Wprowadzenie euro wyeliminowało ryzyko kursowe, poprawiło integrację rynków i handlu oraz wzmocniło poziom zaufania konsumentów. Dziś euro jest walutą używaną przez ponad 300 milionów mieszkańców i symbolem europejskiej solidarności. Jest kluczowym elementem w procesie konwergencji gospodarczej między państwami członkowskimi. Stanowi także fundamentalny element stabilności. Właściwa polityka pieniężna, gwarantująca stabilność cen i uznająca znaczenie stabilności finansowej, stwarza odpowiednie warunki dla zrównoważonego wzrostu gospodarczego obejmującego wszystkie warstwy społeczne.
Z biegiem czasu nauczyliśmy się, że budowanie zaufania jest najlepszym sposobem na przyspieszenie integracji i zapewnienie bezproblemowych interakcji w obszarze polityki publicznej. Obserwowany po kryzysie finansowym proces redukcji ryzyka (potwierdzony spadkiem wskaźników kredytów zagrożonych i wskaźników zadłużenia do PKB we wszystkich krajach strefy euro oraz poprawą sytuacji budżetowej poszczególnych państw) pozwolił rządom na uzyskanie porozumienia – tuż przed wybuchem pandemii – odnośnie pierwszych kroków w kierunku budowy zdolności budżetowej strefy euro, czyli tzw. instrumentu budżetowego na rzecz konkurencyjności i konwergencji (Budgetary Instrument for Competitiveness and Convergence). Ta ważna decyzja utorowała drogę dla późniejszego zaangażowania i szybkiego porozumienia państw członkowskich w sprawie programu NextGenerationEU w marcu 2020 roku.
Znaczenie euro dobrze pokazała reakcja na pandemię. To właśnie instytucje unii gospodarczej i walutowej umożliwiły przygotowanie jednolitego, wdrażanego bez opóźnień i skoordynowanego pakietu wsparcia dla europejskiej gospodarki. Było to możliwe tylko dzięki naszej wspólnej walucie.
Reakcja w zakresie polityki pieniężnej w strefie euro okazała się szybka i skuteczna oraz zgodna z mandatem Europejskiego Banku Centralnego do utrzymania stabilności cen. Miała ona na celu utrzymanie napływu kredytów do gospodarki i korzystnych warunków finansowania dla wszystkich sektorów, oraz uniknięcie fragmentacji rynków finansowych.
Zaufanie do euro, mierzone w badaniu Eurobarometru, osiągnęło swój maksymalny poziom w kontekście kryzysu związanego z wybuchem pandemii COVID-19. Po raz pierwszy w historii zaufanie wzrosło w obliczu kryzysu gospodarczego. Europejczycy uznali euro za część rozwiązania a nie część problemu. Stało się tak ponieważ instytucje euro podjęły wspólny wysiłek i dobrze wypełniły swoją rolę.
Teraz stoimy w obliczu katastrofalnych skutków rosyjskiej inwazji na Ukrainę. Mimo że ponowne otwarcie gospodarki po pandemii i silny rynek pracy wspierają aktywność gospodarczą w strefie euro, zakłócenia w handlu i rosnące koszty energii zwiększają skalę ograniczeń po stronie podaży. Gwałtowny wzrost cen energii i surowców prowadzi do zmniejszenia popytu i ograniczenia produkcji. Podsumowując, nasiliły się presje inflacyjne a wzrosty cen objęły inne sektory. Ponadto nadal stoimy w obliczu niepewności wynikającej z wybuchu wojny, a także skutków obecnych sankcji i możliwych dalszych działań.
Niemniej jednak mamy pewność, że Eurosystem jest gotowy podjąć wszelkie niezbędne działania w celu utrzymania stabilności cen i przyczynienia się do ochrony stabilności finansowej. Władze monetarne zabezpieczają mechanizm transmisji polityki pieniężnej, wykorzystując jego elastyczność i gwarantując stopniowe tempo normalizacji.
Jedną z lekcji wyniesionych z pandemii jest to, że polityka pieniężna i fiskalna mogą być skoordynowane, dzięki czemu wzajemnie się one wzmacniają. Zachowanie autonomii obu tych polityk przy jednoczesnym promowaniu dobrobytu naszych obywateli jest możliwe i pożądane. Należy raz jeszcze podkreślić, że właściwa koordynacja polityki fiskalnej i pieniężnej ma kluczowe znaczenie. Polityka fiskalna jest właściwą drogą do ograniczenia inflacji po stronie podaży, w szczególności w kontekście ożywienia gospodarczego. Zarazem należy skierować odpowiednie środki fiskalne do najsłabszych obywateli i przedsiębiorstw, nie narażając przy tym na szwank budżetów krajowych. Ponadto w kontekście inflacji napędzanej przez wzrost cen energii oraz ograniczenia w zaopatrzeniu w gaz i ropę naftową środki fiskalne nie powinny podważać celów transformacji klimatycznej. Wręcz przeciwnie, powinny one służyć do wyklarowania a jednocześnie przyspieszenia drogi do neutralności w zakresie emisji dwutlenku węgla.
Ponadto nowe okoliczności ukształtowane w wyniku wybuchu wojny pomogły nam zauważyć – także w wymiarach, których nie byliśmy świadomi – że europejska integracja gospodarcza wciąż nie została w pełni dokończona. Dążenie do wzmocnienia obronności i zmniejszenia zależności energetycznej będzie wymagało ogromnych zasobów, co będzie dodatkowym uzasadnieniem dla konieczności utworzenia europejskiej unii fiskalnej.
Ponadto przegląd ram zarządzania kryzysowego oraz wdrożenie unii rynków kapitałowych powinny zostać utrzymane jako część planu przyszłej europejskiej konstrukcji finansowej.
Dalsze umacnianie euro jest wyzwaniem przyszłości, ponieważ euro powinno pozostać wspólnym instrumentem Europy, która istnieje dla swoich obywateli.
Jeśli chodzi o wspólną walutę, na naszą uwagę w nadchodzących latach zasługują dwa projekty.
Pierwszym z nich jest przeprojektowanie banknotów euro, które powinno zostać zakończone do 2024 roku. Ogólnie rzecz biorąc, popyt na banknoty euro sukcesywnie rośnie, a zatem kluczową kwestią pozostaje ich bezpieczeństwo.
Drugim strategicznym projektem jest cyfrowe euro, które w przyszłości zapewni rynkom dodatkowy instrument płatniczy dostosowany do nowych preferencji konsumenckich, a jednocześnie wspierać będzie suwerenność Europy.
Realizacja tych projektów wzmocni euro. Dziś, tak jak 20 lat temu, naszą misją jest budowanie stabilnej i wiarygodnej waluty, która będzie podstawą dla dobrobytu, jedności i globalnej afirmacji Europy. Czy to w formie banknotów o nowym, bezpieczniejszym i bardziej inkluzywnym wzornictwie, czy w formacie cyfrowym, euro pozostanie walutą Europejczyków.
Autor: Mário Centeno, Gubernator Banco de Portugal, były minister finansów Portugalii i przewodniczący Eurogrupy
/>