Raport Niinisto. Wspólna agencja wywiadowcza UE? To nie mrzonka a konieczność

Nowa unijna agencja wywiadu

Według osób zaznajomionych z raportem powstającym na zlecenie szefowej KE, nowa służba wywiadowcza będzie zbierać własne informacje wywiadowcze na temat zagrożeń pochodzących spoza granic UE, które są skierowane wobec całego bloku. Jej działanie ma zapobiegać dublowaniu aktywności wywiadów krajowych państw członkowskich oraz pomoc w zwalczaniu szpiegostwa skierowanego na instytucje UE.

Czekając na raport Niinisto

Wcześniej w tym roku von der Leyen zleciła byłemu prezydentowi Finlandii Sauliemu Niinisto przedstawienie rekomendacji dotyczących poprawy gotowości UE do stawienia czoła różnym możliwym kryzysom. Oczekuje się, że opublikuje on swoje ustalenia już w przyszłym tygodniu, ale projekt będzie podlegał modyfikacjom w przyszłości.

Odpowiedź na geopolityczne zagrożenia

Raport jest częścią wysiłków bloku mających na celu zwiększenie gotowości obronnej i bezpieczeństwa w obliczu coraz większej liczby zagrożeń, w tym rosyjskich wpływów u wschodnich członków UE, potencjalnego rozprzestrzeniania się konfliktów na Bliskim Wschodzie, czy obaw o asertywny wzrost siły Chin na Wschodzie. Blok stał się również bardziej ostrożny w stosunku do nowych zagrożeń hybrydowych, takich jak fale migrantów wysyłanych do UE przez Rosję i Białoruś w celu destabilizacji Polski i innych państw na wschodzie UE.

W UE brakuje odpowiednich służb wywiadowczych, a urzędnicy obecnie analizują publicznie dostępne źródła i informacje otrzymane od państw członkowskich. To ogranicza zdolność instytucji UE do wykrywania potencjalnych zagrożeń i reagowania, jak stwierdzono w raporcie.

Nowe uprawnienia Centrum Analizy Wywiadowczej UE

Oczekuje się, że Niinisto zaproponuje rozszerzenie mandatu Centrum Analizy Wywiadowczej UE o gromadzenie informacji wywiadowczych, a także wykorzystanie w tym celu delegacji dyplomatycznych UE, powiedzieli ludzie anonimowi informatorzy Bloomberg News, ponieważ raport nie ma jeszcze ostatecznej wersji. Nowe centrum, wspólnie z innymi podmiotami UE, mogłoby wówczas prowadzić działania kontrwywiadowcze i wspierać decydentów, wskazując potencjalne zagrożenia.

Ponadto projekt raportu wzywa UE do wzmocnienia obrony przed działalnością szpiegowską obcych mocarstw poprzez dostosowanie ram prawnych dla szpiegostwa i nielegalnych działań w państwach członkowskich, tak aby możliwość uniknięcia kary było maksymalnie ograniczone. Oczekuje się również, że raport zaproponuje ustanowienie ograniczeń dla dyplomatów z państw trzecich podróżujących w obrębie UE, jeśli istnieje zagrożenie, że mogą być odpowiedzialni za prowadzenie działań sabotażowych lub szpiegowskich. Komisja Europejska odmówiła komentarza dotyczącego raportu.

Strach przed wyciekiem tajnych informacji

Propozycja utworzenia nowej unijnej służby wywiadowczej prawdopodobnie wywoła kontrowersje w krajach UE z uwagi na obawy dotyczące centralizacji władzy w Brukseli. Kolejnym problemem, z którym nowa instytucja będzie musiała sobie poradzić, jest niechęć narodowych agencji bezpieczeństwa do dzielenia się tajnymi informacjami i źródłami informacji z innymi krajami i instytucjami UE.

Wysocy rangą urzędnicy i prawodawcy UE wzywali już wcześniej do wzmocnienia wymiany informacji między krajami członkowskimi po atakach terrorystycznych w Paryżu w 2015 roku i Brukseli w 2016 roku. Jednak apele te pozostawały bez specjalnego odzewu.

Częściowa zgoda na współpracę w ramach Unii Europejskiej

Podczas wstępnych dyskusji nad przygotowaniem raportu Niinisto, niektóre państwa członkowskie zwracały uwagę, jak ważne jest poszanowanie różnych obowiązków władz krajowych i instytucji UE. Niektóre stolice podkreśliły potrzebę reakcji na szczeblu UE, biorąc pod uwagę transgraniczny charakter niektórych kryzysów, twierdzą osoby zaznajomione ze sprawą.

Raport wzywa również do zwiększenia wykorzystania narzędzi finansowania, które są już dostępne na szczeblu krajowym i europejskim. Jedną z sugestii jest rozszerzenie zakresu finansowania Europejskiego Banku Inwestycyjnego dla sektora obronnego. Obecnie takie wsparcie dotyczy tylko produkcji sprzętu podwójnego zastosowania.

Oczekuje się również, że zostanie zaproponowany plan inwestycyjny na rzecz europejskiej gotowości i reagowania, który skupi różne narzędzia finansowania w ramach jednego instrumentu. Mogłoby to umożliwić przeznaczenie części budżetu UE na gotowość, bezpieczeństwo i obronę. Państwa członkowskie powinny również przeznaczyć określony procent swojego PKB na te cele, przewiduje raport.