Prawo unijne przewiduje, że wszystkie państwa członkowskie UE, z wyjątkiem Danii i Wielkiej Brytanii, mają przystąpić do strefy euro z chwilą spełnienia niezbędnych warunków. Słowenia, jako pierwsza spośród krajów, które przystąpiły do UE w 2004 roku, przyjęła euro 1 stycznia 2007 r. Przygotowania Polski do wprowadzenia euro już trwają. Rząd opracował i pod koniec października 2008 r. przyjął dokument o nazwie Mapa Drogowa przyjęcia euro przez Polskę.
Kolejnym krokiem było powołanie, 13 stycznia 2009 r., pełnomocnika rządu ds. wprowadzenia euro w Polsce, który ma zająć się opracowaniem projektów aktów prawnych, związanych ze zmianą waluty, kierowaniem, nadzorowaniem i monitorowaniem procesu wprowadzania euro.
Przed nami jednak o wiele trudniejsze zadanie. Trzeba bowiem spełnić nie tylko kryteria konwergencji gospodarczej i prawnej, ale także przeprowadzić szeroką kampanię informacyjną oraz podjąć wiele czynności technicznych związanych z wprowadzeniem nowej waluty do obrotu. Nominalne kryteria konwergencji mamy spełnić w 2011 roku, co pozwoli na przyjęcie przez nasz kraj wspólnej waluty 1 stycznia 2012 r.

Kryteria konwergencji

Reklama
Przyjęcie euro wymaga długich przygotowań, związanych m.in. ze spełnieniem kryteriów konwergencji gospodarczej. Nominalne kryteria konwergencji obejmują kryterium inflacji, kryterium kursu walutowego, kryterium długoterminowej stopy procentowej oraz kryterium sytuacji fiskalnej. Polska będzie musiała zagwarantować, że złoty zniknie z obrotu oraz że ceny będą poprawnie przeliczane, a obywatele - prawidłowo infor- mowani.
Dodatkową pomoc otrzymamy od Komisji Europejskiej, która udziela porad wszystkim państwom starającym się przystąpić do strefy euro. Warunkiem przyjęcia euro jest członkostwo Polski w mechanizmie kursu wymiany walut zwanym ERM II. System ten zapobiegania nadmiernym wahaniom kursów walut krajów kandydujących i waluty euro. Takie wahania mogłyby bowiem zakłócić stabilność gospodarczą w obrębie jednolitego rynku.

Reforma prawa

Konwergencja prawna wymaga, aby krajowe przepisy, zwłaszcza te dotyczące Narodowego Banku Polskiego oraz kwestii walutowych, były zgodne z Traktatem. Dlatego Polskę czeka nie tylko zmiana konstytucji, ale także opracowanie wielu aktów prawnych dotyczących wprowadzenia i funkcjonowania euro. Akty te będą uzupełniały ogólne unijne rozporządzenia dotyczące euro i służyły z jednej strony zapewnieniu zgodności regulacji krajowych z postanowieniami Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską oraz Statutem ESBC i EBC, a drugiej stworzeniu ram prawnych dla procesu wymiany złotego na euro.
Polska będzie musiała też przeprowadzić szeroką kampanię informacyjną. W ramach kampanii rząd powinien uświadomić zarówno obywateli, jak i przedsiębiorców, czym jest unia walutowa, a także zapoznać społeczeństwo z wzorami banknotów i monet euro, a także podać praktyczne infor- macje dotyczące wymiany pieniędzy.

Wprowadzenie euro

W początkowym okresie euro będzie funkcjonować w formie bezgotówkowej. W tym czasie kurs złotego do euro zostanie usztywniony, natomiast wszelkie wartości, w tym ceny, będą podawane zarówno w złotych, jak i w euro. Rozpoczęta zostanie także produkcja odpowiedniej liczby banknotów i monet euro.
W fazę podwójnego obiegu społeczeństwo wejdzie zaopatrzone w gotówkę euro. Niezbędne będzie dostosowanie bankomatów do nowej waluty. Przez kolejny okres z obiegu stopniowo wycofywany będzie złoty, a jego miejsce zajmie waluta europejska.
Jednak zarówno złoty, jak i euro posiadać będzie status prawnego środka płatniczego. Po tym czasie polska waluta straci status prawnego środka płatniczego. Nastąpi też wycofanie i utylizacja banknotów i monet nominowanych w złotych. Jednak przez jakiś czas banknoty i monety nominowane w złotych będą wymieniane przez banki komercyjne, a następnie tylko przez NBP.

