Kiedy trzeba oddać rentę wdowią? ZUS ostrzega. 24 tys. odmów w lipcu 2025 roku

Renta wdowia to świadczenie, które zyskało ogromne zainteresowanie wśród osób starszych. Mimo że stanowi szansę na poprawę sytuacji materialnej po śmierci współmałżonka, niesie za sobą również ryzyko – ZUS może odmówić wypłaty, a w pewnych przypadkach domagać się zwrotu już przekazanych środków. Poniżej opisujemy, kiedy renta wdowia może być uznana za nienależną, jakie najczęstsze błędy popełniają wnioskodawcy i jak zabezpieczyć się przed koniecznością oddania pieniędzy.

Kiedy trzeba zwrócić rentę wdowią? Te sytuacje są ryzykowne

Nie każda wypłata renty wdowiej ma charakter definitywny. W niektórych przypadkach ZUS po analizie dokumentów lub sytuacji osobistej beneficjenta może uznać, że pieniądze zostały wypłacone niezgodnie z przepisami. Zgodnie z art. 138 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (Dz.U. 2024 poz. 1631), osoba, która pobrała nienależne świadczenie, jest zobowiązana je zwrócić. Taka sytuacja może mieć miejsce, jeśli:

• zataisz zmianę stanu cywilnego, np. ponowne zawarcie małżeństwa,
• nie masz prawa do renty rodzinnej ani do własnego świadczenia emerytalnego,
• złożysz wniosek bez spełnienia wymaganego wieku emerytalnego,
• przekroczysz próg dochodowy, wynoszący obecnie 5636,73 zł brutto (trzykrotność najniższej emerytury),
• nie istniała wspólność małżeńska aż do dnia śmierci współmałżonka.

W każdej z powyższych sytuacji ZUS ma prawo nie tylko wstrzymać dalsze wypłaty, ale również żądać zwrotu już przekazanych pieniędzy, nawet jeśli zostały one wydane.

Renta wdowia - nowe zasady od 1 lipca 2025 r. Co się zmieniło?

Warto podkreślić, że tzw. renta wdowia nie jest nowym świadczeniem, lecz mechanizmem pozwalającym na połączenie dwóch różnych świadczeń – renty rodzinnej i emerytury lub renty własnej. Do wyboru są dwie opcje:

• 100% własnego świadczenia + 15% renty rodzinnej,
• 100% renty rodzinnej + 15% własnego świadczenia.

Od 1 stycznia 2027 r. przewidziano zwiększenie tej dodatkowej części z 15% do 25%. Już teraz jednak osoby, które nie spełniają ściśle określonych warunków, muszą liczyć się z odmową lub koniecznością zwrotu świadczenia. Złożenie wniosku bez dokładnego sprawdzenia przepisów może skutkować nie tylko odmową, ale i poważnymi konsekwencjami finansowymi.

Najczęstsze błędy we wnioskach o rentę wdowią. Jak ich uniknąć?

ZUS coraz częściej wskazuje na błędy formalne i merytoryczne popełniane przez wnioskodawców. To przez nie zakład jest zmuszony odrzucić wnioski. Do najczęstszych należą:

• brak prawa do renty rodzinnej w momencie składania wniosku,
• zbyt niski wiek – kobiety muszą mieć skończone 60 lat, mężczyźni 65,
• wcześniejsze przyznanie renty rodzinnej, np. po śmierci współmałżonka, ale bez późniejszego spełnienia warunku wieku,
• przekroczenie limitu dochodowego – często nieświadome, np. po waloryzacji emerytury,
• nieistnienie wspólności małżeńskiej, np. w sytuacji separacji lub rozwodu.

W takich przypadkach ZUS może nie tylko odrzucić wniosek, ale i wezwać do zwrotu pobranych kwot. Warto więc skonsultować się z doradcą ZUS lub prawnikiem przed złożeniem dokumentów.

Kto już dostał decyzję negatywną? Dane z lipca 2025

Z informacji udzielonych przez ZUS wynika, że do 4 lipca 2025 r. wpłynęło ponad milion wniosków o rentę wdowią. Z tego aż 24,1 tys. zakończyło się decyzją odmowną. Główne przyczyny to:

• przekroczenie progu dochodowego,
• brak prawa do świadczenia rodzinnego lub emerytalnego,
• formalna utrata wspólności małżeńskiej,
• zawarcie nowego małżeństwa, co automatycznie wyklucza z możliwości otrzymania świadczenia.

