Reforma szpitalnictwa 2025: 10 najważniejszych zmian dla pacjentów i szpitali

Projekt reformy szpitalnictwa trafił ponownie do sejmowej Komisji Zdrowia. Zakłada m.in. zmiany w finansowaniu, konsolidację oddziałów, nowe zasady opieki długoterminowej i uproszczenia dla lekarzy spoza UE. Sprawdziliśmy, co dokładnie się zmieni i co to oznacza dla pacjentów.

Reforma szpitalnictwa to jeden z kamieni milowych Krajowego Planu Odbudowy, warunkujący wypłatę 2 mld zł. Ministerstwo Zdrowia przekonuje, że pomoże wyprowadzić zadłużone placówki na prostą i dostosować system do starzejącego się społeczeństwa. Krytycy ostrzegają przed komercjalizacją i likwidacją porodówek. W artykule omawiamy najważniejsze zmiany zapisane w projekcie ustawy z 2025 r., wskazujemy podstawy prawne i skutki dla pacjentów. Wyjaśniamy również, jakie ryzyka i korzyści niosą ze sobą proponowane reformy oraz w jaki sposób będą one wdrażane w praktyce.

Nowy model szpitalnictwa: konsolidacja, elastyczność, dostosowanie do demografii

Reforma zakłada zwiększenie elastyczności szpitali i zachętę do ich konsolidacji. Placówki będą mogły dzielić się oddziałami – np. jedna porodówka lub chirurgia na kilka szpitali w powiecie. To ma poprawić efektywność wykorzystania zasobów i zmniejszyć dublowanie usług na małym obszarze.

Zmiany mają na celu zmniejszenie konkurencji o kadry i zapewnienie wyższej jakości świadczeń dzięki większej specjalizacji zespołów. Dla pacjentów oznacza to dostęp do bardziej doświadczonych zespołów, ale także konieczność dojazdu do oddalonych placówek. W takich przypadkach ma być zapewniony transport medyczny – w tym transport planowany i dostosowany do osób z niepełnosprawnościami.

Projekt przewiduje też możliwość tworzenia w powiatach centrów zdrowia z podstawową diagnostyką i łóżkami obserwacyjnymi tam, gdzie brakuje szpitali (obecnie 8 powiatów). Mają one uzupełniać lukę w dostępności opieki stacjonarnej, zapewniając podstawowe wsparcie pacjentom w trybie pilnym, ale nie wymagającym natychmiastowej hospitalizacji.

Plany naprawcze: szansa dla zadłużonych szpitali

Zgodnie z projektem, dyrektorzy szpitali będą mogli tworzyć dobrowolne plany naprawcze, które oceni Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji (AOTMiT). Wdrożenie skutecznego planu może skutkować częściowym umorzeniem długu.

Zadłużenie szpitali publicznych wynosi już ponad 27 mld zł. Resort zdrowia przewiduje, że aż 239 placówek może opracować programy naprawcze. Mechanizmem wsparcia ma zarządzać Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK), który udzieli niskooprocentowanych pożyczek na modernizację i restrukturyzację.

Finansowanie przekształceń ma pochodzić z Funduszu Medycznego (1 mld zł) i środków KPO (18 mld zł dla całego sektora zdrowia). Reforma została wskazana jako kamień milowy KPO, warunkujący wypłatę 2 mld zł. Program naprawczy musi uwzględniać prognozę finansową, opis stanu technicznego oraz plan reorganizacji – co oznacza konkretne zmiany dla pacjentów i personelu.

PSZ i wycena świadczeń: zmiany w podstawowym zabezpieczeniu szpitalnym

Projekt nowelizuje zasady kwalifikowania szpitali do systemu podstawowego zabezpieczenia (PSZ). Kluczowe znaczenie ma liczba i struktura świadczeń – placówki z małą liczbą porodów (poniżej 400 rocznie) mogą stracić status oddziału położniczego finansowanego z PSZ.

