Kategoria D nie chroni przed powołaniem do wojska

Co oznacza kategoria D w wojsku?

Kategoria D oznacza, że kandydat został uznany przez komisję lekarską za niezdolnego do pełnienia służby wojskowej w czasie pokoju. Warto jednak podkreślić, że nie jest to równoznaczne z całkowitym zwolnieniem z obowiązku wobec armii. W razie konfliktu zbrojnego osoby posiadające tę kategorię, a jednocześnie dysponujące przydatnymi kwalifikacjami, mogą zostać powołane do czynnej służby wojskowej. Co więcej, osoby bez wcześniejszego przeszkolenia nie zostają pominięte. Trafiają do ośrodków zapasowych lub centrów szkolenia, gdzie przechodzą intensywne kursy dostosowane do ich umiejętności i predyspozycji.

Za co dostaje się w wojsku kategorię D?

Powody niezdolności do odbywania służby wojskowej wymienia załącznik do rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 25 marca 2024 r. w sprawie orzekania o zdolności do służby wojskowej i trybu postępowania wojskowych komisji lekarskich w tych sprawach (Dz.U. 2024 poz. 466). Kategoria D jest przyznawana za:

W przypadku budowy ciała:

• wzrost poniżej 150 cm z zaburzeniami proporcji budowy ciała;
• słabą budowę ciała upośledzającą sprawność ustroju,
• otyłość III stopnia,
• odwrotne położenie trzewi z zaburzeniami sprawności ustroju.

W przypadku chorób skóry:

• przewlekłe choroby skóry szpecące lub upośledzające sprawność ustroju,
• ciała obce wgojone w powłoki zewnętrzne upośledzające sprawność ustroju,
• torbiel włosową nawrotową po wielokrotnych (trzech i więcej) operacjach niepoddającą się leczeniu,
• blizny znacznie szpecące lub znacznie upośledzające sprawność ustroju,
• blizny po samouszkodzeniach – o przypisaniu do kategorii zadecyduje obowiązkowa konsultacja psychologiczna oraz psychiatryczna,
• schorzenia naczyń limfatycznych lub węzłów chłonnych nieznacznie upośledzające sprawność ustroju.

W przypadku czaszki:

• zniekształcenia czaszki (np. guzy, wgniecenia) oraz ubytki kości czaszki pourazowe lub chorobowe upośledzające sprawność ustroju,
• przepuklinę mózgu,
• obce ciała w mózgu.

W przypadku narządu wzroku:

• zniekształcenie powiek upośledzające funkcję ochronną,
• przewlekłe choroby brzegów powiek lub spojówek trudno poddające się leczeniu upośledzające sprawność oka,
• zrosty spojówki gałkowej i powiekowej upośledzające ruchomość gałki ocznej lub powiek, powodujące wysychanie rogówki,
• znaczne upośledzenie wydzielania lub odpływu łez,
• ślepotę jednego oka lub brak gałki ocznej,
• nieznaczny oczopląs przy patrzeniu na wprost,
• zeza jawnego,
• brak jednoczesnego widzenia obuocznego,
• porażenny lub pourazowy niedowład mięśni zewnętrznych lub wewnętrznych oka znacznie upośledzający czynność wzrokową, powodujący podwójne widzenie,
• ostrość wzroku jednego oka lub obojga oczu co najmniej 0,5 z korekcją szkłami sferycznymi powyżej ±6,0 D lub cylindrycznymi powyżej ±3,0 D,
• ostrość wzroku jednego oka co najmniej 0,5, a drugiego od 0,1 do 0,4 z optymalną korekcją szkłami sferycznymi lub cylindrycznymi,
• przewlekłe i nawracające choroby rogówki, twardówki, tęczówki, ciała rzęskowego i soczewki,
• przebyte, nienawracające choroby siatkówki, naczyniówki i nerwu wzrokowego,
• przewlekłe i nawracające choroby siatkówki, naczyniówki i nerwu wzrokowego,
• jaskrę.

