Wcześniej podobnie stwierdził w wyrokach z 22 czerwca 2022 r. (sygn. akt III FSK 5058/21) i z 16 września 2021 r. (III FSK 3338/21), z 5 maja 2021 r. (III FSK 1811/21), z 8 grudnia 2020 r. (II FSK 2173/18), z 19 września 2017 r. (II FSK 2120/15).
Wtedy również uznał, że obowiązek podatkowy powstaje ponownie w związku z uprawomocnieniem się postanowienia sądu rejonowego o stwierdzeniu nabycia spadku. Od tego dnia urząd skarbowy ma trzy lata na ewentualne wydanie decyzji ustalającej zobowiązanie podatkowe. Po tym terminie zobowiązanie się przedawnia.
Zasadą trzy lata
Trzyletni okres przedawnienia jest ogólną regułą w podatku od spadków i darowizn. Jeżeli w tym czasie naczelnik urzędu skarbowego nie doręczy podatnikowi decyzji ustalającej wysokość podatku, to zobowiązanie się przedawnia, zgodnie z art. 68 par. 1 ordynacji podatkowej.
Zasada ta dotyczy podatków, których wysokość ustala organ, a nie podatnik. To odstępstwo od reguły polegającej na samoobliczeniu daniny przez samego podatnika (reguła ta dotyczy większości podatków, w tym PIT, CIT, VAT, akcyzy).
Odnowienie obowiązku
W podatku od spadków i darowizn jest jeszcze jedna nietypowość – odnowienie obowiązku podatkowego. Oznacza ono, że obowiązek ten może powstać na nowo, nawet po latach.
Organy podatkowe skrupulatnie z tego korzystają, gdy zorientują się, że podatnik dysponuje majątkiem, którego wcześniej nie zgłosił do opodatkowania. Przykładowo, gdy tłumaczy on, że miał pieniądze na zakup willi bądź drogiego auta, bo przed laty otrzymał duży spadek lub darowiznę, lecz nie zgłosił ich do opodatkowania. W takiej sytuacji podatnik nie ma co liczyć na przedawnienie. Fiskus ma prawo zażądać daniny na podstawie art. 6 ust. 4 ustawy. Przepis ten brzmi: „Jeżeli nabycie niezgłoszone do opodatkowania stwierdzono następnie pismem, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą sporządzenia pisma; jeżeli pismem takim jest orzeczenie sądu, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia. W przypadku gdy nabycie nie zostało zgłoszone do opodatkowania, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą powołania się przez podatnika przed organem podatkowym na fakt nabycia”.
Po dziewięciu latach
W sprawie rozpatrzonej przez NSA podatniczka odziedziczyła spadek w dacie uprawomocnienia się postanowienia sądu rejonowego. Było to 29 czerwca 2010 r.
Dziewięć lat później, 5 lutego 2019 r., chcąc sprzedać odziedziczony majątek, podatniczka złożyła do urzędu skarbowego wniosek o wydanie zaświadczenia w trybie art. 19 ust. 6 ustawy o podatku od spadków i darowizn. Z przepisu tego wynika, że notariusz może sporządzić akt notarialny tylko za uprzednią zgodą naczelnika urzędu skarbowego albo po przedstawieniu zaświadczenia z urzędu skarbowego potwierdzającego, że nabycie było zwolnione z podatku, że należny podatek został zapłacony albo zobowiązanie podatkowe się przedawniło.
Dopiero wtedy podatniczka złożyła zeznanie podatkowe SD-3 o nabyciu spadku. Wykazała w nim to, co odziedziczyła.
Złożenie przez nią zeznania sprawiło, że naczelnik urzędu skarbowego wszczął – po raz pierwszy – postępowanie podatkowe w sprawie spadku z 2010 r. i wydał decyzję nakazującą podatniczce zapłatę podatku od spadków i darowizn.
Kobieta była zaskoczona. Sądziła, że podatek dawno się już przedawnił.
WSA w Szczecinie oddalił jednak jej skargę. Orzekł, że niezależnie od tego, ile czasu upłynęło od przyjęcia spadku, jeżeli spadkobierca nie zgłosił go do opodatkowania (nie złożył zeznania podatkowego), a potem powołuje się na ten spadek przed skarbówką, to dochodzi do odnowienia obowiązku podatkowego. Na nowo więc biegnie termin przedawnienia prawa organu do wydania decyzji ustalającej wysokość podatku.
Sąd zgodził się z fiskusem, że w tej sprawie obowiązek podatkowy powstał na nowo w dniu złożenia przez podatniczkę wniosku o wydanie zaświadczenia (5 lutego 2019 r.). Orzekł, że od tej pory (a w zasadzie od końca 2019 r.) fiskus ma pięć lat na wydanie decyzji, bo tyle wynosi okres przedawnienia w sytuacji, gdy podatnik nie złożył deklaracji w ustawowym terminie. Sąd wskazał tu na art. 68 par. 2 ordynacji podatkowej.
