Artykuł sponsorowany przez Provident Polska S.A.

Na czym polega wyłudzenie kredytu lub pożyczki?

Wyłudzenie kredytu lub pożyczki pieniężnej polega na przedstawieniu instytucji finansowej fałszywego albo nierzetelnego dokumentu o istotnym znaczeniu dla uzyskania wymienionego wsparcia finansowego. Przestępstwo wyłudzenia kredytu zostało uregulowane w art. 297 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz. U. z 2024 r. poz. 17, 1228).

Zgodnie z § 1 wspomnianego przepisu „Kto, w celu uzyskania dla siebie lub kogo innego, od banku lub jednostki organizacyjnej prowadzącej podobną działalność gospodarczą na podstawie ustawy albo od organu lub instytucji dysponujących środkami publicznymi – kredytu, pożyczki pieniężnej, poręczenia, gwarancji, akredytywy, dotacji, subwencji, potwierdzenia przez bank zobowiązania wynikającego z poręczenia lub z gwarancji lub podobnego świadczenia pieniężnego na określony cel gospodarczy, instrumentu płatniczego lub zamówienia publicznego, przedkłada podrobiony, przerobiony, poświadczający nieprawdę albo nierzetelny dokument albo nierzetelne, pisemne oświadczenie dotyczące okoliczności o istotnym znaczeniu dla uzyskania wymienionego wsparcia finansowego, instrumentu płatniczego lub zamówienia, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.”

Wyłudzenie kredytu lub pożyczki jest uregulowane w polskich przepisach prawa bardzo szeroko, więc znamiona zachowania sprawcy mogą przybrać różne formy wskazane w powyższym przepisie.

Ofiarą oszustwa może paść każdy

Obecnie jesteśmy bardziej narażeni na kontakt z cyberprzestępczością niż jeszcze kilkanaście lat temu. Przestępcy wykorzystują różne metody oszustw. Kradzież dowodu osobistego, phishing, fałszywe maile czy przestępstwo „na wnuczka” albo „na policjanta” to tylko niektóre z nich. W ten sposób ofiarą może się stać każdy z nas. Jedno z popularniejszych oszustw polega na wyłudzeniu kredytu.

W 2022 roku przestępcy podjęli 8 tysięcy prób pozyskania finansowania na cudze dane. Łączna kwota kredytów, które starali się wyłudzić, to 194 miliony złotych[1]. Niestety, sytuacja pogorszyła się w 2023 roku. Organy ścigania wykryły aż 9,7 tysięcy prób wyłudzenia kredytów na cudzą tożsamość [2]. Jak widać, mimo wzrostu świadomości wśród społeczeństwa na temat zagrożeń związanych z kradzieżą tożsamości, przestępcy nie rezygnują z oszustw.

Czy można zawrzeć umowę kredytu lub pożyczki, wykorzystując wyłącznie numer PESEL lub numer dowodu osobistego?

Co do zasady nie ma możliwości zawarcia umowy kredytu lub pożyczki wykorzystując wyłącznie numer PESEL, bez przedstawienia innych danych osobowych. W przypadku niektórych pożyczkodawców wystarczy jednak numer dowodu osobistego czy inne dane z dokumentu tożsamości, aby zawrzeć umowę. Wiarygodne instytucje finansowe weryfikują jednak potencjalnych pożyczkobiorców wszechstronnie, aby maksymalnie zmniejszyć ryzyko oszustwa.

– W Provident Polska S.A. uzupełniasz wniosek o pożyczkę online, podając swoje dane, które umożliwią weryfikację. To m.in. numer PESEL. Potrzebny będzie też dowód osobisty – wskazuje Małgorzata Sobczyńska, Digital Channel Owner z Provident Polska S.A. – W dalszych krokach przedstawione informacje są sprawdzane. Weryfikacja odbywa się m.in. poprzez przelew weryfikacyjny na symboliczną kwotę. Dzięki temu mamy pewność, że wniosek o pożyczkę składa właściciel konta – dodaje Małgorzata Sobczyńska.

Jak można sprawdzić, czy ktoś zawarł umowę pożyczki lub kredytu z wykorzystaniem moich danych osobowych?

