Polskie hity eksportowe. Akumulatory liderem w 2021 roku

W 2021 r. następowały dalsze zmiany w strukturze polskiego eksportu, o czym świadczy lista 10 najważniejszych produktów. W ciągu całego ubiegłego roku na znaczeniu zyskały produkty związane z rozwojem elektromobilności oraz trwałe dobra konsumpcyjne. Jednakże w końcu 2021 r. niekorzystny wpływ na ich eksport miały zakłócenia w łańcuchach dostaw. Wzrost cen sprzyjał eksporterom miedzi i koksu.

W 2021 r. wartość eksportu z Polski wyniosła 285,8 mld euro, co oznacza wzrost o 19,1 proc. w porównaniu z rokiem poprzednim. Był to więc najsilniejszy wzrost wartości eksportu od 2010 r. Wysoka dynamika eksportu wynikała z jednej strony z niskiego punktu odniesienia, spowodowanego silnym wpływem pandemii na obroty handlowe w 2020 r.,
a z drugiej strony – z dużego wzrostu cen, zwłaszcza w II połowie 2021 r.

Według danych Eurostatu wskaźnik cen eksportu wyrażony w euro zwiększył się w 2021 r. o 7,3 proc. rdr. Był to najwyższy wzrost cen transakcyjnych eksportu co najmniej od 2001 r.

Polska oferta eksportowa jest bardzo szeroka. W 2021 r. przedmiotem polskiego eksportu było 8 618 ośmiocyfrowych pozycji klasyfikacji CN (najbardziej szczegółowej klasyfikacji towarowej handlu zagranicznego) z działów 01-97. W 2021 r. klasyfikacja CN obejmowała 9 494 pozycje.

Według danych GUS w 2021 r. eksport z Polski trafił do 225 krajów. W przypadku ośmiu spośród dziesięciu najważniejszych pozycji kluczowym odbiorcą eksportu z Polski są Niemcy. W 2021 r. wartość eksportu do Niemiec zwiększyła się o 18 proc.

Zróżnicowane tendencje w eksporcie branży motoryzacyjnej

Tradycyjnie wśród najważniejszych pozycji w eksporcie najliczniej reprezentowana jest branża motoryzacyjna. W 2021 r. w pierwszej dziesiątce znalazły się cztery pozycje z tej branży. Podobnie jak w 2020 r., najwyższą wartości eksportu odnotowano w przypadku akumulatorów litowo-jonowych.

Pozostałe produkty to samochody dostawcze (szóste miejsce), części nadwozi (ósme) i katalizatory (dziewiąte). Największe wzrosty nastąpiły w tych ściśle związanych z elektromobilnością, czyli akumulatorów oraz katalizatorów. O dużych zmianach, jakie następują w eksporcie branży motoryzacyjnej świadczy to, że po raz pierwszy wśród najważniejszych towarów zabrakło samochodów osobowych. Do niedawna (w latach 2016-2019) auta z silnikami benzynowymi o pojemności od 1000 cm3 do 1500 cm3 były najważniejsza pozycją w polskim eksporcie. W 2021 r. wartość ich eksportu zmniejszyła się o 40 proc. rdr.

W 2021 r. wartość zagranicznej sprzedaży akumulatorów litowo-jonowych osiągnęła poziom 6,6 mld euro. Jednocześnie były one także pozycją, gdzie nastąpił największy wzrost eksportu w ub.r. W porównaniu z rokiem poprzednim wartość eksportu zwiększyła się o 2,6 mld euro (tj. o 64 proc.). Tak duży wzrostu wartości przyczynił się do zwiększenia udziału akumulatorów w polskim eksporcie z 1,7 proc. w 2020 r. do 2,4 proc. w 2021 r. W II połowie 2021 r. pogarszająca się sytuacja na rynku motoryzacyjnym wpłynęła na osłabienie popytu na akumulatory w europejskich fabrykach samochodów. Spowodowało to wyraźne obniżenie dynamiki eksportu, a w końcu 2021 r. eksport akumulatorów zmniejszył się w porównaniu z rokiem poprzednim (w grudniu wartość eksportu była o 11 proc. mniejsza w porównaniu z analogicznym miesiącem 2020 r.).

W 2021 r. akumulatory litowo-jonowe były eksportowane do 98 krajów. Zdecydowana większość eksportu trafiła do krajów Unii Europejskiej (83 proc.) Najważniejszym odbiorcą akumulatorów pochodzących z Polski są Niemcy. Na zachodniego sąsiada przypadało blisko 50 proc. eksportu baterii (3,2 mld euro). W ub.r. eksport baterii do Niemiec zwiększył się o ponad 80 proc. rdr. Jednocześnie Polska pozostaje najważniejszym eksporterem akumulatorów do Niemiec.

