Jednymi z najbardziej popularnych produktów inwestycyjnych, niebędących klasycznie rozumianymi papierami wartościowymi są instrumenty pochodne – inaczej zwane derywatami. Najprościej mówiąc, ich wartość jest uzależniona od wartości tzw. instrumentu bazowego. A te mogą być różne – począwszy od papierów wartościowych, poprzez surowce czy waluty, aż po wybrane wskaźniki ekonomiczne.

Na GPW po raz pierwszy instrumenty pochodne pojawiły się już 23 lata temu. Były to kontrakty terminowe na indeks WIG20. Teraz możliwości jest znacznie więcej – to m.in. kontrakty terminowe na indeks spółek średnich – mWIG40 oraz na indeksy makrosektorowe: finansowy, petrochemiczny, surowcowo-energetyczny oraz producentów i wydawców gier komputerowych. Na warszawskiej giełdzie są także notowane kontrakty terminowe, gdzie instrumentem bazowym są akcje aż 40 spółek, a także waluty.

Konstrukcja wielu produktów finansowych może być trudna do zrozumienia dla początkujących. Stosunkowo łatwo jednak da się przedstawić mechanizm jednych z głównych instrumentów pochodnych – kontraktów terminowych. Najprościej ujmując, jest to umowa, w której jedna ze stron zobowiązuje się do kupna, a druga do sprzedaży określonego aktywa w ściśle określonym momencie w przyszłości, po cenie określonej w momencie zawarcia transakcji lub do dokonania rozliczenia pieniężnego.

Kontrakt obejmuje stosunkowo dużą ilość wystandaryzowanego instrumentu bazowego, czyli np. określonego towaru, ale nabywający nie musi uiszczać całej opłaty z góry – wystarczy określona kwota depozytu wyznaczona przez KDPW_CCP.

Reklama

Na przykładzie kontraktów terminowych można wytłumaczyć ogólne zalety i wady korzystania z instrumentów pochodnych. Do pierwszych zalicza się choćby fakt, że umożliwiają zajęcie pozycji zarówno na wzrost jak i spadek instrumentu bazowego. Kontrakty terminowe są również wykorzystywane do zabezpieczenia transakcji na rynku kasowym. Co więcej, za sprawą tego, że do otwarcia pozycji wymagany jest jedynie depozyt zabezpieczający, stanowiący część wartości instrumentu, inwestorzy wykorzystują efekt dźwigni finansowej. Wysokie ryzyko inwestycyjne związane z instrumentami pochodnymi polega na tym, że zmiana ich kursu w relacji do zmiany kursu instrumentu bazowego jest większa o efekt dźwigni finansowej.

Inną grupą instrumentów pochodnych są opcje, które umożliwiają zakup lub sprzedaż aktywa po określonej cenie we wskazanym czasie – w dniu wygaśnięcia opcji (styl europejski) lub w dowolnym dniu do daty wygaśnięcia kontaktu (styl amerykański). Można porównać je do polis ubezpieczeniowych – mają zabezpieczyć nabywcę przed nagłymi spadkami lub wzrostami kursów (np. akcji, indeksów czy walut). Opcje oprócz zabezpieczenia wartości, umożliwiają też przyjęcie własnej strategii – pozwalającej np. na zyski na wahaniach cen instrumentu bazowego bez względu na to czy ceny instrumentu bazowego rosną czy spadają.

Trudno wycenić wartość opcji – wiele zależy od ceny, zmienności aktywa bazowego, stóp procentowych czy terminu na jaki zostały zawarte.

Już od lat giełda daje okazję do inwestowania też w tzw. produkty strukturyzowane – to instrumenty, których cena również jest uzależniona od wartości aktywów bazowych. A te podobnie jak w przypadku instrumentów pochodnych mogą być różne. Mogą nimi być indeksy giełdowe, akcje spółek, surowce, metale szlachetne, a nawet produkty rolne czy koszyki akcji bądź wielu indeksów.

Produkty strukturyzowane mają za zadanie odpowiadać bardzo indywidualnym preferencjom inwestorów. Tak jak w przypadku instrumentów pochodnych inwestor dostaje możliwość zajęcia pozycji zarówno na wzrost jak i spadek instrumentu bazowego. Produkty strukturyzowane mogą też zawierać element ochrony kapitału (części lub całości), która zapewnia większe bezpieczeństwo inwestora – w przypadku niekorzystnych ruchów cen w dniu wykupu instrumentu inwestor otrzyma całość lub część zainwestowanych środków.

Gama produktów dostępna na GPW jest bardzo szeroka. Regularnie wprowadzane są do obrotu nowe produkty strukturyzowane, które dają inwestorowi indywidualnemu szerokie możliwości inwestycyjne.

Trzeba pamiętać, że mechanizmy rządzące poszczególnymi produktami dostępnymi na giełdzie wymagają zaawansowanej wiedzy. Można ją zgłębiać korzystając m.in. z materiałów edukacyjnych dostępnych na stronach internetowych członków giełdy. Wiele cennych informacji objaśniających specyfikę produktów giełdowych można znaleźć zarówno na oficjalnej stronie Giełdy Papierów Wartościowych, prowadzącej Szkołę Giełdową, jak i w publikacjach wydawanych przez oficjalne wydawnictwo GPW.

GRK