Rektorzy mówią jednym głosem: sektor jest niedofinansowany

We wtorek przedstawiciele KRASP spotkali się z premierem, marszałek Senatu oraz ministrem nauki, aby przedstawić wspólne stanowisko środowiska akademickiego. W spotkaniu uczestniczyli także przedstawiciele Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego, PAN i Fundacji na rzecz Nauki Polskiej.

Jak podkreślił rzecznik KRASP, Wojciech Dąbrówka, niedofinansowanie sektora nauki wpływa nie tylko na uczelnie, ale na całą gospodarkę. Prof. Bogumiła Kaniewska, przewodnicząca KRASP, zaznaczyła, że konieczne jest powołanie międzyresortowego zespołu, który opracowałby strategię wyznaczającą ramy polityki naukowej oraz kierunki rozwoju szkolnictwa wyższego.

– Polska potrzebuje planu długoterminowego, który zapewni stabilne finansowanie, umożliwi rozwój badań i pozwoli uczelniom w pełni wykorzystać ich potencjał – mówiła prof. Kaniewska. – Bez tego tracimy przewagi konkurencyjne i ryzykujemy osłabienie innowacyjności gospodarki.

Konieczne zmiany w finansowaniu i przepisach

Rektorzy wskazują na potrzebę wprowadzenia ulg podatkowych dla przedsiębiorców wspierających naukę, elastycznych mechanizmów finansowania uczelni, a także dopuszczenie możliwości korzystania z funduszy innych resortów, np. obrony czy cyfryzacji.

– Współpraca międzysektorowa może znacząco wzmocnić potencjał polskiej nauki, jeśli zostaną wprowadzone odpowiednie mechanizmy zachęt finansowych – podkreślała prof. Kaniewska.

Dodatkowo środowisko akademickie postulowało uelastycznienie przepisów dotyczących zamówień publicznych, aby umożliwić uczelniom pełniejsze wykorzystanie ich potencjału badawczego i innowacyjnego. Rektorzy zwracają uwagę, że brak takich zmian utrudnia wdrażanie nowoczesnych projektów badawczych i ogranicza możliwość współpracy z przedsiębiorstwami i instytucjami zagranicznymi.

Budżet 2026 r. nie odpowiada potrzebom uczelni

KRASP zwróciło uwagę, że planowane wydatki na naukę i szkolnictwo wyższe w 2026 r. wynoszą nieco ponad 1% PKB – najniżej od reformy 2018 r. i znacznie poniżej średnich nakładów państw OECD.

– Tak niski poziom finansowania prowadzi do spadku konkurencyjności nie tylko uczelni, ale całej gospodarki. Utrudnia rozwój nowych technologii i ogranicza możliwość tworzenia innowacyjnych rozwiązań – zaznaczała prof. Kaniewska.

KRASP przypomina, że stopniowe zwiększenie nakładów do 2% PKB jest konieczne, choć wcześniejsze deklaracje rządowe mówiły nawet o 3%. Zdaniem rektorów tylko stabilne finansowanie na takim poziomie pozwoli polskim uczelniom konkurować z instytucjami naukowymi w Europie i na świecie.

Nadzieja na długofalową strategię rozwoju

Środowisko akademickie wyraża gotowość do współpracy z rządem przy tworzeniu polityki rozwoju państwa opartej na nauce. Postulaty obejmują zarówno stabilne finansowanie, jak i długofalową strategię rozwoju szkolnictwa wyższego, co według rektorów jest kluczowe dla utrzymania przewag konkurencyjnych Polski.

– Polska nauka jest naszym strategicznym zasobem. Jeśli inwestujemy w edukację, badania i rozwój, zyskujemy nie tylko lepsze uczelnie, ale także silniejszą gospodarkę i bezpieczeństwo technologiczne – podsumowała prof. Kaniewska.

Eksperci podkreślają, że rozwój nauki powinien iść w parze z mechanizmami wspierania przedsiębiorczości akademickiej, umożliwiając przekształcanie innowacyjnych pomysłów w realne produkty i usługi. W ten sposób uczelnie mogłyby stać się jeszcze większym motorem rozwoju gospodarczego kraju.