Kontrowersje budzi też możliwość przekształcania oddziałów zabiegowych w poradnie ambulatoryjne – co może oznaczać ich likwidację. Ministerstwo Zdrowia argumentuje, że część świadczeń można bezpiecznie realizować w ramach AOS, co poprawi dostępność usług i skróci kolejki. Jednak wielu ekspertów ostrzega, że taka transformacja może oznaczać spadek dostępności świadczeń całodobowych, zwłaszcza w mniejszych miastach.

Ważnym elementem jest też aktualizacja taryfikacji świadczeń – AOTMiT ma obowiązek publikowania nowych wycen przynajmniej raz na dwa lata. Reforma przewiduje również modyfikacje w zasadach ustalania ryczałtów PSZ, co może wpłynąć na stabilność budżetów szpitali.

Opieka długoterminowa: ZOL-e i geriatria priorytetem

Ze względu na starzenie się społeczeństwa, priorytetowo traktowane będą placówki opieki długoterminowej:

• zakłady opiekuńczo-lecznicze (ZOL-e),
• oddziały geriatryczne,
• oddziały rehabilitacyjne.

Z danych GUS wynika, że do 2030 roku liczba osób powyżej 70. roku życia przekroczy 5 mln – co stawia przed systemem nowe wyzwania.

Szpitale, które zdecydują się na przekształcenie np. oddziału internistycznego w ZOL, mają otrzymać dodatkowy ryczałt. Reforma wspiera więc transformację placówek z funkcji ostrodyżurowych w ośrodki wsparcia dla przewlekle chorych i niesamodzielnych seniorów. Pacjenci wymagający długotrwałej opieki mają uzyskać dostęp do lepiej finansowanej, ciągłej opieki w jednym miejscu.

Rozważana jest również integracja ZOL-i z POZ i opieką społeczną – tak, by powstawały lokalne sieci wsparcia. W ramach pilotażu przewidziano współpracę z domami pomocy społecznej i opieką środowiskową.

Uproszczenia dla lekarzy spoza UE

Ustawa podtrzymuje tzw. tryb uproszczony dla lekarzy spoza UE. Zgodnie z art. 7 projektu, lekarz będzie mógł uzyskać prawo do wykonywania zawodu na podstawie decyzji ministra zdrowia, bez konieczności posiadania PWZ wydanego przez izbę lekarską. To ułatwienie, które wcześniej funkcjonowało w trybie pandemicznym, ma zostać ugruntowane w systemie.

Ten przepis – wprowadzony wcześniej w czasie pandemii – ma pomóc w walce z brakami kadrowymi. Krytycy wskazują na brak pełnej weryfikacji kompetencji, ale MZ zapewnia, że lekarze będą mogli pracować jedynie pod nadzorem w konkretnych jednostkach. Dla placówek oznacza to szansę na pozyskanie dodatkowych rąk do pracy, zwłaszcza w regionach z deficytem lekarzy.

Według danych Naczelnej Izby Lekarskiej, w 2024 r. w Polsce brakowało ok. 17 tys. lekarzy do osiągnięcia średniej europejskiej. Uproszczenia mogą pomóc, ale wymagają wdrożenia ścisłych mechanizmów kontrolnych.

Zmiany w finansowaniu i ryczałtach

Projekt zakłada możliwość przyznania dodatkowych środków dla placówek, które przekształcają się zgodnie z założeniami reformy. Minister Zdrowia będzie mógł wydać rozporządzenie o „premiowaniu” określonych świadczeń, np. opieki geriatrycznej lub leczenia jednego dnia.

To oznacza większą swobodę finansową dla resortu – ale też ryzyko nierównego traktowania placówek. Dla pacjentów może to oznaczać szerszy dostęp do niektórych świadczeń, zwłaszcza w opiece ambulatoryjnej. System premiowania ma być transparentny i oparty na wskaźnikach efektywności – jednak szczegóły mają zostać określone w rozporządzeniach.

