Koszty świadczeń socjalnych i ich efektywność w 2025 roku

Zgodnie z przewidywaniami budżetowymi na rok 2025, łączne wydatki na kluczowe świadczenia socjalne wyniosą ponad 102 miliardy złotych. Największą pozycję stanowią koszty programu 800 plus, które osiągną 64 miliardy złotych. Dodatkowo, wypłata trzynastej emerytury pochłonie 16 miliardów złotych, czternasta emerytura 12,2 miliarda złotych, a dodatek pielęgnacyjny dla osób powyżej 75. roku życia wyniesie 10,2 miliarda złotych.

Niska koncentracja wsparcia na najuboższych

Mimo że utrzymywanie kosztownych świadczeń socjalnych jest często uzasadniane koniecznością wspierania osób w najtrudniejszej sytuacji materialnej, raport think tanku CenEA wskazuje na niską efektywność dystrybucji tych środków. Okazuje się, że jedynie jedna piąta (20 proc.) całkowitej kwoty, czyli ponad 102 miliardów złotych, trafia do 20 proc. najbiedniejszej populacji. Szczegółowe wyliczenia CenEA, na które powołuje się serwis next.gazeta.pl, precyzują ten rozkład. Najuboższe 20 proc. gospodarstw domowych otrzymuje:

  • 12,6 mld zł z programu 800 plus (co stanowi 19,7 proc. całości wydatków na ten program),
  • 4 mld zł z trzynastej emerytury (22,9 proc.),
  • 3,9 mld zł z czternastej emerytury (29,6 proc.),
  • 2,5 mld zł z dodatku pielęgnacyjnego (24,5 proc.). Co ciekawe, najbogatsze 20 proc. społeczeństwa otrzymuje nawet nieznacznie większą część świadczenia 800 plus – 12,9 mld zł (20,1 proc.), podczas gdy w przypadku pozostałych świadczeń ich udział jest znacznie mniejszy i waha się między 8 proc. a 13 proc.

Propozycje zmian i potencjalne oszczędności. Czy próg dochodowy dla 800 plus i innych świadczeń zostanie wprowadzony?

W związku z wysokimi kosztami i relatywnie niską koncentracją pomocy na osobach najbardziej potrzebujących, CenEA zaproponowała wprowadzenie kryterium dochodowego dla wybranych świadczeń. Wprowadzenie progu dochodowego dla trzynastej emerytury, analogicznie jak to ma miejsce przy czternastej, mogłoby przynieść budżetowi 3,9 miliarda złotych oszczędności rocznie. W odniesieniu do programu 800 plus, think tank przedstawił dwie opcje progów dochodowych dla pierwszego dziecka:

  • Wprowadzenie progu 3000 zł na osobę w rodzinie (lub 4500 zł dla rodzin z dzieckiem niepełnosprawnym) dałoby 8,1 miliarda złotych oszczędności.
  • Bardziej restrykcyjny próg 2400 zł na osobę (lub 3600 zł) przyniósłby oszczędności sięgające aż 13,4 miliarda złotych rocznie.

Autorzy raportu podkreślają, że tak znaczne środki są wydatkowane bez ograniczeń, w sytuacji, gdy rosną wydatki na obronność, pilnie potrzebne są fundusze na służbę zdrowia, a deficyt budżetowy jest wysoki. Z tego względu w raporcie CenEA, cytowanym przez next.gazeta.pl, wskazano na konieczność stworzenia bardziej efektywnej struktury wsparcia gospodarstw domowych, tak aby pomoc publiczna docierała przede wszystkim do tych, którzy jej najpilniej potrzebują.