Kleszcze w natarciu. Sezon w pełni. Jak chronić się przed groźnymi chorobami?

Kiedy najbardziej aktywne są kleszcze?

Zwykle szczyt aktywności kleszczy przypada na miesiące maj-czerwiec oraz wrzesień-październik. Jednakże, z powodu coraz cieplejszych zim, okres ich żerowania może się wydłużać, w zależności od temperatury.

W ciągu dnia kleszcze są najbardziej aktywne od wczesnego rana, zaraz po pierwszej rosie, aż do południa, a także po godzinie 16:00, aż do zmroku. W temperaturach poniżej 4°C kleszcze wchodzą w stan letargu, a w niekorzystnych warunkach pogodowych spędzają czas w ściółce, czekając na lepsze warunki.

Gdzie najczęściej „żerują” kleszcze?

Kleszcze zwykle przebywają w trawach, krzewach i niskiej roślinności, sięgającej do 1,5 metra wysokości. Najczęściej występują w zacienionych, wilgotnych miejscach – na łąkach, w lasach, w pobliżu rzek i jezior. Unikają nasłonecznionych przestrzeni. Największą aktywność wykazują rano oraz późnym popołudniem – to wtedy najczęściej atakują, wczepiając się w skórę człowieka lub zwierzęcia, by żywić się krwią.

Jakie groźne choroby przenoszą kleszcze?

Kleszcze mogą przenosić wiele niebezpiecznych chorób, z których najbardziej znane są:

• Borelioza – bakteryjna choroba zakaźna, która może prowadzić do poważnych powikłań neurologicznych, stawowych i kardiologicznych. Często objawia się rumieniem wędrującym, ale nie zawsze. Obecnie nie istnieje szczepionka przeciwko boreliozie, dlatego kluczowe znaczenie ma profilaktyka – czyli stosowanie skutecznych metod ochrony przed ukąszeniem przez kleszcze.
• Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) – wirusowa choroba ośrodkowego układu nerwowego, której nie da się wyleczyć przyczynowo. Leczenie ogranicza się do łagodzenia objawów. W niektórych przypadkach może prowadzić do trwałych uszkodzeń neurologicznych. Szczepionka zapewnia skuteczną ochronę przed odkleszczowym zapaleniem mózgu.

Czego nie lubią kleszcze, jakich zapachów? Co je odstrasza?

Kleszcze nie widzą, ale potrafią wyczuwać swoją ofiarę po zapachu potu i feromonów. Dlatego różnego rodzaju repelenty – zarówno apteczne, jak i naturalne – mogą skutecznie je odstraszać.

Popularnym składnikiem wielu środków ochronnych jest DEET, związek chemiczny o działaniu odstraszającym insekty. Znaleźć go można m.in. w preparatach takich jak Ultrathon 25% DEET, Mugga Roll-on 20,5% DEET (w formie sztyftu) czy Vaco Max – sprayu chroniącym przed kleszczami, komarami i meszkami (30% DEET).

Naturalne metody ochrony przed kleszczami – co może pomóc?

Choć ziołowe metody odstraszania kleszczy mogą być skuteczne, nie dają stuprocentowej gwarancji – podobnie jak środki chemiczne z DEET. Dlatego zawsze warto zachować ostrożność, nosić odpowiednią odzież ochronną i po każdym spacerze dokładnie obejrzeć ciało.

Jednym z polecanych ziół jest czystek, który – według niektórych źródeł – może nie tylko zniechęcać kleszcze, ale także wspomagać organizm w walce z boreliozą. Najlepiej stosować go w formie olejku eterycznego.

Podobne działanie przypisuje się olejkowi z wrotycza pospolitego, jednak z uwagi na jego toksyczność nie zaleca się używania go u dzieci.

Wśród naturalnych hitów odstraszających owady wyróżnia się lawenda – jej skoncentrowany olejek działa silnie na insekty.

Pomocne mogą być także olejki: goździkowy, cytrynowy, z trawy cytrynowej, szałwii, rozmarynu, tymianku, mięty pieprzowej, a nawet aloesu. Dobrze działa także olejek z drzewa herbacianego, który może odstraszyć zarówno kleszcze, jak i komary.

Jak bezpiecznie usunąć kleszcza samemu?

Jeśli zauważymy kleszcza na skórze, należy go usunąć jak najszybciej – im dłużej pozostaje w ciele, tym większe ryzyko zakażenia chorobami odkleszczowymi.

Warto zaopatrzyć się wcześniej w specjalistyczne narzędzie do usuwania kleszczy – dostępne w aptekach – i mieć je przy sobie podczas spacerów po terenach zielonych.

Można użyć pęsety lub haczyka do kleszczy, aby delikatnie uchwycić pasożyta jak najbliżej skóry i powoli, zdecydowanym ruchem wyciągnąć go w całości.

Miejsce po ukąszeniu należy dokładnie umyć i zdezynfekować np. wodą utlenioną lub środkiem antyseptycznym.

Kiedy po ukąszeniu kleszcza zgłosić się do lekarza?

W niektórych przypadkach po usunięciu kleszcza konieczna jest konsultacja medyczna. Nie warto zwlekać z wizytą u lekarza, jeśli:

• pojawi się zaczerwienienie, obrzęk lub rumień w miejscu ukąszenia bądź jego okolicach,
• wystąpią nagłe, niepokojące objawy, takie jak wysoka gorączka, bóle głowy, nudności, wymioty, bóle mięśni, sztywność karku czy objawy neurologiczne.

Jak chronić się przed kleszczami?

Aby zminimalizować ryzyko ukąszenia przez kleszcza, wart opodjąć odpowiednie środki ostrożności podczas spacerów w lesie, na łąkach czy w parku:

• stosować repelenty, które odstraszają kleszcze,
• ubierać się odpowiednio – noś długie spodnie, długi rękaw, wysokie buty oraz nakrycie głowy.

Kleszcze są przyciągane przez zapachy potu i feromonów. Jeśli skóra jest czysta i sucha, może to zmniejszyć ryzyko przyciągania kleszczy.

Po powrocie do domu:

• dokładnie oczyść skórę, usuwając wszelkie zanieczyszczenia,
• przeprowadź szczegółową kontrolę całego ciała, zwracając szczególną uwagę na miejsca, gdzie skóra jest cieńsza, jak okolice pach, pachwin, fałdy skórne oraz miejsca intymne,
• wytrzepać odzież, ponieważ kleszcze mogą pozostać na ubraniach, nie wbijając się w skórę.

Źródło: pacjent.gov.pl, gov.pl