O ile uczestnicy życia gospodarczego, szczególnie eksporterzy, nie zdążyli się jeszcze pogodzić ze stratami powstałymi w związku z długotrwałą aprecjacją złotego, o tyle problemem dla importerów stał się teraz gwałtowny spadek wartości polskiej waluty. Wyprzedaż złotego w zeszłym tygodniu miała znamiona paniki. Aktualnie 1 euro oscyluje w granicach 4 zł, a jeszcze miesiąc temu kosztowało niecałe 3,3 zł. Takiego poziomu, jak obecny, złoty nie testował od dwóch lat. Zjawiska te z pewnością nie pozostają bez konsekwencji dla podatników.

Ryzyko ekonomiczne

Wahania kursów walut są nieodłącznym elementem transakcji gospodarczych. Ryzyko walutowe ma przełożenie przede wszystkim na wynik ekonomiczny podmiotu gospodarczego. Zmiana kursów walutowych istotnie wpływa na wzrost kosztów lub spadek planowanych dochodów z transakcji handlowych.
Oprócz tego ryzyko walutowe wiąże się z tak zwanym ryzykiem transakcyjnym, które dotyczy w szczególności podmiotów dokonujących wymiany towarów i usług z kontrahentami zagranicznymi oraz przeprowadzającymi liczne transakcje w walutach obcych. Brak zbieżności terminów realizacji zdarzenia gospodarczego (np. dostarczenia/odbioru towaru) z terminami rozliczenia pieniężnego decyduje o wyniku finansowym firmy, czyli o zyskach lub stratach.
W prawie podatkowym skutki wahań kursów walut określane są jako różnice kursowe. Podzielić je można na dodatnie - wtedy generują przychody, oraz ujemne, które kwalifikowane są jako koszty. W związku z tym, że w Polsce rejestracja zdarzeń gospodarczych generalnie powinna być ujmowana w walucie krajowej, stąd różnice kursowe liczone są zarówno dla potrzeb prawa podatkowego, jak i bilansowego. To dlatego kwestie różnic kursowych regulowane są w sposób komplementarny poprzez przepisy ustawy o rachunkowości oraz ustawy o podatku dochodowym, analogicznie od osób fizycznych (PIT) oraz od osób prawnych (CIT).

Dwa rodzaje różnic

Zgodnie z przepisami o podatkach dochodowych przychodami podatkowymi są nie tylko otrzymane pieniądze, ale również inne wartości, np. różnice kursowe. Przychody z tytułu różnic kursowych ustalane są od własnych środków lub wartości pieniężnych w walutach obcych oraz gdy występuje różnica w czasie między uzyskaniem przychodu i faktycznym otrzymaniem zapłaty. O ile dodatnie różnice kursowe powiększają przychody, o tyle ujemne różnice kursowe działają odwrotnie i zwiększają koszty.
Tak więc dodatnie (ujemne) różnice kursowe powstają, w sytuacji gdy:
• wartość przychodu należnego wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu na złote według kursu średniego NBP jest niższa (wyższa) od wartości tego przychodu w dniu otrzymania, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tego dnia;
• wartość poniesionego kosztu wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu na złote według kursu średniego NBP jest wyższa (niższa) od wartości tego kosztu w dniu zapłaty, przeliczonej wg faktycznie zastosowanego kursu waluty z tego dnia;
• wartość otrzymanych lub nabytych środków, lub wartości pieniężnych w walucie obcej w dniu ich wpływu jest niższa (wyższa) od wartości tych środków lub wartości pieniężnych w dniu zapłaty, lub innej formy wypływu tych środków, lub wartości pieniężnych, według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni;
• wartość kredytu (pożyczki) w walucie obcej w dniu jego udzielenia jest niższa (wyższa) od wartości tego kredytu (pożyczki) w dniu jego zwrotu, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni;
• wartość kredytu (pożyczki) w walucie obcej w dniu jego otrzymania jest wyższa (niższa) od wartości tego kredytu (pożyczki) w dniu spłaty, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni.
Przez kurs średni NBP rozumie się kurs z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień uzyskania przychodu lub poniesienia kosztu. Jeżeli przy obliczaniu wartości różnic kursowych nie jest możliwe uwzględnienie faktycznie zastosowanego kursu waluty w danym dniu, przyjmuje się kurs średni ogłaszany przez NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego ten dzień. Z kolei koszt poniesiony to koszt wynikający z otrzymanej faktury (rachunku) albo innego dowodu w przypadku braku faktury (rachunku). Za dzień zapłaty uznaje się uregulowania zobowiązań w jakiejkolwiek formie, w tym w wyniku potrącenia wierzytelności.
Ważne
W prawie podatkowym skutki wahań kursów walut określane są jako różnice kursowe. Podzielić je można na dodatnie - wtedy generują przychody, oraz ujemne, które kwalifikowane są jako koszty
PODSTAWA PRAWNA
• Ustawa z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 54, poz. 654 z późn. zm.).
• Ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).