Jeśli chcesz się dowiedzieć, czy ktoś zawarł umowę pożyczki lub kredytu wykorzystując Twoje dane osobowe, możesz sprawdzić swoją historię kredytową w Biurze Informacji Kredytowej za opłatą. W tym celu wejdź na stronę BIK i załóż konto. Możesz to zrobić z wykorzystaniem aplikacji mObywatel. W tym celu zaloguj się i wybierz opcję „Kod QR” z menu. Następnie zeskanuj kod QR wyświetlany na stronie BIK oraz sprawdź i przekaż swoje dane. Po podaniu danych kontaktowych aktywuj konto przez e-mail z kodem autoryzacyjnym SMS. Jeśli nie korzystasz z aplikacji, alternatywnie jest dostępna możliwość założenia konta z dowodem osobistym[3]. Dzięki temu będziesz mógł odpłatnie pobrać i zapoznać się z raportem BIK. Znajdziesz tam swoje dane oraz szczegóły na temat udzielonych kredytów.

Podejrzewasz, że jesteś ofiarą przestępstwa wyłudzenia kredytu? Niezwłocznie zastrzeż swój dowód osobisty i zgłoś się na policję.

Jak się zabezpieczyć przed wyłudzeniem kredytu lub pożyczki?

Wyłudzenia kredytów i pożyczek to poważny problem. Na szczęście możesz podjąć działania, które zabezpieczą Cię przed działaniami przestępców. Przestrzegaj poniższych zasad na co dzień, aby uchronić się przed wyłudzeniem.

Uważaj na swoje dane

Przed udostępnieniem swoich danych upewnij się, że to bezpieczne. Nie przechowuj ważnych informacji w pamięci telefonu czy komputera. Nie klikaj w podejrzane linki i zachowaj ostrożność w trakcie rozmów telefonicznych z nieznajomymi.

Nie udostępniaj dokumentów

Nie zostawiaj swoich dokumentów bez nadzoru (np. w portfelu, którego nie masz przy sobie). Nie rób zdjęć dowodu osobistego ani nie zostawiaj dokumentu w miejscach takich jak wypożyczalnie sprzętu. Nie przekazuj też dokumentów, ani danych osobom postronnym, bądź takim którym nie możesz zaufać.

Uruchom alerty BIK

Włącz alerty BIK. Dzięki temu otrzymasz wiadomość, gdy jakakolwiek firma zwróci się do Biura Informacji Kredytowej o informacje na temat Twojej osoby w związku z próbą zaciągnięcia zobowiązania na Twój rachunek.

Zastrzeż PESEL

Zastrzeż swój PESEL w aplikacji lub serwisie mObywatel, przy pomocy ePUAP, a także w urzędzie gminy. Dzięki temu w sytuacji, gdy ktoś będzie chciał zaciągnąć zobowiązanie w Twoim imieniu, nie będzie miał takiej możliwości. Jeśli będziesz brać kredyt albo pożyczkę, usuniesz zastrzeżenie w kilka chwil jednym kliknięciem.

Kiedy instytucja finansowa zgłasza wyłudzenie kredytu lub pożyczki?

Instytucje finansowe powinny zgłaszać wyłudzenie kredytu lub pożyczki, jeśli zauważą podejrzane działania ze strony klienta. Chodzi o próbę oszustwa. Każda instytucja finansowa powinna nadzorować przeprowadzane transakcje, a szczegółowe procedury weryfikacyjne pozwalają zauważyć próby naruszeń w odpowiednim momencie.

Kredytodawca lub pożyczkodawca powinien złożyć zawiadomienie organom ścigania, jeśli wykryje, że przedstawione przez klienta dokumenty są fałszywe albo doszło do przekazania nieprawidłowych informacji w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Instytucje finansowe na podstawie ustawy z dnia 1 marca 2018 roku o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu muszą też zgłaszać wszystkie podejrzenia co do prania brudnych pieniędzy.

Co zrobić, gdy ktoś weźmie kredyt na Twoje dane?

Ofiara, którą dotknęło przestępstwo wyłudzenia kredytu, dowiaduje się o oszustwie najczęściej dopiero po otrzymaniu wezwania do zapłaty w sprawie niespłacanego zobowiązania zaciągniętego na jej rachunek. Jeśli do tego dojdzie, powinna niezwłocznie skontaktować się z nadawcą listu w celu weryfikacji sytuacji. W szczególności trzeba dowiedzieć się, o jaki kredyt chodzi. Należy również zastrzec dowód osobisty, tak aby oszuści nie mieli możliwości zaciągnięcia kolejnych zobowiązań.

