Ruszają kontrole kart szczepień. Można dostać nawet 1500 złotych kary. Kto jest zagrożony?

Obowiązkowe szczepienia dzieci i młodzieży

Dyskusja na temat obowiązkowego szczepienia dzieci i młodzieży co jakiś czas powraca. Jak wynika z doniesień prasowych, z roku na rok w Polsce rośnie liczba dzieci, których rodzice nie wyrażają zgody na podanie im szczepionek zgodnie z obowiązującym kalendarzem szczepień. W listopadzie 2024 roku Najwyższa Izba Kontroli opublikowała raport pokontrolny, z którego jasno wynika, że problemy z realizacją obowiązku szczepień ochronnych dzieci i młodzieży coraz bardziej narastają, a w latach 2021–2023 nie zapewniono zalecanego przez Światową Organizację Zdrowia poziomu wyszczepienia, m.in. przeciw: odrze, śwince, różyczce, błonicy, tężcowi, krztuścowi, pneumokokom, poliomyelitis. To zaś oznacza, że nie zostało zagwarantowane bezpieczeństwa epidemiologiczne populacji, a więc innymi słowy, możemy spodziewać się, że choroby, które w ostatnich latach nie występowały na terenie Polski lub występowały tylko w jednostkowych przypadkach, będą pojawiały się częściej. Dodatkowo sprawę komplikuje fakt, że do Polski przyjechało wiele dzieci z terenu Ukrainy, które zgodnie z obowiązującymi tam przepisami nie były objęte obowiązkiem szczepień uznawanych w Polsce na konieczne. W okresie wrzesień–grudzień 2022 roku była w związku z tym prowadzona kampania edukacyjno-informacyjna „Powiedz TAK Szczepieniom”. Jej celem było propagowanie informacji o szczepieniach i edukowanie ukraińskich mam w zakresie szczepień oraz praw i obowiązków związanych z profilaktyką chorób zakaźnych.

Jakie szczepienia są obowiązkowe dla dzieci i młodzieży?

Przypomnijmy, że obowiązek szczepień ochronnych dla dzieci i młodzieży wynika z przepisów ustawy z 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi oraz przepisów wykonawczy do niej. Określono w nich choroby zakaźne objęte obowiązkiem szczepień ochronnych, a także grupy osób zobowiązane do poddawania się takim szczepieniom (dzieci i młodzież do 19. roku życia) oraz schemat ich przeprowadzania. W ramach przewidzianej procedury wykonanie obowiązkowego szczepienia poprzedza badanie lekarskie, w czasie którego zostają wykluczone przeciwwskazania do podania szczepionki. Takiego badania nie musi wykonywać lekarz, choć w praktyce zazwyczaj tak właśnie jest. Zgodnie z przepisami badanie może zostać wykonane również przez felczera, pielęgniarkę, położną, higienistkę szkolną i ratownika medycznego. Przeciwskazaniem do podania szczepienia może stać się nie tylko stan zdrowia pacjenta, ale również przyjmowanie przez niego niektórych leków.

Do szczepień obowiązkowych należą obecnie w Polsce szczepienia przeciwko: gruźlicy, zapaleniu wątroby typu B, błonicy, krztuścowi, tężcowi, ostremu nagminnemu porażeniu dziecięcemu (poliomyelitis), odrze, śwince, różyczce, inwazyjnemu zakażeniu Streptococcus pneumoniae (pneumokokowym), inwazyjnym zakażeniom Haemophilus influenzae typu B, zakażeniom wywołanym przez rotawirusy, wietrznej.

Jaką karę można dostać za niezaszczepienie dziecka?

Jednak co grozi rodzicom, którzy nie stawiają się z dzieckiem na obowiązkowe szczepienia zgodnie z kalendarzem? Z raportu NIK wynika, że teoria i praktyka się w tym wypadku rozmijają. Co do zasady, w przypadku, gdy rodzice dziecka odmówią poddania go szczepieniu, raport o jego niewykonaniu powinien trafić do odpowiedniego państwowego powiatowego inspektora sanitarnego. Dodatkowo niepoddanie się obowiązkowemu szczepieniu jest uznawane za wykroczenie. Oznacza to, że po przeprowadzeniu przez sanepid odpowiedniego postępowania administracyjnego, na podstawie art. 115 ustawy z 20 maja 1971 r. – Kodeks wykroczeń, osobie, która nie poddaje się obowiązkowemu szczepieniu ochronnemu przeciwko gruźlicy lub innej chorobie zakaźnej albo obowiązkowemu badaniu stanu zdrowia, mającemu na celu wykrycie lub leczenie gruźlicy, choroby wenerycznej lub innej choroby zakaźnej, podlega karze grzywny do 1500 złotych albo karze nagany. Tej samej karze podlegają osoby sprawująca pieczę nad osobą małoletnią lub bezradną. Jednak jak wynika z raportu NIK, w latach 2021–2023 podmioty odpowiedzialne za przeprowadzenie szczepień niewłaściwe reagowały, gdy uchylano się od tego obowiązku.