W ub.r. akumulatory stały się także najważniejszym produktem w eksporcie do krajów pozaeuropejskich. Na rynki pozaeuropejskie trafiły akumulatory o wartości ponad 1 mld euro. Nastąpiło to w wyniku ponad 5-krotnego zwiększenia eksportu akumulatorów do Meksyku, który stał się drugim najważniejszym kierunkiem ich eksportu. Do tego kraju trafiły akumulatory o wartości ponad 900 mln euro, co stanowiło prawie 60 proc. eksportu do tego kraju. W 2021 r. ogólna wartość eksportu do Meksyku po raz pierwszy przekroczyła 1 mld euro.

Zwiększający się popyt na auta hybrydowe przyczynił się do dużego wzrostu eksportu katalizatorów. W 2021 r. wartość ich eksportu przekroczyła 2 mld euro, co oznacza wzrost o ponad 850 mln euro, tj. 72 proc. w porównaniu z rokiem poprzednim. Podobnie, jak w przypadku akumulatorów, najważniejszym kierunkiem eksportu są Niemcy. Do fabryk za Odrą trafiła w ub.r. ponad połowa eksportu tej pozycji. Ważnymi odbiorcami są także fabryki samochodów w Portugalii i w Czechach.

Inaczej przedstawia się sytuacja w konwencjonalnym segmencie branży motoryzacyjnej. Przykładem może być tylko niewielki wzrost eksportu części i akcesoriów nadwozi. W porównaniu z 2020 r. ich wartość eksportu zwiększyła się zaledwie o 1,3 proc., pozostając nadal wyraźnie poniżej poziomu z 2019 r. Obok kryzysu spowodowanym niedoborami półprzewodników, negatywny wpływ na dynamikę eksportu tej pozycji miał także dalszy spadek sprzedaży do Wielkiej Brytanii. W 2021 r. wartość eksportu do tego kraju zmniejszyła się o 1/3.

Także poniżej poziomu sprzed pandemii kształtowała się wartość eksportu samochodów dostawczych (o masie do 5 ton i pojemości silnika do 2500 cm3) z silnikami Diesla. W 2021 r. wartość ich eksportu wzrosła o 3,3 proc. Podobnie jak w przypadku poprzedniej pozycji do obniżenia tempa wzrostu eksportu w 2021 r. przyczynił się spadek sprzedaży do Wielkiej Brytanii, która do 2020 r. była drugim najważniejszym odbiorcą tych pojazdów.

Wysoki wzrost eksportu dóbr konsumpcyjnych trwałego użytku

Na liście najważniejszych towarów trwałe dobra konsumpcyjne reprezentują odbiorniki telewizyjne oraz meble tapicerowane do siedzenia z drewnianą ramą. Dobra trwałe to jedna z najważniejszych polskich specjalności eksportowych. W 2021 r. ich udział w eksporcie ogółem zwiększył się do 9,2 proc. (bez transakcji związanych z naprawami i uszlachetnianiem). Tak duże znaczenie tej kategorii w eksporcie wyróżnia Polskę wśród krajów Unii Europejskiej. Od szeregu lat nasz kraj jest kluczowym w Europie eksporterem odbiorników telewizyjnych, mebli oraz urządzeń AGD.

Na liście 10 najważniejszych towarów w polskim eksporcie w 2021 r. drugie miejsce zajęły odbiorniki telewizyjne. Tym samym odnotowały awans o jedną pozycję w porównaniu z rokiem 2020 r. Warto zaznaczyć, że jest to najdłużej utrzymująca się pozycja wśród dziesiątki najważniejszych produktów sprzedawanych zagranicą. Odbiorniki telewizyjne znajdują się na niej nieprzerwanie od 2006 r. W ub.r. wartość ich eksportu przekroczyła 4 mld euro, co oznacza wzrost o 800 mln euro (24,3 proc) w porównaniu z rokiem poprzednim. Najważniejszym kierunkiem montowanych w polskich zakładach odbiorników są Niemcy. Pomimo spadku Wielka Brytania pozostała drugim najważniejszym kierunkiem eksportu tej pozycji. Spadek eksportu w wyspy brytyjskie został zrekompensowany przez duży wzrost sprzedaży do krajów Europy Zachodniej – Włoch, Hiszpanii i Francji. Eksport odbiorników telewizyjnych jest silnie zorientowany na kraje UE.

Duże znaczenie i silny proeksportowy charakter branży meblarskiej znalazło odzwierciedlenie na liście najważniejszych eksportowanych towarów. Meble tapicerowane do siedzenia z drewnianą ramą w 2021 roku awansowały na czwarte miejsce (z ósmego). Wartość ich eksportu ukształtowała się w ub.r. na poziomie 2,4 mld euro. W porównaniu rokiem poprzednim zwiększyła się ona o ponad 400 mln euro (20,7 proc.). Podobnie, jak w przypadku odbiorników telewizyjnych, także i eksport tej pozycji jest silnie ukierunkowany na rynki krajów UE.

