"Ustawa kominowa" mówi, że pensje szefów największych firm mogą stanowić maksymalnie 15-krotność średniego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw. Do podstawy może dojść drugie tyle w postaci bonusów za dobre wyniki. Im mniejsza firma, tym mniejszy dopuszczalny mnożnik.
Zmiany kadrowe nie nastąpią od razu
Wysokość odpraw dla odchodzących prezesów budzi zainteresowanie ze względu na wynik wyborów. Politycy dotychczasowej opozycji, która będzie tworzyć nowy rząd, nie ukrywają zamiarów wymiany kadry zarządzającej w państwowych spółkach. Zmiany kadrowe nie nastąpią jednak natychmiast po sformowaniu nowego rządu. Do odwołania członków zarządu konieczna jest na ogół decyzja rady nadzorczej, która zbiera się raz na kilka tygodni. Wcześniej trzeba będzie wymienić jednak członków rad nadzorczych, a do tego potrzeba zwołania walnego
Wynagrodzenie zasadnicze prezesów największych państwowych spółek to nieco ponad milion złotych, ale w skali roku. W ramach odpraw i odszkodowań z tytułu zakazu konkurencji powinni oni otrzymać kwoty nieprzekraczające miliona.
Finalna wysokość może się jednak różnić. Standardowo odprawa to trzymiesięczna pensja. Ale żeby ją dostać, trzeba pracować w spółce co najmniej rok. Są tacy, których staż jest krótszy. Dotyczy to również największych spółek. Do tego dochodzi sposób rozwiązania umowy. Gdyby stało się to z powodu np. rażących zaniedbań, na wypłatę trudno liczyć.
Odszkodowanie związane z zakazem konkurencji w dużych państwowych firmach może wynosić sześciokrotność podstawy. W tym czasie wymagane jest jednak pozostawanie poza rynkiem pracy. Od uregulowań wewnętrznych zależy, czy spółka ma możliwość samodzielnego zwolnienia menedżera z zakazu konkurencji i pozbawienia go odszkodowania z tego tytułu.
Dla menedżerów państwowych firm dotkliwe – poza samą utratą stanowiska – może być odebranie prawa do premii. W niektórych z nich, dotyczy to zwłaszcza spółek z sektora finansowego, bonusy są rozłożone nawet na kilka lat. Teoretycznie możliwe jest wstrzymanie nie tylko nagród za 2023 r., ale i za lata wcześniejsze.
Wynagrodzenia menedżerów spółek SP
Przyjrzeliśmy się wynagrodzeniom szefów kilku największych firm notowanych na warszawskiej giełdzie, których dużym akcjonariuszem jest bezpośrednio Skarb Państwa.
W przypadku Daniela Obajtka, prezesa Orlenu, wynagrodzenie stałe w 2022 r. wyniosło nieco ponad 1,1 mln zł. Ogółem jego wynagrodzenie, obejmujące również część zmienną i tzw. świadczenia dodatkowe (w największej polskiej firmie mogą to być świadczenia medyczne, najem lokalu, wpłaty na pracowniczy plan kapitałowy, ale też szkolenia), wyniosło 2,4 mln zł.
Beata Kozłowska-Chyła, która od marca 2020 r. kieruje Powszechnym Zakładem Ubezpieczeń, zarobiła w ub.r. niespełna 2,1 mln zł, z czego 1,1 mln zł stanowiło wynagrodzenie zasadnicze. Kilku członków zarządu zarobiło więcej od niej. To Małgorzata Sadurska (niespełna 2,4 mln zł), wcześniej związana z Kancelarią Prezydenta, odpowiedzialny za finanse największego ubezpieczyciela w naszym regionie Tomasz Kulik (2,3 mln zł) oraz Maciej Rapkiewicz (2,2 mln zł). Powód: wszyscy mają staż dłuższy niż Kozłowska-Chyła, otrzymywali więc bonusy nie tylko za 2020 r., ale też za lata 2017-2019.
W KGHM zmiana prezesa nastąpiła jesienią ub.r. Dotychczasowy szef firmy Marcin Chludziński zrezygnował, by – jak się okazało – przejść na stanowisko prezesa Gaz-Systemu, innej państwowej spółki, odpowiedzialnej za infrastrukturę przesyłu gazu. Przez niecałe 9,5 miesiąca otrzymał 874 tys. wynagrodzenia zasadniczego oraz nieznacznie ponad milion zmiennego. Z tytułu odprawy i/lub zakazu konkurencji dostał 435,5 tys. zł. Sprawozdanie spółki pokazuje dane za ubiegły rok. Jeśli wypłaty miały miejsce również w 2023 r., będą ujęte w kolejnym raporcie rocznym.