W przypadku narządu słuchu:

• brak lub znaczne zmiany jednej małżowiny usznej lub obu małżowin usznych bez równoczesnego upośledzenia słuchu,
• jednostronne lub obustronne zwężenie przewodu słuchowego zewnętrznego, zaburzenia błony bębenkowej, przewlekłe zapalenie ucha środkowego z osłabieniem słuchu,
• jednostronne zwężenie przewodu słuchowego zewnętrznego, zaburzenia błony bębenkowej, zaburzenia czynności układu przewodzącego ucha środkowego, przewlekłe zapalenie ucha środkowego z przytępieniem słuchu,
• jednostronny lub obustronny suchy ubytek błony bębenkowej,
• jednostronne przewlekłe ropne zapalenie ucha środkowego,
• przebytą wygojoną jednostronną tympanomastoidektomię zamkniętą ucha środkowego,
• przebytą wygojoną obustronną tympanomastoidektomię zamkniętę ucha środkowego,
• przebytą jednostronną tympanomastoidektomię otwartą ucha środkowego,
• jednostronne lub obustronne stwardnienie jamy bębenkowej (tympanoskleroza) lub otoskleroza z osłabieniem słuchu,
• jednostronne stwardnienie jamy bębenkowej (tympanosklerozę) lub otosklerozę z przytępieniem słuchu,
• jednostronne lub obustronne osłabienie słuchu bez zaburzeń układu przedsionkowego,
• jednostronne przytępienie słuchu bez zaburzeń układu przedsionkowego,
• jednostronną głuchotę.

W przypadku jamy ustnej:

• zniekształcenia warg wrodzone lub nabyte znacznie szpecące lub upośledzające mowę i przyjmowanie pokarmów,
• rozszczep wargi górnej, wyrostka zębodołowego lub podniebienia,
• blizny i ubytki podniebienia miękkiego, przedziurawienie lub rozszczepienie podniebienia twardego i miękkiego upośledzające mowę lub przyjmowanie pokarmów,
• zniekształcenie języka upośledzające mowę lub połykanie,
• przewlekłe zapalenie ślinianek upośledzające sprawność ustroju,
• przetoki ślinowe nawracające po leczeniu operacyjnym,
• braki i wady uzębienia z utratą zdolności żucia powyżej 67 %,
• przewlekłe zapalenie przyzębia,
• złamanie szczęki lub żuchwy niezrośnięte lub zrośnięte nieprawidłowo znacznie upośledzające zdolność żucia,
• ograniczenie rozwierania szczęk (odległość górnymi a dolnymi siekaczami powyżej 2 cm),
• przebyte operacje kostnokorekcyjne lub kostnoodtwórcze szczęki lub żuchwy z upośledzeniem zdolności żucia,
• przewlekłe schorzenia stawu skroniowo-żuchwowego upośledzające zdolność żucia.

W przypadku nosa, gardła, krtani:

• wrodzone lub nabyte zniekształcenie lub zniszczenie części nosa szpecące lub upośledzające jego drożność,
• przewlekłe śluzowo-ropne lub ropne zapalenie zatok przynosowych,
• przewlekły suchy nieżyt błony śluzowej nosa lub suchy zanikowy nieżyt błony śluzowej nosa upośledzający oddychanie,
• przewlekły (zwykły, przerostowy lub zanikowy) nieżyt gardła lub krtani upośledzający sprawność ustroju,
• blizny i zniekształcenia gardła, krtani lub tchawicy upośledzające sprawność ustroju,
• zaburzenia ruchomości fałdów głosowych na tle organicznym lub czynnościowym upośledzające sprawność ustroju,
• wady wymowy upośledzające zdolność porozumiewania się,
• przewlekłe alergiczne nieżyty górnych dróg oddechowych upośledzające sprawność ustroju,
• przewlekłe alergiczne nieżyty górnych dróg oddechowych znacznie upośledzające sprawność ustroju.