Zmiany w NBP

Po przystąpieniu Polski do strefy euro Narodowy Bank Polski wejdzie w skład tzw. twardego rdzenia ESBC, czyli Eurosystemu, a więc zostanie objęty jednolitą polityką pieniężną.
Dotychczasowe uprawnienia do formułowania narodowej polityki pieniężnej zostaną więc przekazane na rzecz EBC. NBP będzie miał wpływ na decyzje EBC, a prezes NBP, wchodzący wcześniej w skład Rady Generalnej o ograniczonych kompetencjach, wejdzie w skład Rady Zarządzającej, która decyduje o jednolitej polityce pieniężnej strefy euro.
OPINIA
Tomasz Łuczyński
radca prawny oraz wspólnik w kancelarii Łuczyński i Wspólnicy
Przyjęcie euro wiąże się z równoległym występowaniem przez pewien okres dwóch środków płatniczych. Narodowy Bank Polski będzie musiał uregulować obrót w taki sposób, żeby wycofywać stopniowo z obrotu złote i wprowadzać euro. Ustawodawca powinien się w tym zakresie wzorować na innych państwach, które już przez to przechodziły. Oprócz tego ustawodawca powinien określić okres, w którym NBP będzie przyjmował złote, wymieniając je na euro. Ważne jest także dokładne określenie, do którego miejsca po przecinku możliwe będą zaokrąglenia.
OPINIA
Marcin Roszkowski
dyrektor Departamentu Komunikacji i Promocji NBP
Narodowy Bank Polski jest przygotowany do współpracy z rządem w działaniach mających na celu przygotowanie naszego kraju do pełnego członkostwa w Unii Gospodarczej i Walutowej. Należy jednak pamiętać, że przystąpienie Polski do sterfy euro przynależy do sfery polityki wewnętrznej i zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej, a więc co do zasady do właściwości Rady Ministrów. Wyjątek stanowi oczywiście kwestia zmiany Konstytucji RP, gdyż Rada Ministrów nie ma prawa przedłożenia projektu ustawy o zmianie Konstytucji. Natomiast NBP nie posiada inicjatywy ustawodawczej.
OPINIA
Joanna Dębek
Wydział Informacji Ministerstwa Sprawiedliwości
Niewątpliwie wprowadzenie euro w Polsce będzie wymagało szeregu zmian w prawie polskim. W gestii Ministerstwa Sprawiedliwości będą w szczególności zmiany w kodeksie postępowania cywilnego, gdzie rzeczowa właściwość sądów ustalana jest w związku z wartością przedmiotu sporu. Zmiany nie ominą także kodeksu spółek handlowych, zwłaszcza w odniesieniu do wartości kapitału zakładowego spółek kapitałowych. Departament Legislacyjno-Prawny Ministerstwa Sprawiedliwości aktualnie nie przygotowuje żadnych zmian w powyższym zakresie. Najprawdopodobniej zostaną one dokonane, podobnie jak w momencie akcesji Polski do Unii Europejskiej, za pomocą ustaw horyzontalnych, które obejmą również ww. ustawy.
OPINIA
Radosław Ignatowicz
członek zarządu Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych
Zmiana waluty krajowej będzie się wiązać z koniecznością dostosowania do rozliczania transakcji papierami wartościowymi oraz komunikacji pomiędzy KDPW a NBP w nowej walucie. Krajowy Depozyt będzie też musiał włączyć się, w szerszym zakresie, w system TARGET2, w którym obecnie posiada status uczestnika pośredniego. Dzięki temu możliwe będzie przeprowadzanie rozliczeń w euro na rzecz banków krajowych, będących uczestnikami KDPW, a jednocześnie posiadających status uczestników bezpośrednich systemu TARGET2 oraz rozliczeń transgranicznych w euro. Już obecnie trwają natomiast zaawansowane prace nad wdrożeniem nowego systemu depozytowo-rozliczeniowego, który zastąpi dziś funkcjonujący. Będzie on przystosowany do ewentualnej zmiany waluty krajowej. Obecny system depozytowo-rozliczeniowy KDPW jest w pełni przygotowany do prowadzenia rozliczeń w sześciu różnych walutach, choć dokonywana jest w nich tylko wypłata świadczeń z papierów wartościowych.