Migranci w Polsce
Od kilku lat krajobraz demograficzny naszego kraju został w dużym stopniu zdominowany przez dwa duże trendy. Pierwszym jest depopulacja autochtonów — Polki rodzą coraz mniej dzieci, a umieralność jest coraz wyższa. W zeszłym roku liczba urodzeń była o 137 tys. niższa od liczby zgonów.
Drugim trendem jest rosnąca liczba migrantów. Szczególnie wysoki wzrost odnotowaliśmy po wybuchu wojny na Ukrainie. Choć o Ukraińcach zrobiło się ostatnio bardzo głośno, to dużą grupę stanowią także Białorusini. Ci jednak są pewnie często myleni z Ukraińcami, więc wiele osób może nie doceniać skali wzrostu ich liczby. Ciekawostką może być fakt, że w 2023 roku w ZUS przybyło więcej Białorusinów niż Ukraińców. Liczba tych pierwszych zwiększyła się o 21,2 tys. Ukraińców przybyło 13,4 tys. W ZUS zarejestrowane było na koniec 2023 roku 759,4 tys. Ukraińców i 129,4 tys. Białorusinów.
Można w pewnym sensie powiedzieć, że mamy szczęście do migrantów. Przybywający do naszego kraju Hindusi, Ukraińcy czy Białorusini to pracusie. W 2020 roku byliśmy razem z Litwą i Czechami jedynymi krajami w UE, gdzie stopa zatrudnienia wśród migrantów spoza UE była wyższa niż stopa zatrudnienia wśród rodzimej ludności. W czasie, gdy wiele krajów zmaga się z problemem niskiego zatrudnienia wśród migrantów, w Polsce to migranci zaczynają być ostoją rynku pracy.
Czy migracja uratuje Polską demografię?
Duże korzyści płynące z migracji oraz dynamiczne wzrosty liczby przybywających sprawiły, że część osób uwierzyła, że kryzys demograficzny w Polsce można zatrzymać przy pomocy imigrantów. Warto jednak mieć na uwadze, że dwa największe źródła imigrantów w Polsce — czyli Ukraina i Białoruś — szybko wysychają.
Kraje te mierzą się z dużymi problemami demograficznymi. Szczególnie widoczne jest to na Ukrainie, gdzie dzietność miała wynieść w zeszłym roku zaledwie 0,8, a z kraju wyjechały miliony młodych kobiet. Ciągnąca się wojna nie zachęca młodych do powrotu do kraju.
Demografia Białorusi nie jest w najlepszej kondycji
Problemy demograficzne, choć z pewnością nie w takiej skali, dotykają także Białoruś. Ta jeszcze w 2016 roku liczyć miała 9,47 mln osób. Dziś to już o blisko 300 tys. mniej, bo zaledwie 9,20 mln. Na wyobraźnię działać może szczególnie spadek liczby urodzeń. W 2016 roku było to 118 tys., a w 2023 roku… 65 tys. To niemal dwukrotny spadek w tak krótkim okresie. Dla porównania w Polsce odnotowano spadek z 384 tys. w 2016 roku do poziomu 272 tys. w 2023 roku. Sytuację nad Wisłą ratują jednak migrantki. Same Polki urodziły zaledwie 257 tys. dzieci.
/>
Uczciwie należy zaznaczyć, że spadek ten jest w pewnym stopniu „zasługą” niższej liczby kobiet w wieku wysokiej płodności. Kobiety w państwach rozwiniętych rodzą najczęściej między 25 a 35 rokiem życia. Gdy przyjrzymy się białoruskiej piramidzie wieku, to dostrzeżemy, że obecnie w okolicy 25 roku życia mamy duży dołek w liczbie kobiet.
/>
Dzietność Białorusinek spada
Nie oznacza to jednak, że spadek to jedynie kwestia spadku liczby matek. Gdyby tak było, to spadek wynosiłby 20 proc. Tymczasem jest to aż 45 proc. To w dużej mierze zasługa spadającego współczynnika dzietności. Ten do 1989 roku przekraczał na Białorusi 2,0, czyli był w okolicach poziomu zastępowalności pokoleń. W latach 1989-1997 spadł on z poziomu 2,03 do 1,25. Następne lata była okresem stagnacji i względnie niskiej liczby urodzeń.
Sytuacja zaczęła poprawiać się w 2005 roku, gdy dzietność wyniosła 1,25. Rok później było to już 1,34, a w 2016 roku 1,73. Gdyby dzietność Białorusinek utrzymała się na podobnym poziomie, to moglibyśmy mówić o nie najgorszej sytuacji demograficznej. Podobnie jak Polska, także Białoruś zanotowała w ostatnich latach spadek współczynnika dzietności. Ten w 2021 roku wynieść miał jedynie 1,29.
Ile było to w 2023 roku? Obecnie na to pytanie nie znamy odpowiedzi, ale można z grubsza szacować, że ok. 1,1. To mniej niż w Polsce (gdzie było to w 2023 roku ok. 1,17-18). Dane te z pewnością nie napawają optymizmem. Pokazują bowiem, że w najbliższych latach to źródło bliskich kulturowo i mało problematycznych migrantów, zacznie wysychać. To z kolei oznaczać może oznaczać spore problemy dla polskiego rynku pracy.