Zmienią się także zasady sprawozdawczości finansowej szpitali. Obowiązkowe będzie wykazywanie efektywności kosztowej oraz raportowanie o stanie infrastruktury i potrzebach inwestycyjnych.

Nowe centra zdrowia w powiatach bez szpitali

W powiatach, w których nie ma szpitali, będą mogły powstać tzw. powiatowe centra zdrowia – z podstawową diagnostyką, konsultacjami internistycznymi i łóżkami obserwacyjnymi. Mają one zapewniać opiekę w trybie całodobowym i działać w powiązaniu z większymi szpitalami regionalnymi.

To rozwiązanie kierowane do mieszkańców mniejszych miejscowości, którzy dziś muszą dojeżdżać dziesiątki kilometrów do najbliższego SOR-u. Projekt przewiduje obowiązek zapewnienia transportu medycznego. Taki transport ma być również dostępny dla pacjentów przewlekle chorych i osób niepełnosprawnych w przypadku wizyt planowanych.

W ramach reformy zakłada się także rozwój telemedycyny w takich lokalizacjach. Ma to zwiększyć dostęp do specjalistów bez konieczności fizycznego przemieszczania się pacjentów.

Nowe obowiązki dyrektorów i samorządów

W projekcie zapisano nowe obowiązki dla dyrektorów placówek oraz podmiotów tworzących (głównie samorządów). Będą one musiały:

• przedstawiać plany restrukturyzacyjne,
• prowadzić ewaluację działalności oddziałów,
• zapewnić współpracę z AOTMiT,
• oraz wdrażać zalecenia resortu zdrowia i AOTMiT pod groźbą ograniczenia finansowania.

To oznacza większy nadzór nad szpitalami, ale też nowe obowiązki biurokratyczne i potencjalne ryzyko przeciążenia kadry zarządzającej. W przypadku niewywiązania się z tych obowiązków, Minister Zdrowia może zawiesić finansowanie niektórych świadczeń lub wnioskować o zmianę zarządu placówki.

Dodatkowo samorządy będą zobowiązane do współpracy z wojewodami przy regionalnych planach zdrowotnych. Powstanie baza danych o stanie infrastruktury, która ma pomóc w planowaniu inwestycji i przekształceń.

Dlaczego reforma szpitali budzi emocje?

Reforma jest odpowiedzią na potrzeby systemowe, ale jej sposób wdrażania budzi kontrowersje. Krytycy (m.in. Lewica i część KO) wskazują na:

• brak analiz skutków regulacji,
• ryzyko likwidacji oddziałów,
• zbytnią orientację na „logikę rynkową”.

Związek Powiatów Polskich popiera kierunek zmian, ale domaga się realnego wsparcia finansowego. Eksperci przestrzegają przed reformą bez wyceny świadczeń i stabilnych źródeł finansowania – bez tego grozi chaos i odpływ kadry. Pojawiają się też głosy o braku realnego dialogu z samorządami i personelem medycznym.

Historia prób reformy i znaczenie dla KPO

Pierwszy projekt reformy przygotowano w sierpniu 2023 r., ale został wstrzymany z powodu kontrowersji (m.in. limit 400 porodów). Obecna wersja powstała pod nadzorem Izabeli Leszczyny, a kontynuuje ją wiceminister Jerzy Szafranowicz.

Uchwalenie reformy jest warunkiem wypłaty 2 mld zł z KPO – dlatego rząd chce zakończyć prace jeszcze w sierpniu 2025. Jej przyjęcie umożliwi rozpoczęcie wypłat w ramach funduszy odbudowy i realizację szeregu inwestycji infrastrukturalnych w ochronie zdrowia.

Co mówi prawo? Podstawa prawna zmian

Projekt stanowi nowelizację dwóch ustaw:

• ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych – link do ISAP
• ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej – link do ISAP

Pełny projekt nowelizacji dostępny jest w RCL pod numerem 10-RPW-25428-2025. Dokument zawiera szczegółowe przepisy przejściowe, terminy wejścia w życie oraz wymagania sprawozdawcze.