BGK jest instytucją systemową – polskim bankiem rozwoju. Uzupełnia sektor bankowy, którego jest kluczową częścią. Realizuje zadania własne i zlecone, mobilizuje kapitał prywatny. Został powołany blisko 100 lat temu, żeby wspierać budowę polskiej gospodarki i swoją misję wypełnia do dziś. Na przestrzeni ostatnich lat BGK zwiększył swoje kompetencje i skalę działania. Pokazuje to suma bilansowa, która od końca 2015 r. do końca czerwca 2023 r. wzrosła 5-krotnie! Przykładem rosnących kompetencji jest efektywne zarządzanie środkami publicznymi (tzw. konsolidacja finansów publicznych) – dzięki niej w ciągu dekady Skarb Państwa zmniejszył swoje potrzeby pożyczkowe o ok. 100 mld zł. BGK odegrał także ogromną rolę antycykliczną w momencie pandemii, która mocno dotknęła przedsiębiorców i pracowników. Dzięki naszym gwarancjom oraz rozwiązaniom finansowym pracodawcy utrzymali lub stworzyli blisko pół miliona miejsc pracy. Do tej pory gwarantujemy co czwartą złotówkę kredytu, które MŚP zaciągają w bankach komercyjnych.
Wszystkie działające w BGK fundusze są częścią zadłużenia sektora instytucji rządowych i samorządowych
Ważne, aby dostrzec, że jako bank rozwoju realizujemy zadania własne (z kapitałów banku, na własne ryzyko, zatwierdzane przez zarząd/radę nadzorczą, zgodnie z prawem bankowym) oraz zlecone (na postawie ustaw, powierzone przez polskie władze oraz instytucje europejskie). W ramach działań zleconych jesteśmy operatorem 20 funduszy, które powstały na mocy ustaw przyjętych przez większość sejmową. Fundusze mają swoją długą historię, sięgającą lat 90. Kilka z nich powstało na początku lat dwutysięcznych (m.in. Krajowy Fundusz Drogowy, Fundusz Termomodernizacji i Remontów, Fundusz Żeglugi Śródlądowej, Fundusz Kolejowy, Fundusz Dopłat). Kiedy i na jakiej podstawie powstały fundusze, którymi operujemy w ramach zadań zleconych, niech zobrazuje zestawienie pod tekstem.
Rozwiązanie, które po raz pierwszy uwzględniło możliwość pozyskania finansowania dłużnego na rzecz funduszu, jest zaprojektowane w Krajowym Funduszu Drogowym (KFD), istniejącym od 20 lat. Wpływy KFD to m.in. opłata paliwowa, ale żeby zaspokoić potrzeby związane z budową dróg, BGK od wielu lat pozyskuje zewnętrzne finansowanie poprzez chociażby emisję obligacji na rzecz tego funduszu. Bez tych dodatkowych środków nie powstałoby wiele ważnych inwestycji drogowych. I tak jest w przypadku reszty funduszy, którymi zarządzamy. Wypełniamy lukę w finansowaniu zadań.
Obecnie uwaga opinii publicznej koncentruje się wokół Funduszu Przeciwdziałania Covid-19, który powstał w bardzo wymagającym dla Polski i Polaków czasie. Za jego uchwaleniem głosowało blisko 80 proc. posłów (343) obecnych na sali sejmowej. To był sejmowy konsensus za realizacją zadań, które zmniejszały i nadal zmniejszają negatywne skutki koronakryzysu. Nie tylko w wymiarze społecznym (zdrowotnym), ale także w wymiarze gospodarczym. W kryzysie inwestorzy prywatni nie podejmują ryzykownych decyzji, wstrzymują wiele projektów, czekają na lepsze czasy. Wtedy na pierwszy plan wysuwają się inwestycje publiczne. Według szacunków Międzynarodowego Funduszu Walutowego 1 proc. PKB zainwestowany w np. budowę lokalnych dróg, czy sieci energetycznej, w długim okresie przekłada się na wzrost PKB nawet o 2,5 proc. Temu służy Program Inwestycji Strategicznych, którego BGK jest operatorem. Łącznie to blisko 26 tys. inwestycji realizowanych w całej Polsce. Ten program dodatkowo mobilizuje kapitał prywatny (sektora bankowego i firm) oraz tworzy miejsca pracy.
Wszystkie działające w BGK fundusze są częścią zadłużenia sektora instytucji rządowych i samorządowych (według unijnej metodologii ESA2010). Wartość ich zobowiązań jest na bieżąco monitorowana przez Ministerstwo Finansów i raportowana do polskiego parlamentu, Komisji Europejskiej oraz Eurostatu.
Działalność zlecona to tylko część zadań BGK. To, co umyka uwadze obserwatorów obecnej dyskusji to fakt, że BGK od kilkunastu lat specjalizuje się we wdrażaniu programów europejskich na szczeblu krajowym i regionalnym. Bank realizuje aż 22 programy operacyjne - 16 regionalnych i 6 ogólnopolskich. Zarządza funduszami, odgrywa rolę menedżera funduszu powierniczego/funduszu funduszy, podmiotu bezpośrednio udzielającego finansowania lub instytucji pośredniczącej. Współpracuje przy tym z odpowiednimi ministerstwami, urzędami marszałkowskimi i pośrednikami finansowymi. Wartość środków unijnych, jakimi zarządza BGK z perspektywy finansowej 2014-2020, to blisko 16 mld zł.