W 2022 r. w KGHM odprawy i odszkodowania z tytułu zakazu konkurencji otrzymało jeszcze dwóch członków zarządu: Andrzej Kensbok, wiceprezes ds. finansowych (niecałe 300 tys. zł) oraz Dariusz Świderski, odpowiedzialny za pion produkcji (14,5 tys. zł). Pieniędzy z tego tytułu nie wypłacono natomiast Jerzemu Pachulniakowi, który przez niecałe 1,5 miesiąca pełnił funkcję wiceprezesa ds. aktywów zagranicznych. Ani jego poprzednikowi Pawłowi Gruzie, który z producentem miedzi również pożegnał się w trakcie roku, by trafić na fotel prezesa PKO BP, największego polskiego banku.
Ale Gruza nie zagrzał długo miejsca w tym fotelu. Formalnie pracował jako wiceprezes pełniący obowiązki prezesa. Zrezygnował na początku kwietnia br. Jednak z zarządu nie odszedł. Nadal pełni funkcję wiceprezesa. Odpowiada za obszar operacji i bankowości międzynarodowej. Ze sprawozdania PKO BP wynika, że jego zarobki w tym banku wyniosły w ub.r. 425 tys. zł. Całość to wynagrodzenie stałe. Obecnie prezesem PKO jest Dariusz Szwed, który przyszedł tam z Alior Banku, innej instytucji pod kontrolą Skarbu Państwa (za pośrednictwem PZU).
W grudniu ub.r. w PKO BP zmieniono zasady dotyczące wypłaty odpraw. Spółka mówi o „dodaniu postanowień precyzujących zasady wypłaty”.
Prezes PGE Wojciech Dąbrowski w ub.r. zarobił 1,2 mln zł, z czego niespełna 800 tys. stanowiło wynagrodzenie zasadnicze.
Zasady odpraw i odszkodowań według spółek Co o zakończeniu kontraktów mówią w swoich sprawozdaniach za 2022 r. same spółki?
Orlen:
Zgodnie z umowami Członkowie Zarządu PKN ORLEN i Członkowie Zarządów spółek Grupy ORLEN zobowiązani są przez okres 6 miesięcy po rozwiązaniu umowy do powstrzymania się od działalności konkurencyjnej. W okresie tym otrzymują odszkodowanie w wysokości 50 proc. lub 100 proc. sześciokrotności miesięcznego wynagrodzeniastałego, płatne w 6 równych ratach miesięcznych. Zapisy w umowach dotyczące zakazu konkurencji po ustaniu funkcji Członka Zarządu wchodzą w życie dopiero po upływie 3 miesięcy pełnienia funkcji Członka Zarządu.Ponadto umowy przewidują wypłatę odprawy w przypadku rozwiązania umowy lub wypowiedzenia umowy przez Spółkę, zinnych przyczyn niż naruszenie podstawowych, istotnych obowiązków wynikających z umowy, pod warunkiem pełnienia funkcji Członka Zarządu przez okres co najmniej 12 miesięcy. Odprawa w takim przypadku wynosi trzykrotność miesięcznego wynagrodzenia stałego. Dyrektorzy bezpośrednio podlegli Zarządowi PKN ORLEN standardowo zobowiązani są do powstrzymania się od działalności konkurencyjnejprzezokres6miesięcyporozwiązaniuumowy.Wtymczasieotrzymująodszkodowaniewwysokości50 proc. sześciokrotnościmiesięcznegowynagrodzeniazasadniczego,płatnew6równychratachmiesięcznych.Odprawaztytułu rozwiązania umowy przez Pracodawcę wynosi standardowo sześciokrotność miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego.
PZU:
PZU przysługuje roszczenie o zwrot (w całości albow odpowiedniej części) wypłaconego wynagrodzenia zmiennego, jeżeli po jego wypłacie zostanie wykazane, że (odpowiednio w całości albo w odpowiedniej części) zostało ono przyznane członkowi Zarządu na podstawie danych, które okazały się nieprawdziwe. W razie rozwiązania albo wypowiedzenia umowy z członkiem Zarządu z innych przyczyn niż naruszenie podstawowych obowiązków, członkowi Zarządu może być przyznana także odprawa, w wysokości nie wyższej niż trzykrotność wynagrodzenia stałego, pod warunkiem pełnienia przez niego funkcji przez okres co najmniej 12 miesięcy przed rozwiązaniem umowy. Odprawa nie przysługuje członkowi Zarządu w przypadku gdy po rozwiązaniu umowy pełni on dalej lub obejmuje funkcję członka Zarządu w spółce z Grupy Kapitałowej PZU.