W przypadku szyi, klatki piersiowej, kręgosłupa:

• kręcz szyi znacznego stopnia upośledzający sprawność ustroju,
• przetoki skrzelopochodne wrodzone i nabyte,
• zniekształcenie obojczyka upośledzające sprawność obręczy barkowej,
• stawy rzekome obojczyka,
• zniekształcenia lub niewielkie ubytki kostne klatki piersiowej upośledzające sprawność ustroju,
• ciała obce wgojone w narządy klatki piersiowej (oprócz wgojonych w serce) upośledzające sprawność ustroju,
• skoliozę II stopnia i wady kręgosłupa wrodzone lub nabyte upośledzające sprawność ustroju,
• garb,
• chorobę zwyrodnieniową kręgosłupa upośledzająca sprawność ustroju,
• zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa,
• inne choroby kręgosłupa nieupośledzające sprawności ustroju lub nieznacznie upośledzające sprawność ruchową.

W przypadku układu oddechowego:

• przewlekłą obturacyjną chorobę płuc – postać umiarkowana,
• przewlekłą obturacyjną chorobę płuc – postać ciężka,
• astmę oskrzelową sporadyczną (epizodyczną),
• astmę oskrzelową przewlekłą łagodną,
• astmę oskrzelową przewlekłą umiarkowaną,
• rozstrzenie oskrzeli nieznacznego stopnia,
• rzadkie choroby oskrzeli,
• liczne zwapnienia lub zwłóknienia po przebytych rozsiewach krwiopochodnych gruźlicy,
• zwłóknienia po przebytej gruźlicy płuc z upośledzeniem sprawności wentylacyjnej płuc,
• śródmiąższowe choroby płuc – postać umiarkowana,
• zrosty i zgrubienia opłucnej upośledzające sprawność wentylacyjną płuc bez niewydolności oddechowej,
• ubytki miąższu płucnego umiarkowanie upośledzające sprawność wentylacyjną płuc bez niewydolności oddechowej.

W przypadku układu krążenia:

• choroby mięśnia sercowego lub zaburzenia rytmu nawracające albo trwałe powodujące upośledzenie sprawności ustroju,
• przewlekłą chorobę niedokrwienną serca pod postacią dusznicy bolesnej stabilnej,
• przewlekłą chorobę niedokrwienną serca pod postacią dusznicy bolesnej stabilnej z przebytym zawałem,
• przewlekłą chorobę niedokrwienną serca z częstymi zaostrzeniami,
• wrodzone wady serca,
• wady serca bez powikłań i istotnych zaburzeń hemodynamicznych nieupośledzające sprawności ustroju,
• obce ciała wgojone w serce,
• zespół wypadania płatka zastawki dwudzielnej (trójdzielnej) powodujący zaburzenia sprawności ustroju,
• nadciśnienie tętnicze II stopnia (umiarkowane),
• tętniaki,
• zespoły pozakrzepowe i zakrzepica żył głębokich kończyn dolnych,
• choroby naczyń krwionośnych upośledzające sprawność ustroju lub po zabiegach operacyjnych dużych naczyń ze znaczną poprawą krążenia.

W przypadku układu trawiennego:

