rozwiń >

Jakie rodzaje mandatów funkcjonują obecnie w polskim prawie?

Wprowadzenie przymusowego postoju miałoby stanowić nowy, czwarty rodzaj mandatu. Obecnie w polskim prawie funkcjonują trzy formy:

  1. Mandat karny gotówkowy – wydawany po opłaceniu grzywny bezpośrednio funkcjonariuszowi. Stosowany jedynie wobec osób czasowo przebywających na terytorium RP lub nieposiadających stałego miejsca zamieszkania bądź pobytu.
  2. Mandat karny kredytowany – przekazywany za potwierdzeniem odbioru. Stosowany wobec osób, wobec których nie można zastosować mandatu gotówkowego. Termin zapłaty: 7 dni.
  3. Mandat zaoczny – wystawiany, gdy sprawca wykroczenia nie został zastany na miejscu zdarzenia, ale nie ma wątpliwości co do jego tożsamości. Pozostawiany w miejscu umożliwiającym jego odbiór lub doręczany sprawcy. Termin zapłaty: 14 dni.

Prawo do odmowy przyjęcia mandatu - konsekwencje prawne

W przypadku odmowy przyjęcia mandatu lub nieuiszczenia grzywny w wyznaczonym terminie (w przypadku mandatu zaocznego), organ, którego funkcjonariusz nałożył mandat, występuje do sądu z wnioskiem o ukaranie. Wniosek zawiera informację o odmowie przyjęcia lub nieopłaceniu grzywny, a także podaną przez sprawcę przyczynę (jeśli została wskazana).

Wysokość grzywny za przekroczenie prędkości - czy pozostanie bez zmian?

Proponowane zmiany nie przewidują korekty wysokości mandatów. Stawki obowiązujące od 2022 r. pozostają aktualne:

  • do 10 km/h – 50 zł
  • 11–15 km/h – 100 zł
  • 16–20 km/h – 200 zł
  • 21–25 km/h – 300 zł
  • 26–30 km/h – 400 zł
  • 31–40 km/h – 800 zł (1600 zł przy recydywie)
  • 41–50 km/h – 1000 zł (2000 zł przy recydywie)
  • 51–60 km/h – 1500 zł (3000 zł przy recydywie)
  • 61–70 km/h – 2000 zł (4000 zł przy recydywie)
  • powyżej 70 km/h – 2500 zł (5000 zł przy recydywie)

Ile punktów karnych można otrzymać za przekroczenie prędkości?

Limit punktów karnych za przekroczenie prędkości, po którego przekroczeniu można stracić prawo jazdy - również miałby pozostać bez zmian i wynosi obecnie:

  • 20 punktów – dla kierowców z uprawnieniami krócej niż rok,
  • 24 punkty – dla pozostałych kierowców.

W przypadku przekroczenia dozwolonej prędkości, trzeba się liczyć z nałożeniem punktów karnych w wysokości:

  • do 10 km/h – 1 punkt,
  • 11–15 km/h – 2 punkty,
  • 16–20 km/h – 3 punkty,
  • 21–25 km/h – 5 punktów,
  • 26–30 km/h – 7 punktów,
  • 31–40 km/h – 9 punktów,
  • 41–50 km/h – 11 punktów,
  • 51–60 km/h – 13 punktów,
  • 61–70 km/h – 14 punktów,
  • powyżej 71 km/h – 15 punktów.

Punkty karne kasują się po upływie roku. W przypadku ryzyka utraty prawa jazdy istnieje możliwość zmniejszenia ich liczby o 6, poprzez dobrowolne odbycie płatnego kursu reedukacyjnego. Uczestnictwo w takim kursie jest możliwe nie częściej niż raz na pół roku, pod warunkiem, że nie został przekroczony limit 24 punktów karnych, a kierowca posiada prawo jazdy od co najmniej roku.

Pouczenie zamiast mandatu - czy policjant zawsze musi wystawić mandat?

Funkcjonariusz może poprzestać na pouczeniu lub zwróceniu uwagi – niezależnie od tego, czy wykroczenie zostało zarejestrowane. Wszystko zależy od indywidualnej oceny, czy dane zachowanie było mało szkodliwe społecznie i nie stanowiło zagrożenia dla bezpieczeństwa ruchu drogowego.

Są jednak sytuacje, w których policjant nie może ograniczyć się do pouczenia – chodzi o przypadki, w których za wykroczenie orzeka się środek karny. Może to być np. zakaz prowadzenia pojazdów, przepadek przedmiotów, nawiązka, obowiązek naprawienia szkody, podanie orzeczenia do publicznej wiadomości albo inne środki przewidziane ustawą.