Umowy o świadczenie usług zarządzania zawierane z członkami Zarządu oraz Dyrektorami Grupy PZU regulują okres ich wypowiedzenia oraz kwestie powstrzymania się od prowadzenia działalności konkurencyjnej wobec PZUw okresie obowiązywania umów i po ich rozwiązaniu w zamian za odszkodowanie. Nie przewidują rekompensaty w przypadku rezygnacji lub zwolnienia członków Zarządu (Dyrektorów Grupy PZU) z zajmowanego stanowiska bez ważnej przyczyny za wyjątkiem odpraw wypłacanych po spełnieniu przesłanek umownych, w zakresie których mieści się przypadek odwołania lub zwolnienia z powodu połączenia emitenta w drodze przejęcia.
KGHM:
Zawarte z członkami zarządu umowy regulują kwestię wypłaty odprawy w razie rozwiązania albo wypowiedzenia umowy o świadczenieusługzarządzaniazinnychprzyczynniżnaruszeniepodstawowychobowiązkówwynikającychzjej postanowień.Przewidujeona,żeSpółkawypłaciodprawęwwysokościniewyższejniżtrzykrotnośćmiesięcznego wynagrodzenia stałego (jeżeli zatrudnienie na stanowisku trwało co najmniej 12 miesięcy). Umowy z Członkami Zarządu zawierają regulacje – zarówno w trakcie trwania umowy, jak także po ustaniu pełnienia funkcji – dotyczące zakazu konkurencji. W szczególności stanowią one, że w okresie 6 miesięcy od dnia ustania pełnienia funkcji nie będą oniprowadzilidziałalności konkurencyjnej. Z tytułuprzestrzegania zakazu konkurencji KGHM wypłacibyłemu Członkowi Zarządu przez okres zakazu konkurencji miesięczne odszkodowanie w wysokości 50 proc. (a w przypadku Prezesa Zarządu100 proc.)miesięcznegowynagrodzeniastałego.Warunkiemwypłatyprzedmiotowegoodszkodowaniajest sprawowanie funkcji zarządcy przez co najmniej 6 miesięcy i złożenie Spółce na piśmie stosownego oświadczenia.
PKO BP:
Polityka wynagrodzeń członków Rady Nadzorczej i Zarządu Banku nie przewiduje obowiązku zwrotu przyznanego i już wypłaconego wynagrodzenia zmiennego. Polityka ta uprawnia Radę Nadzorczą do przyjmowania dodatkowych postanowień m.in. w zakresie żądania zwrotu przez Bank wynagrodzenia zmiennego (clawback). W 2022 roku takie żądanie nie wystąpiło.
MRT* (za wyłączeniem członków Zarządu Banku) mogą korzystać z finansowanej przez Bank opieki medycznej, funduszu świadczeń socjalnych. MRT (włącznie z członkami Zarządu Banku) mogą korzystać z PPE.
W przypadku przyznania odprawy związanej z odwołaniem z funkcji (innej niż wynikająca z powszechnie obowiązujących przepisów prawa) jej wysokość odzwierciedla ocenę pracy w ciągu ostatnich trzech lat zatrudnienia. Maksymalną wysokość odpraw określają wewnętrzne przepisy Banku.
Odprawa przysługuje członkowi Zarządu pod warunkiem pełnienia funkcji członka Zarządu Banku przez okres co najmniej dwunastu miesięcy przed rozwiązaniem umowy. Odprawa MRT może być przyznana pod warunkiem zatrudnienia na stanowisku MRT przez okres co najmniej dwunastu miesięcy przed rozwiązaniem umowy o pracę.
Członkowie Zarządu i wybrani MRT objęci są ponadto umowami o zakazie konkurencji, które z tytułu powstrzymywania się przed zatrudnieniem w firmie konkurencyjnej po zakończeniu zatrudnienia w Banku, przewidują wypłaty odszkodowań – maksymalnie przez okres sześciu miesięcy, w wysokości do 100 proc. wynagrodzenia stałego wynikającego z umowy.