• choroby przełyku upośledzające sprawność ustroju,
• ciała obce wgojone w narządy jamy brzusznej upośledzające lub znacznie upośledzające sprawność ustroju,
• zrosty otrzewnej upośledzające lub znacznie upośledzające sprawność ustroju,
• przewlekłe zapalenia żołądka, dwunastnicy, jelit z upośledzeniem sprawności ustroju,
• przewlekłe zapalenia żołądka, dwunastnicy, jelit ze znacznym upośledzeniem sprawności ustroju,
• chorobę wrzodową żołądka lub dwunastnicy w okresie remisji,
• chorobę wrzodową żołądka lub dwunastnicy z nawrotami i powikłaniami,
• przebytą częściowo resekcję żołądka nieupośledzającą sprawności ustroju,
• przebyta resekcję żołądka z upośledzeniem lub znacznym upośledzeniem sprawności ustroju,
• niedowład lub rozstrzeń żołądka z zaleganiem treści,
• przebyte zabiegi operacyjne na jelitach z upośledzeniem sprawności ustroju,
• zmiany organiczne lub czynnościowe jelita cienkiego upośledzające sprawność ustroju,
• zmiany organiczne lub czynnościowe jelita grubego upośledzające sprawność ustroju,
• przewlekłe zapalenie dróg żółciowych upośledzające lub znacznie upośledzające sprawność ustroju,
• przebytą operację pęcherzyka żółciowego lub dróg żółciowych upośledzająca lub znacznie upośledzającą sprawność ustroju,
• przewlekłe zapalenie wątroby,
• hepatopatię,
• przewlekłe zakażenie HCV,
• przewlekłe zakażenie HBV,
• przebyte pourazowe i toksyczne uszkodzenie wątroby z upośledzeniem lub znacznym upośledzeniem jej wydolności,
• przebyte operacje wątroby,
• przewlekłe choroby trzustki,
• przebyte operacje trzustki,
• przepukliny brzuszne,
• przepukliny w bliźnie pooperacyjnej lub nawrotowe,
• przepukliny przeponowe upośledzające lub znacznie upośledzające sprawność ustroju,
• przetoki okołoodbytnicze lub odbytnicy pierwotne i nawrotowe,
• chorobę hemoroidalną III stopnia lub IV stopnia.

W przypadku układu moczowo-płciowego:

• wrodzone lub nabyte wady układu moczowego upośledzające sprawność ustroju,
• kamicę układu moczowego z okresowym wydalaniem złogów upośledzająca sprawność ustroju,
• odmiedniczkowe zapalenie nerek,
• śródmiąższowe zapalenie nerek,
• kłębuszkowe zapalenie nerek,
• uropatię (nefropatię) zaporową i refluksową,
• przewlekłą chorobę nerek,
• wrodzony lub pooperacyjny brak jednej nerki,
• zapalenie dolnych dróg moczowych (pęcherza moczowego, cewki moczowej),
• nietrzymanie moczu,
• choroby pęcherza moczowego lub dróg moczowych upośledzające lub znacznie upośledzające funkcję narządu,
• spodziectwo lub wierzchniactwo,
• zniekształcenie prącia znacznego stopnia,
• inne choroby prącia,
• brak prącia,
• żylaki powrózka nasiennego znacznego stopnia,
• wodniaki jądra, powrózka nasiennego lub torbiele najądrza upośledzające lub znacznie upośledzające czynność narządu,
• przewlekłe lub nawrotowe zapalenie najądrza lub jądra,
• przewlekłe zapalenie gruczołu krokowego,
• przerost gruczołu krokowego z zaburzeniami w oddawaniu moczu,
• inne choroby, nieprawidłowości lub zaburzenia czynności układu moczowo-płciowego nieupośledzające sprawności ustroju lub nieznacznie upośledzające sprawność ustroju,
• brak lub zanik obu jąder,
• wnętrostwo obustronne.

W przypadku gruczołów wydzielania wewnętrznego:

• wole znacznych rozmiarów (III stopnia),
• nadczynność tarczycy,
• niewyrównana niedoczynność tarczycy,
• inne choroby tarczycy nieupośledzające sprawności ustroju,
• choroby przysadki mózgowej,
• choroby nadnerczy,
• cukrzyca,
• choroby gruczołów przytarczycznych,
• gruczołowe lub wielogruczołowe zaburzenia czynnościowe nieznacznie upośledzające przemiany hormonalne,
• gruczołowe lub wielogruczołowe zaburzenia czynnościowe upośledzające lub znacznie upośledzające przemiany hormonalne.

W przypadku innych chorób wewnętrznych:

• niedokrwistości, małopłytkowości, leukopenie znacznego stopnia niepoddające się leczeniu,
• zaburzenia krzepnięcia, niedobory czynników krzepnięcia, plamice i inne skazy krwotoczne,
• inne przewlekłe zakażenia upośledzające sprawność ustroju,
• pooperacyjny brak śledziony nieupośledzający sprawności ustroju,
• choroby lub uszkodzenia narządów wywołane promieniowaniem jonizującym lub niejonizującym,
• układowe choroby tkanki łącznej,
• skazę moczanową (dnę moczanową) upośledzającą lub znacznie upośledzającą sprawność ustroju,
• inne choroby przemiany materii upośledzające lub znacznie upośledzające sprawność ustroju,
• gruźlicę poza układem oddechowym.