Przymusowy postój – nowy (czwarty) rodzaj mandatu

Sejm rozpatrzy propozycję wprowadzenia czwartego rodzaju mandatu czasowego. Miałoby to polegać na przymusowym postoju, którego czas będzie zależał od wysokości przekroczenia dozwolonej prędkości. Przewiduje się:

  • przekroczenie poniżej 16 km/h – 10 minut postoju,
  • pomiędzy 16 km/h a 30 km/h – 15 minut
  • pomiędzy 31 km/h a 50 km/h – 20 minut
  • powyżej 51 km/h – 30 minut.

Do czasu przerwy miałby się nie wliczać czas kontroli ani wystawiania mandatu.

Autor petycji, uzasadniając proponowane zmiany, zwraca uwagę, iż kierowcy przekraczający prędkość zazwyczaj tłumaczą się pośpiechem. Przymusowy postój miałby niwelować potencjalny zysk czasowy z nadmiernej prędkości – czego nie osiąga się przy obecnym systemie karania finansowego. Ponieważ nadmierna prędkość stanowi poważne zagrożenie dla niechronionych uczestników ruchu, ograniczenie motywacji do szybkiej jazdy, wydaje się dobrym sposobem na poprawę bezpieczeństwa.

Prace nad przyjęciem nowego mandatu - co na to Sejm?

Biuro Ekspertyz i Oceny Skutków Regulacji Kancelarii Sejmu zarekomendowało nieuwzględnienie petycji. Wskazano na błędną diagnozę obecnego systemu karania oraz brak konkretnych przepisów wykonawczych. Petycja:

  • nie określa zasad wystawiania mandatu czasowego,
  • nie precyzuje, jakie byłyby konsekwencje odmowy jego przyjęcia,
  • nie zawiera procedury jego uchylenia,
  • nie wskazuje, czy kierowca miałby pozostawać pod nadzorem policji przez cały czas jego odbywania, czy tylko na początku i końcu.

Decyzję o ewentualnym skierowaniu dezyderatu do odpowiedniego ministerstwa podejmie komisja ds. petycji.

Rządowy projekt zaostrzenia przepisów drogowych

Jednocześnie trwają pracę w rządzie nad projektem nowelizacji przepisów drogowych. Projekt ten, przewiduje wyraźne zaostrzenie kar za nielegalne wyścigi, "driftowanie" i akrobacje motocyklowe – nawet do 5 lat więzienia za organizację lub udział w takich praktykach oraz za brawurową jazdę.

Minimalna kara grzywny za utrudnianie ruchu podczas nielegalnych zgromadzeń wyniesie 10 000 zł. W sytuacji spowodowania wypadku skutkującego śmiercią lub ciężkim uszczerbkiem zdrowia, grozić będzie nawet do 10 lat więzienia.

Ponadto wprowadzano możliwość przepadku pojazdu nawet przy trzeźwości kierowcy, zaostrzono ograniczenia dla recydywistów (włącznie z karą dożywotniego zakazu prowadzenia pojazdów) oraz podwyższono dolne progi grzywien i świadczeń pieniężnych – wszystko to, by skutecznie eliminować niebezpieczne zachowania na drogach.

Wysokie mandaty to za mało? (statystyki policyjne)

W 2024 roku Policja odnotowała 21 519 wypadków drogowych na drogach publicznych, w strefach zamieszkania i strefach ruchu – o 3% więcej niż w 2022 roku (kiedy doszło do zaostrzenia kar).

W wyniku wypadków zginęło 1896 osób, a 24 782 zostały ranne (w tym 7796 ciężko) – to również oznacza wzrost o ok. 3%.

Liczba kolizji wzrosła aż o 7% – do 390 580 przypadków.

Powyższe dane wskazują, że podwyżka mandatów z 2022 r. nie przyniosła pożądanych skutków. Jedną z głównych przyczyn wypadków wciąż pozostaje niedostosowanie prędkości do warunków ruchu.

tvn24.pl, rankomat.pl

1Komenda Główna Policji Biuro Ruchu Drogowego – Wypadki drogowe w Polsce w 2024 roku

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz.U. 2025 poz. 860)

Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. – Kodeks wykroczeń (Dz.U. 2025 poz. 734)

Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 2021 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wysokości grzywien (Dz.U. 2021 poz. 2484)