ustawy o rezerwach państwowych i statutu ARM wynika, że prezes ARM, będąc jedynym jej reprezentantem na zewnątrz, ma prawo udzielić upoważnienia do przejęcia jego funkcji przez księgową.
Sąd zakwestionował sposób, w jaki organa I i II instancji wyliczyły karę. Nie wyjaśniono dnia niedopełnienia obowiązku tworzenia i utrzymywania rezerw. Protokół pokontrolny mówi, że niedobór stwierdzono 1 sierpnia 2007 r., a organa jako datę przyjmują datę sporządzenia protokołu - 2 sierpnia. Zdaniem sądu, nie jest to niewinne uchybienie, bo u. o z.r.n. każe jednoznacznie ustalić datę. AMR nie zwróciła się do J&S celem ustalenia cen stosowanych przez spółkę. Minister gospodarki zauważył ten błąd i próbował go sanować, ale wyliczył wysokość kary na podstawie przeciętnych cen J&S. Ustawa nie jest precyzyjna, ale zgodnie z przejętą z prawa karnego zasadą in dubio pro reo, wydaje się, że minister powinien wykorzystać najniższą cenę stosowaną w danym dniu przez J&S.
Sygn. akt VI SA/Wa 1567/08
USTAWA O ZAPASACH
Ustawa o zapasach ropy naftowej, produktów naftowych i gazu ziemnego przyjmuje za podstawę wyliczenia kary ceny stosowane danego dnia przez producenta-handlowca, a dopiero wtedy, gdy jest to niemożliwe do ustalenia, stosować miesięczną średnią cen największego producenta w kraju.