Na co wpływają środki europejskie, którymi zarządza BGK?
Z kolei kwota powierzonych nam środków z nowej perspektywy 2021-2027 wciąż rośnie. Przykładowo w programie Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego (FERS) kwota ta wynosi blisko 1,1 mld zł, a z Funduszy dla Nowoczesnej Gospodarki (FENG) ponad – 1,3 mld euro. W tym ostatnim wyłoniliśmy już projekty, które otrzymają dofinansowanie.
Na co wpływają środki europejskie, którymi zarządza BGK? Spektrum jest ogromne, dlatego podam kilka przykładów:
- poprawiają efektywność energetyczną budynków,
- likwidują tereny zdegradowane w miastach (rewitalizacje),
- pobudzają innowacyjność w mikro, małych i średnich firmach,
- przywracają na rynek pracy osoby wykluczone społecznie,
- zmniejszają bezrobocie, tworzą miejsca pracy,
- podnoszą standard turystyki w Polsce Wschodniej.
Trzeci obszar zaangażowania BGK to tzw. działalność własna – o niej w całości decyduje Zarząd BGK, jest regulowana Prawem bankowym i jej źródłem są kapitały własne banku. Finansujemy w ten sposób najważniejsze strategiczne inwestycje. Robimy to indywidualnie i konsorcjalnie - z innymi bankami. Wspieramy realizację projektów o wysokim poziomie ryzyka, ale o istotnym znaczeniu dla polskiej gospodarki. Tylko w ubiegłym roku polską gospodarkę zasililiśmy w ten sposób kwotą 51 mld zł. Skalę działań własnych BGK obrazuje nasza działalność na arenie międzynarodowej. Jeszcze w 2014 r. wspieraliśmy eksport i ekspansję polskich firm na zaledwie 9 rynkach, dziś jesteśmy już w 86 krajach, na siedmiu kontynentach.
Współpracujemy także w ramach własnej działalności z innymi bankami rozwoju, m.in. z niemieckim KfW i francuskim CDC, włoskim CDP, hiszpańskim ICO oraz z bankami w regionie Trójmorza. Nasi partnerzy to największe międzynarodowe instytucje finansowe: EBI, EBOR oraz Bank Światowy. Razem działamy w międzynarodowych funduszach inwestycyjnych realizując ważne dla Polski i Europy inwestycje. Jako lider wśród instytucji rozwojowych regionu Trójmorza zdecydowaliśmy o utworzeniu międzynarodowego Funduszu Trójmorza, który odpowiada na wyzwania i potrzeby gospodarcze państw między Bałtykiem, Adriatykiem a Morzem Czarnym. Skumulowany efekt ekonomiczny projektów, w które zaangażował się Fundusz, to 6 mld euro. Taki potencjał gospodarczy udało nam się rozbudzić w regionie wspólnie z 10 partnerami.
Możemy jeszcze lepiej wspierać zrównoważony rozwój społeczno-gospodarczy Polski
Aby przyciągać inwestorów na rynku finansowym, niezbędny jest profesjonalizm. BGK ma wysokie ratingi dwóch wiodących agencji ratingowych świata – Fitch i Moody’s. Ocena, jaką wystawili nam niezależni audytorzy, jest równa nocie, jaką otrzymał od nich Skarb Państwa. Mamy w rękach żelazne argumenty, za którymi stoją lata doświadczenia (zdobyte chociażby podczas emisji na rzecz KFD) i długie godziny spędzone na rozmowach z potencjalnymi inwestorami. Odnotowujemy przy tym sukcesy - rekordowe popyty na nasze papiery, tegoroczny debiut na dwóch bardzo wymagających rynkach - amerykańskim i japońskim. Mamy ugruntowaną pozycję na rynku euro.
Działania własne realizujemy także poprzez ścisłą współpracę z Komisją Europejską. Przystąpiliśmy do procesu akredytacji KE (tzw. pillar assesment) i otrzymaliśmy ją jako jedna z pierwszych instytucji finansowych w UE. Zrobiliśmy to, żeby mieć bezpośredni dostęp do środków unijnych, za które odpowiada KE. Jesteśmy jedynym bankiem w Polsce z takim dostępem. Dzięki akredytacji możemy również realizować nowe zadania związane z pomocą rozwojową w najuboższych państwach świata, a także te według wytycznych OECD.
Dzięki naszej szczególnej roli oraz obecności na najważniejszych rynkach finansowych, mamy atrakcyjną przestrzeń do finansowania zadań banku. Niezależnie od tego, czy są własne, czy zlecone. W ten sposób możemy jeszcze lepiej wspierać zrównoważony rozwój społeczno-gospodarczy Polski.
Sekretarz skarbu USA Janet L. Yellen powiedziała niedawno „Banki rozwoju mają unikalną, ekspercką wiedzę na temat priorytetów i potrzeb regionów, którym służą”. I ja się pod jej słowami podpisuję.
Rola banków rozwoju jest dziś żywotna dla kondycji gospodarek narodowych i dobrostanu społeczeństw. Rola BGK była i jest żywotna dla polskiej gospodarki i dobrostanu Polaków od 100 lat.
Beata Daszyńska-Muzyczka, Prezes Banku Gospodarstwa Krajowego