SN: Zmarły nie skorzystał z emerytury. Wtedy wdowa ma gwarantowaną wypłatę z jego kapitału emerytalnego [Limit trzech lat]

ZUS nie ma racji nie zgadzając się na wypłatę wdowie jednorazowego świadczenia, gdyż subkonto nie istniało w momencie przyznania emerytury powszechnej po emeryturze częściowej.

Taki sens ma wyrok SN z początku kwietnia 2024 r.:

Wdowa wygrała od ZUS przed sądami jednorazowe świadczenie pieniężne po zmarłym mężu-emerycie. Obliczamy je ze wzoru:

Reklama

Wartość subkonta zmarłego - [liczba miesięcy pobierania przez zmarłego emerytury x 1/37 wartości subkonta] - (podstawę prawną dla wzoru podajemy na końcu artykułu).

WAŻNE! Nie ma podatku od spadku i darowizn, ale jest zryczałtowany podatek dochodowy zabierający wdowie/wdowcowi (innej osobie upoważnionej) aż 19% (dlaczego aż tyle - bo obniżka w ostatnich latach PIT do 12% dotyczy podatku PIT ogólnego (skala podatkowa), a nie podatków PIT ryczałtowych).

Dlaczego ZUS nie chciał wypłacić tych pieniędzy? Emeryt miał w swojej emeryturze uwzględnione środki m.in. z OFE i subkonta. ZUS zlikwidował te pozycje i przeliczył w wartość emerytury (środki trafiły do FUS).ZUS twierdził, żew momencie przyznania emerytury powszechnej po emeryturze częściowej, nie było subkonta, więc wdowa nie ma z czego otrzymać udziału w niewykorzystanej emeryturze zmarłego męża.

SN orzekł, że wypłata gwarantowana na rzecz wdowy nie ma takiego związku z subkontem jak widzi to ZUS.

Z wyroku wynika, że zagadnienie subkonta i jego likwidacji jest tylko kwestią techniczną a nie prawną.

Podsumowanie:

Prawo nakazuje przyjąć, że nieskorzystanie z emerytury wyznacza krótki okres między pierwszą płatnością emerytalną a śmiercią. Jest to okres nie dłuższy niż trzy lata. Jeżeli ten okres jest zachowany, przyjmujemy że zmarły nie skorzystał z wypracowanej emerytury. I wdowa ma prawo otrzymać jakby udział rachunkowy w tych niewykorzystanych przez zmarłego pieniądzach. Nie jest to jednak prosty przelew np. z subkonta emeryta na konto wdowy. Dlatego likwidacja subkonta nie odbiera wdowie prawa do wypłaty gwarantowanej.

Uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego w sprawie wypłaty gwarantowanej dla wdowy

1) ZUS odmawiał wypłaty wdowie pieniędzy, gdyż mąż w momencie przyznania emerytury powszechnej po emeryturze częściowej nie posiadał subkonta w rozumieniu art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2022 r., poz. 1009), a zatem nie zostały spełnione przesłanki uzasadniające przyznanie wypłaty gwarantowanej.

2) Środki na wypłatę gwarantowaną zostają uruchomione w okresie, gdy emeryt pobierał świadczenie emerytalne, a więc konsumował kapitał zgromadzony w okresie aktywności zawodowej - co oznacza stan po przeniesieniu środków z OFE i zamknięciu subkonta.

3) Z treści przepisów wynika także, że nie ma powiązania wypłaty gwarantowanej z istnieniem aktywnego OFE i indywidualnego subkonta. Wypłata gwarantowana nie jest bowiem wprost przekazaniem środków zgromadzonych w OFE i na subkoncie zmarłego członka rodziny.

4) Wypłata gwarantowana została bowiem wprowadzona właśnie dlatego, że zgon emeryta w okresie do trzech lat od nabycia prawa do emerytury powszechnej, skutkuje niewykorzystaniem zgromadzonych przez niego środków w toku całej aktywności zawodowej. Dlatego ustawodawca przewidział tę szczególną formę zwrotu środków, pochodzących z tzw. kapitałowej części składki emerytalnej, zgromadzonych na subkoncie i niewykorzystanych z powodu śmierci ubezpieczonego.

Podstawa prawna wypłaty gwarantowanej

Ważne

Sądy powołały się na art. 25b ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

1.Zakład informuje emeryta, który:

1) nabył prawo do emerytury z tytułu osiągnięcia wieku emerytalnego wynoszącego 65 lat albo do dnia poprzedzającego osiągnięcie tego wieku miał ustalone prawo do okresowej emerytury kapitałowej,

2) posiadał subkonto, o którym mowa wart. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych,

3) nie pobiera okresowej emerytury kapitałowej
– o możliwości wskazania imiennie jednej lub kilku osób fizycznych jako osób uposażonych, na rzecz których ma nastąpić po śmierci emeryta wypłata jednorazowego świadczenia pieniężnego, zwanego dalej "wypłatą gwarantowaną".

2. Wskazanie osoby, o której mowa w ust. 1, niewymienionej w art. 67 może nastąpić po zyskaniu zgody współmałżonka emeryta wyrażonej w formie pisemnej.

3. Wypłata gwarantowana jest ustalana jako różnica między kwotą środków, o których mowa w art. 25 ust. 1, zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, a iloczynem liczby pełnych miesięcy, jakie upłynęły od początku miesiąca, w którym po raz pierwszy wypłacono emeryturę, do końca miesiąca, w którym nastąpiła śmierć emeryta, oraz trzydziestej siódmej części kwoty zewidencjonowanej na tym subkoncie.

4. Osoba uposażona, zgodnie z dyspozycją emeryta, nabywa prawo do całości albo części wypłaty gwarantowanej, jeżeli śmierć emeryta pobierającego emeryturę, o którym mowa w ust. 1, nastąpiła w okresie trzech lat od miesiąca, od którego po raz pierwszy wypłacono emeryturę.

Przepis wprowadza więc m.in. takie zasady:

1) ZUS informuje emeryta, który:

  • nabył prawo do emerytury z tytułu osiągnięcia wieku emerytalnego wynoszącego 65 lat albo do dnia poprzedzającego osiągnięcie tego wieku miał ustalone prawo do okresowej emerytury kapitałowej,
  • posiadał subkonto, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych,
  • nie pobiera okresowej emerytury kapitałowej

- o możliwości wskazania imiennie jednej lub kilku osób fizycznych jako osób uposażonych, na rzecz których ma nastąpić po śmierci emeryta wypłata jednorazowego świadczenia pieniężnego, zwanego "wypłatą gwarantowaną".

Przepis nic nie mówi o tym, aby istotnym prawnie było istnienie subkonta (i aby zawierało środki) w momencie śmierci emeryta albo w momencie przyznania emerytury powszechnej po emeryturze częściowej.

Jak oblicza się wypłatę gwarantowaną?

Wypłata gwarantowana jest ustalana jako różnica między kwotą środków, o których mowa w art. 25 ust. 1, zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, a iloczynem liczby pełnych miesięcy, jakie upłynęły od początku miesiąca, w którym po raz pierwszy wypłacono emeryturę, do końca miesiąca, w którym nastąpiła śmierć emeryta, oraz trzydziestej siódmej części kwoty zewidencjonowanej na tym subkoncie.

WAŻNE! Osoba uposażona, zgodnie z dyspozycją emeryta, nabywa prawo do całości albo części wypłaty gwarantowanej, jeżeli śmierć emeryta pobierającego emeryturę nastąpiła w okresie trzech lat od miesiąca, od którego po raz pierwszy wypłacono emeryturę.