W przypadku układu nerwowego:

• przewlekłe zespoły bólowe korzeniowe, korzeniowo-nerwowe, splotów nerwowych, nerwobóle i zapalenie pojedynczych lub licznych nerwów z częstymi zaostrzeniami i objawami przedmiotowymi,
• przewlekłe zespoły bólowe korzeniowe, korzeniowo-nerwowe, splotów nerwowych, nerwobóle i zapalenie pojedynczych lub licznych nerwów z częstymi zaostrzeniami i utrwalonymi objawami ubytkowymi znacznie upośledzającymi sprawność ustroju,
• przewlekłe choroby i trwałe następstwa chorób lub urazów nerwów obwodowych z zaburzeniami ruchowymi, czuciowymi lub troficznymi nieznacznie upośledzające sprawność ustroju,
• trwałe następstwa chorób lub urazów ośrodkowego układu nerwowego z zaburzeniami mózgowo-rdzeniowymi upośledzające sprawność ustroju,
• choroby układu mięśniowego i zanik mięśni po przebytych chorobach lub urazach mięśni upośledzające sprawność ustroju,
• padaczkę z rzadko występującymi napadami.

W przypadku stanu psychicznego:

• zaburzenia nerwicowe upośledzające lub znacznie upośledzające zdolności adaptacyjne rokujące poprawę,
• reakcję adaptacyjną przedłużoną,
• zaburzenia stresowe pourazowe utrwalone,
• zaburzenia osobowości upośledzające lub znacznie upośledzające zdolności adaptacyjne poddające się korekcji,
• pojedynczy epizod afektywny,
• zaburzenia afektywne,
• psychozy reaktywne przebyte,
• zaburzenia psychotyczne egzogenne przebyte bez defektu,
• sprawność umysłową poniżej przeciętnej,
• pozytywny wynik badania na obecność substancji odurzających lub psychotropowych,
• używanie szkodliwe alkoholu lub innych substancji odurzających lub psychotropowych w okresie kontrolowanej abstynencji,
• zaburzenia psychiczne pochodzenia organicznego upośledzające lub znacznie upośledzające zdolności adaptacyjne rokujące poprawę,
• inne zaburzenia psychiczne nieznacznie upośledzające zdolności adaptacyjne rokujące poprawę.

W przypadku kończyn:

• zniekształcenia kości miednicy, obręczy barkowej i kończyn (wrodzone, po złamaniach, martwicach aseptycznych i po stanach zapalnych) upośledzające sprawność ruchową,
• przewlekłe stany zapalne kości,
• skrócenie kończyny dolnej powyżej 2 cm do 4 cm z nieznacznym upośledzeniem sprawności ruchowej,
• skrócenie kończyny dolnej powyżej 4 cm do 6 cm z upośledzeniem sprawności ruchowej,
• zwichnięcia nawykowe dużego stawu,
• zniekształcenia w obrębie dużych stawów upośledzające sprawność ruchową,
• następstwa przebytych urazów stawów bez zniekształceń oraz przewlekłe zapalenie tkanki łącznej rozlane i okołostawowe upośledzające lub znacznie upośledzające sprawność ruchową,
• przewlekłe choroby stawów upośledzające sprawność ruchową,
• zmiany zwyrodnieniowe stawów upośledzające sprawność ruchową,
• stopę płaską, koślawą, szpotawą upośledzającą sprawność ruchową,
• rozległe żylaki kończyn bez zmian troficznych skóry i owrzodzeń,
• brak obu paluchów lub jednego palucha i innych palców stóp z zachowaniem główek kości śródstopia upośledzający lub znacznie upośledzający chodzenie,
• zniekształcenie palców stóp utrudniające noszenie obuwia i chodzenie,
• braki palców rąk upośledzające chwyt,
• częściowe braki palców rąk, ograniczenie ruchów palców rąk lub ich przykurcz upośledzające chwyt,
• zrośnięcie palców rąk lub palce nadliczbowe upośledzające chwyt,
• stan po uszkodzeniu tkanek miękkich narządu ruchu znacznie upośledzający funkcję ruchową.