Przestępstwo wyłudzenia kredytu lub pożyczki musi zostać zgłoszone na policję, która zajmie się poszukiwaniem sprawców. Dzięki temu zyskasz też potwierdzenie, że to nie Ty wziąłeś pożyczkę lub kredyt, które możesz przedstawić instytucji finansowej wraz z wnioskiem o wstrzymanie działań windykacyjnych.

Czy trzeba spłacać wyłudzony kredyt?

Po stwierdzeniu wyłudzenia kredytu, należy złożyć reklamację do instytucji finansowej, w której poinformujesz o zaistniałej sytuacji. Do niedawna tego typu sprawy i tak najczęściej kończyły się w sądzie, gdzie pokrzywdzeni walczyli o unieważnienie wyłudzonego kredytu [4].

Na szczęście od 1 czerwca 2024 roku obowiązują nowe przepisy, na podstawie których osoba, która ma zastrzeżony numer PESEL, a mimo to dojdzie do wyłudzenia kredytu lub pożyczki na jej rachunek, nie będzie musiała spłacać zobowiązania. Wszystko dlatego, że aktualnie każda instytucja finansowa udzielająca pożyczek lub kredytów jest zobowiązana sprawdzać Rejestr Zastrzeżeń numeru PESEL zanim zawrze umowę pożyczki lub kredytu[5] .

Wyłudzenie kredytu lub pożyczki – jaka kara?

Przestępstwo wyłudzenia kredytu lub pożyczki jest uregulowane w przepisach kodeksu karnego. Tak jak zostało już wcześniej wspomniane, w art. 297 k.k. Osoba, która się go dopuści, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

To jednak niejedyne konsekwencje. Pokrzywdzony może dochodzić od sprawcy naprawienia szkody. Jeśli okaże się, że dana osoba rzeczywiście dopuściła się przestępstwa, na rzecz ofiary, która poniosła szkodę w związku z przestępstwem, zostanie zasądzona odpowiednia suma pieniężna.

Po jakim czasie przedawnia się wyłudzenie kredytu lub pożyczki?

Termin przedawnienia w przypadku przestępstwa wyłudzenia kredytu lub pożyczki wynosi 10 lat. Jeśli przed upływem tego okresu dojdzie do wszczęcia postępowania karnego, termin przedawnienia ulegnie wydłużeniu o 10 lat.

Wyłudzenie kredytu lub pożyczki to poważne przestępstwo, które może wywołać liczne problemy po stronie ofiary. Z tego powodu warto się przed nim bronić i wdrożyć do swojej codzienności wszystkie zasady ochronne. Podstawa to obecnie zastrzeżenie numeru PESEL. Możesz je przeprowadzić z poziomu aplikacji mObywatel, ale też przy pomocy ePUAP oraz w urzędzie gminy.

Źródła:

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 roku Kodeks karny (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 17. z późn. zm.)

Ustawa z dnia 1 marca 2018 roku o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1124, 1285, 1723, 1843, z 2024 r. poz. 850, 1222 z późn. zm.)

https://businessinsider.com.pl/twoje-pieniadze/jak-wyprzedzic-oszusta-i-chronic-sie-przed-wyludzeniem-kredytu-na-nasze-dane/dlvlb74

https://www.provident.pl/blog/wyludzenie-pozyczki

[1] https://www.bankier.pl/wiadomosc/Pilnuj-dokumentow-Ubiegly-rok-byl-rekordowy-pod-wzgledem-liczby-wyludzen-na-cudza-tozsamosc-8684601.html

[2] https://www.zbp.pl/Aktualnosci/Wydarzenia/Konferencja-prasowa-Raport-InfoDOK-IV-kw-2023

[3] https://www.bik.pl/jak-zalozyc-konto

[4] https://prawnik.one/wyludzenie-kredytu/

[5] https://www.bankier.pl/wiadomosc/Zastrzezenie-PESEL-a-wyludzenie-kredytu-Teraz-bedzie-mozna-spac-spokojnie-8757468.html