Zmiana momentu powstania obowiązku podatkowego

Zgodnie z projektem obowiązek podatkowy w podatku od spadków i darowizn będzie powstawał w chwili uzyskania dokumentów potwierdzających przyjęcie spadku, a nie – jak teraz – z chwilą jego przyjęcia.

Problemy praktyczne przy przyjęciu spadku

Obecnie podatnik często w ogóle nie wie, że otrzymał spadek; według przepisów, podatnik w ciągu 6 miesięcy może złożyć oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, ale jednocześnie brak złożenia oświadczenia jest równoznaczny z przyjęciem spadku. Jeśli więc ktoś nie wie, że otrzymał spadek i w związku z tym nie złożył żadnego oświadczenia, to faktycznie nabył spadek, nawet o tym nie wiedząc.

Konsekwencje obecnych przepisów

„(…) spadkobierca może przyjąć spadek w sposób nieuświadomiony, a więc zrealizowanie przez podatnika obowiązków takich jak złożenie zeznania w terminie miesiąca od dnia przyjęcia spadku, jest de facto niewykonalne. Ma to szczególnie negatywne skutki dla podatnika, biorąc pod uwagę konsekwencje karnoskarbowe” – czytamy w uzasadnieniu projektu.

Poza tym – jak wskazano – choć zgodnie z Kodeksem cywilnym nabycie spadku następuje z chwilą śmierci spadkodawcy, to spadkobierca musi uzyskać postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku albo zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia, aby móc występować przed organami skarbowymi. Bez tych dokumentów spadkobierca nie może być stroną postępowania podatkowego.

Proponowane rozwiązania w projekcie ustawy

„Z powyższych względów proponuje się (…) przyjęcie, że obowiązek podatkowy przy nabyciu własności rzeczy i praw majątkowych w drodze dziedziczenia powstanie z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku, zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia lub wydania europejskiego poświadczenia spadkowego” – wyjaśnili autorzy projektu.

Według resortu finansów rozwiązanie takie jest korzystne dla podatników, gdyż jednoznacznie wiąże moment powstania obowiązku podatkowego z formalnym uzyskaniem dokumentu (pisma) potwierdzającego status spadkobiercy i legitymację do działania przed organem podatkowym oraz dodatkowo wydłuża czas na złożenie zeznania podatkowego (moment ten jest późniejszy niż chwila przyjęcia spadku).W projekcie znalazły się także przepisy dotyczące terminu składania zeznania podatkowego w sytuacji, kiedy już podatnik przejmie spadek i uzyska konieczne dokumenty. MF zaproponowało wskazanie wprost, że deklarację należy złożyć w terminie miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego.

Ministerstwo umieściło w projekcie także przepisy mające na celu wprowadzenie możliwości przywrócenia terminu do zgłoszenia nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych oraz terminu do zgłoszenia nabycia w drodze dziedziczenia lub zapisu windykacyjnego własności przedsiębiorstwa.

W uzasadnieniu wyjaśniono, że członkowie najbliższej rodziny zwolnieni są od podatku od spadków i darowizn pod warunkiem terminowego zgłoszenia nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego. Termin ten nie podlega przywróceniu w oparciu o przepisy Ordynacji podatkowej, a niezłożenie zgłoszenia w terminie powoduje utratę zwolnienia i opodatkowanie nabytego spadku czy darowizny.

Terminy składania zeznań podatkowych

MF wskazało, że mimo 6-miesiącznego terminu na zgłoszenie „występują sytuacje losowe, które uniemożliwiają dochowanie tego terminu z powodów niezawinionych przez podatnika”. Dodało, że podobna sytuacja ma miejsce w przypadku niezgłoszenia przez nabywcę nabycia w drodze dziedziczenia lub zapisu windykacyjnego własności przedsiębiorstwa lub udziału w nim.

Resort zaproponował w związku z tym, by terminy były przywracane na wniosek podatnika, jeżeli uprawdopodobni on, że niezachowanie terminu nastąpiło bez jego winy.

Dodatkowo w projekcie znalazły się przepisy, których celem jest możliwość wzruszenia decyzji organu podatkowego, jeśli odmówi on podatnikowi przywrócenia terminu do złożenia zgłoszenia i jeżeli w wyniku wniesienia przez podatnika do sądu administracyjnego skargi na takie postanowienie, termin ten zostanie przywrócony. Jeśli termin zostanie przywrócony w wyniku orzeczenia sądu, możliwe będzie uchylenie decyzji odmownej organu podatkowego i umorzenie podstępowania podatkowego.

Projektowana ustawa ma wejść w życie w 14 dni od jej ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.