Na trzecim miejscu znalazły się papierosy. Branża tytoniowa zbudowała sobie bardzo silną pozycję na rynku europejskim. Polska jest zdecydowanie najważniejszym dostawcą wyrobów tytoniowych do krajów UE. W 2021 r. wartość eksportu papierosów zmniejszyła się o 4,3 proc. rdr. Niekorzystny wpływ na eksport mógł mieć w tym przypadku brexit, bowiem odnotowany spadek wynikał z silnego zmniejszenia się sprzedaży na rynek brytyjski. W 2020 r. Wielka Brytania była czwartym najważniejszym kierunkiem eksportu papierosów z Polski. W 2021 r. wartość eksportu do Wielkiej Brytanii zmniejszyła się o 128 mln euro (tj. o ponad 50 proc.). W liczbach bezwzględnych była to pozycja o największej skali spadku eksportu do Wielkiej Brytanii w 2021 r.

Wpływ wzrostu cen na eksport

O wzroście cen w handlu zagranicznym mówi się najczęściej w kontekście importu. Wzrost cen transakcyjnych, chociaż w mniejszym stopniu, przyczynił się także do wzrostu wartości eksportu. Najbardziej było to widoczne w przypadku miedzi i koksu, tj. piątej i dziesiątej pozycji na liście najważniejszych towarów.

Katody i części katod to najważniejsza pozycja w eksporcie produktów z miedzi. Ogółem w 2021 r. produkty z miedzi stanowiły łącznie 1,7 proc. wartości polskiego eksportu. Był to największy udział od 2014 r. W postaci katod eksportowane jest blisko 50 proc. miedzi z Polski. Spośród 10 najważniejszych produktów eksportowanych z Polski, katody charakteryzuje największy udział krajów pozaeuropejskich. W 2021 r. poza Europę trafiło 41 proc. wartości ich eksportu. Najważniejszym kierunkiem eksportu katod są Chiny – jest to jednocześnie najważniejsza pozycja w polskiej ofercie eksportowej do tego kraju. W 2021 r. do Chin trafiło ponad 30 proc. eksportu katod. Duży wzrost sprzedaży nastąpił także na rynki Tajlandii i Wietnamu.

W 2021 r. na listę najważniejszych towarów powrócił koks węglowy. W ub.r. wartość jego eksportu zwiększyła się o blisko 60 proc. rdr. Głównym czynnikiem wzrostu eksportu koksu były jego ceny. W porównaniu z 2020 r. średnie ceny koksu wzrosły o 40 proc. (po spadku o 30 proc. w 2020 r.) Szczególnie silny wzrost cen nastąpił w końcu 2021 r., kiedy kształtowały się one na poziomie zbliżonym do 390 euro za tonę, tj. dwukrotnie wyższym w porównaniu z rokiem poprzednim. Najważniejszymi odbiorcami koksu były Niemcy i Austria. W przypadku koksu, podobnie jak to było widać w przypadku katod duże znaczenie w eksporcie mają gospodarki pozaeuropejski, W 2021 r. do krajów pozaeuropejskich trafiło 22 proc. wartości eksportu koksu. Tradycyjnie ważnym rynkiem eksportu są w tym przypadku Indie (13 proc.) W 2021 r. znacząco zwiększył się także eksport do Algierii.

Wśród najważniejszych towarów w polskim eksporcie znalazły się jeszcze komputery. Według klasyfikacji CN były to maszyny cyfrowe do automatycznego przetwarzania danych w formie systemów. Pozycja ta obecna jest w pierwszej dziesiątce od 2009 r. W 2021 r. wartość eksportu wyniosła 2,1 mld euro, była więc o 26 proc. mniejsza w porównaniu z 2020 r. Prawdopodobnie spadek eksportu wynikał ze zmian w ofercie eksportowej. Spadkowi eksportu komputerów w formie systemów towarzyszył jednoczesny duży wzrost dwóch innych pozycji – komputerów zawierających w tej samej obudowie jednostkę centralną i urządzenia wejścia i wyjścia, a także oraz procesorów. W 2021 r. w przypadku obu tych pozycji wartość eksportu przekroczyła 1 mld euro. Wartość eksportu całej grupy „komputery i urządzenia peryferyjne” w 2021 r. zwiększyła się o 3 proc. rdr. Najważniejszym kierunkiem eksportu komputerów była Holandia, a procesorów – Wielka Brytania. Ponad ¼ sprzedaży procesorów trafiła w ub.r. do Rosji.

Autor: Wojciech Mroczek, ekspert ekonomiczny w Departamencie Statystki NBP. Zajmuje się analizami handlu zagranicznego.

Autor wyraża własne opinie, a nie oficjalne stanowisko NBP.