W przypadku nowotworów:

• nowotwory niezłośliwe szpecące lub powodujące zaburzenia czynności narządów,
• nowotwory złośliwe wszystkich rodzajów i stopni w zależności od wyników leczenia.

W przypadku narządu rodnego:

• wady narządu rodnego upośledzające sprawność ustroju,
• zaburzenia cyklu miesiączkowego ze zmianami przerostowymi w narządzie rodnym,
• obniżenie ścian pochwy z wytworzeniem zachyłka pęcherzowo-pochwowego lub odbytniczo-pochwowego,
• obniżenie ścian pochwy z wytworzeniem zachyłka pęcherzowo-pochwowego z towarzyszącym wysiłkowym nietrzymaniem moczu,
• inne nieprawidłowości narządu rodnego upośledzające sprawność ustroju,
• nieprawidłowe położenie macicy z upośledzeniem sprawności ustroju,
• stany zapalne narządu rodnego ze zmianami anatomicznymi w zakresie przydatków, przymacicza,
• przebyte odcięcie nadpochwowe lub wycięcie całkowite macicy upośledzające sprawność ustroju.

Czy osoby z kategorią D mogą zostać powołane do wojska w czasie wojny?

Kategoria D oznacza „niezdolność do czynnej służby wojskowej w czasie pokoju. Dlatego w przypadku ogłoszenia mobilizacji lub w przypadku konfliktu zbrojnego sytuacja się zmienia: osoby z kategorią D mogą wówczas zostać wezwane do służby wojskowej, jeśli istnieją potrzeby uzupełnieniowe, zwłaszcza gdy posiadają przydatne kwalifikacje.

Pozostałe kategorie w wojsku – co oznaczają?

Poza kategorią D, która wskazuje na niezdolność do służby w czasie pokoju, istnieje kilka innych kategorii wojskowych przyznawanych przez Wojskowe Komisje Lekarskie. Każda z nich niesie ze sobą konkretne informacje o zdolności kandydata do służby oraz możliwym zakresie powołania w czasie pokoju i w sytuacji mobilizacji.

Czy można zmienić kategorię D na A wojsku?

Zgodnie z art. 64 ust. 6 ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie ojczyzny istnieje możliwość wystąpienia z wnioskiem o zmianę przyznanej kategorii zdolności do służby wojskowej. Dokument ten składa się za pośrednictwem szefa Wojskowego Centrum Rekrutacji. Do wniosku należy dołączyć aktualne zaświadczenia lekarskie potwierdzające zmiany w stanie zdrowia, jakie nastąpiły od momentu wydania poprzedniego orzeczenia. Konieczne jest także szczegółowe uzasadnienie wniosku. Po jego przyjęciu osoba zainteresowana zostaje wpisana na dodatkową listę, którą centrum rekrutacji przekazuje organom administracyjnym obsługującym kwalifikację wojskową. Oznacza to, że zostanie ona wezwana do ponownego stawienia się przed komisją w trakcie kolejnej kwalifikacji.

Podczas badania przed wojskową komisją lekarską należy przedstawić dokumentację medyczną, w tym wyniki specjalistycznych badań wykonanych w ciągu ostatnich 12 miesięcy. Jeśli powiatowa komisja wojskowa wyda decyzję negatywną, można odwołać się do komisji wojewódzkiej, a w przypadku jej podtrzymania – wnieść skargę do sądu administracyjnego. Istotne jest zatem rzetelne przygotowanie wniosku i dostarczenie pełnej dokumentacji medycznej. W razie kolejnego wniosku analizowane będą jedynie nowe zmiany w stanie zdrowia, które pojawiły się od czasu ostatniego orzeczenia, a nie całokształt historii medycznej kandydata.