Prezeski: ostrożne i z zyskami

Wedle European Institute for Gender Equality (EIGE) w 2024 r. kobiety zajmowały w Polsce 23 proc. stanowisk w zarządach największych spółek notowanych na giełdzie, co oznacza spadek o 3 pkt proc. od 2023 r. To jedyny taki przypadek w całej Unii Europejskiej. Polska nie ma obowiązkowych krajowych kwot płci dla spółek notowanych na giełdzie, ale przedsiębiorstwa państwowe są zobowiązane do promowania równowagi płci od 2013 r. Na tle reszty krajów UE wypadamy blado: we Francji udział kobiet we władzach kluczowych spółek sięga 47 proc., we Włoszech – 44 proc., w Islandii, Holandii, Irlandii i Hiszpanii przekracza 40 proc., a w Niemczech zbliża się do tego poziomu. Średnia unijna przebiła 35 proc. Wyraźnie mniejszy niż w Polsce udział pań z zarządach odnotowano tylko w Estonii (12,9 proc.) oraz na Węgrzech (10,8 proc.). Średnia światowa to, wedle EIGE, 20 proc.

W najnowszej analizie EIGE można przeczytać, że na tle spółek giełdowych wyróżnia się odsetek kobiet w zarządzie polskiego banku centralnego (NBP): od 2022 r. wzrósł o 9 pkt proc.

Jeśli spojrzymy na najwyższe stanowiska w zarządach kluczowych spółek giełdowych, Polska wypada na tle innych europejskich krajów bardzo dobrze. W Unii kobiety zajmują zaledwie 8 proc. takich pozycji, a w Polsce – 28 proc. Eksperci Polskiego Instytutu Ekonomicznego zwracają jednak uwagę, że zarobki pań na najwyższych stanowiskach są wyraźnie niższe niż panów. W ostatnich latach luka płacowa na tym poziomie zarzadzania sięgała 14 proc. Największe różnice odnotowano wśród najbardziej doświadczonych menedżerów w grupie wiekowej 55-59 lat.

Jak własna działalność, to usługowa

Z raportu Polskiego Instytutu Ekonomicznego „Biznes na wysokich obcasach” wynika, że kobiety w Polsce rzadziej niż mężczyźni, ale częściej niż średnio w UE zakładają własne działalności gospodarcze – pod koniec 2023 r. były właścicielkami 34 proc. wszystkich aktywnych JDG. W UE na własną firmę decyduje się 10 proc. pracujących kobiet (vs. 17 proc. mężczyzn), w Polsce 13 proc. (vs. 23 proc. mężczyzn). Kobiety trzy razy częściej niż mężczyźni zakładają i prowadzą firmy usługowe (75 proc. wobec 25 proc.), rzadziej natomiast zatrudniają pracowników.

Eksperci PIE tłumaczą, że kobietami w naszym kraju częściej niż mężczyznami kieruje „strach przed porażką i brak wiary w swoje umiejętności”. Jednocześnie kobiety napotykają „więcej trudności z pogodzeniem prowadzenia działalności gospodarczej i pełnienia funkcji opiekuńczych”.

Żeński gen biznesu?

Czy kobiety inaczej zarządzają firmą? Polski Instytut Ekonomiczny szukał odpowiedzi na to pytanie, analizując wyniki badań ankietowych przeprowadzonych wśród ponad 600 funkcjonujących w Polsce firm, z których połowa była zarządzania przez kobiety, a połowa – przez mężczyzn. Obie grupy były porównywalne ze względu na wielkość firmy i reprezentowaną branżę.

Zbadano czynniki konkurencyjności ważne z punktu widzenia prowadzenia biznesu, uciążliwość barier dla prowadzenia biznesu, zapytano o podejmowane i planowane w przedsiębiorstwie działania biznesowe oraz o samoocenę kondycji finansowej badanych przedsiębiorstw. Wyniki otrzymane z firm zarządzanych przez kobiety porównano z wynikami przedsiębiorstw zarządzanymi przez mężczyzn. Jak wyjaśnia dr Katarzyna Dębkowska, kierowniczka zespołu foresightu gospodarczego w PIE, „badanie jednoznacznie pokazało, że płeć nie różnicuje sposobu zarządzania firmą”.

– Menedżerki i menedżerowie wskazali na te same czynniki konkurencyjności firmy na rynku. Dla obu grup kluczowymi czynnikami konkurencyjności są dobra atmosfera w firmie oraz kondycja finansowa i bardzo ważne są kompetencje pracowników. W kwestii ważności pozycji lidera w budowaniu konkurencyjności zarówno kobiety, jak i mężczyźni są względnie zgodni, jednak wyższy jest odsetek wskazań na ważną rolę lidera wśród odpowiedzi biznesmenów. Kobiety zaś nieco częściej niż mężczyźni wskazują wizerunek firmy i intensywne działania reklamowe i promocyjne dotyczące oferty firmy – komentuje ekspertka PIE.

Kobiety i mężczyźni zarządzający firmami wskazali na te same główne bariery prowadzenia biznesu (koszty pracownicze, niepewność, ceny energii) oraz podejmowali w 2023 r. te same kluczowe działania biznesowe (zacieśnianie relacji z klientami, budowanie relacji z partnerami biznesowymi oraz inwestycje w kapitał ludzki).

Rozwój i ostrożność

Różnice między firmami zarządzanymi przez kobiety i mężczyzn dotyczą liczby wskazań na poszczególne aktywności. Tam, gdzie na czele stała kobieta, ważnymi działaniami firm były: przedsięwzięcia mające na celu zmniejszanie szkodliwego oddziaływania na środowisko naturalne, zakup oprogramowania i baz danych, inwestycje w zmiany procesów zarządczych i kapitał organizacyjny, co sprzyjało budowie kultury firmy i poprawie skuteczności zarządzania przedsiębiorstwem. Natomiast firmy zarządzane przez mężczyzn przywiązywały więcej uwagi do: wprowadzania nowych produktów i usług, rozwoju sprzedaży online, uruchamiania nowych łańcuchów dostaw oraz działalności na rynku zagranicznym. Może to wskazywać na większą determinację mężczyzn w dążeniu rozwoju i ekspansji firmy.

W 2024 r. mniej firm niż w latach poprzednich przewidywało dobrą i bardzo dobrą własną sytuację finansową. Można było jednak zauważyć większą ostrożność kobiet w planowaniu przyszłej sytuacji finansowej firmy, gdyż w grupie przedsiębiorstw zarządzanych przez kobiety było więcej jednostek niepotrafiących określić swojej przyszłej sytuacji finansowej.

Z deklaracji dotyczących spodziewanych rocznych przychodów i zysków netto wynika jednak, że firmy zarządzane przez kobiety osiągają średnio wyższe przychody ze sprzedaży i zyski netto niż firmy zarządzane przez mężczyzn. ©℗

Czytaj więcej w dodatku DGP | Kobiety w biznesie

W NBP i na GPW