Co piąty odrzucony wniosek dotyczył osób, które przekroczyły ustawowy limit dochodów – często zaledwie o kilkanaście złotych. To pokazuje, jak precyzyjnie analizowane są dane i jak ważne jest ich poprawne przedstawienie.

Renta wdowia: obowiązek zgłoszenia zmian. Milczenie kosztuje

Osoby otrzymujące rentę wdowią zobowiązane są do bieżącego informowania ZUS o wszelkich zmianach, które mogą wpłynąć na prawo do świadczenia. Obowiązek ten obejmuje:

• zmianę stanu cywilnego (np. ślub lub rozwód),
• rozpoczęcie pobierania innego świadczenia,
• każdą zmianę sytuacji finansowej lub osobistej, która może mieć wpływ na uprawnienia.

Niezgłoszenie takich zmian może prowadzić do uznania wypłaconych świadczeń za nienależne. Wówczas ZUS może:

• żądać zwrotu całej kwoty wraz z odsetkami,
• potrącać należność z przyszłych wypłat,
• skierować sprawę do komornika.

Gdzie złożyć wniosek i co dołączyć? Praktyczny poradnik

Aby skutecznie złożyć wniosek o rentę wdowią, należy przygotować komplet dokumentów:

• formularz ERWD – wniosek o ustalenie zbiegu świadczeń (pobierz z ZUS),
• oświadczenie o wspólności małżeńskiej i o tym, że nie zawarto nowego związku,
• w razie potrzeby – formularz ERR (wniosek o rentę rodzinną),
• dokumenty potwierdzające zatrudnienie i ubezpieczenia zmarłego współmałżonka.

Wnioski można składać:

• osobiście w placówkach ZUS,
• za pośrednictwem poczty,
• elektronicznie przez platformę PUE ZUS.

Czas oczekiwania na decyzję wynosi zwykle od 2 do 8 tygodni, zależnie od złożoności sprawy i kompletności dokumentów.

Renta wdowia: zbiegi z KRUS, MSWiA, WBE. Kto wypłaca?

W przypadku osób otrzymujących świadczenia z dwóch różnych instytucji – np. ZUS i KRUS lub ZUS i WBE (wojsko) – także możliwe jest ubieganie się o rentę wdowią. Wówczas:

• świadczenie doliczane (15%) wypłaca instytucja odpowiedzialna za niższe świadczenie,
• druga instytucja kontynuuje swoją dotychczasową wypłatę,
• środki mogą wpływać w różnych terminach i z różnych źródeł,
• konieczne jest prawidłowe wskazanie, kto wypłaca które świadczenie.

Wszelkie błędy w tej kwestii mogą skutkować wypłatami nienależnymi, które trzeba będzie oddać. Dlatego warto zwrócić się do obydwu instytucji z zapytaniem i potwierdzeniem warunków.

Jak się odwołać od decyzji ZUS? Twoje prawa

W sytuacji, gdy ZUS odmawia przyznania świadczenia lub nakazuje jego zwrot, przysługuje prawo do odwołania. Odwołanie należy:

• złożyć na piśmie w ciągu 30 dni od doręczenia decyzji,
• skierować je za pośrednictwem ZUS do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych,
• dołączyć kopie decyzji, dowody wspólności małżeńskiej, inne dokumenty świadczące o prawie do świadczenia.

W niektórych sytuacjach możliwe jest również złożenie wniosku o umorzenie nienależnie pobranych środków, jeżeli ich zwrot poważnie naruszałby interes życiowy wnioskodawcy. Każdy przypadek jest rozpatrywany indywidualnie.

Historia zmian przepisów. Co jeszcze warto wiedzieć o rencie wdowiej?

Renta wdowia została wprowadzona na mocy nowelizacji ustawy z 26 lipca 2024 r. (Dz.U. 2024 poz. 1243). Celem zmian było poprawienie sytuacji finansowej osób starszych po utracie małżonka. Nowe przepisy dały im możliwość wyboru korzystniejszego wariantu świadczenia.

Jednak wraz z wprowadzeniem korzystnych zmian, ustawodawca zabezpieczył system przed możliwymi nadużyciami. Wprowadzenie limitu dochodowego i wymóg wspólności małżeńskiej to elementy mające na celu ograniczenie przypadków wyłudzania świadczeń. W 2027 roku planowane jest dalsze zwiększenie wskaźnika dodatku – z 15% do 25%, co ma przynieść kolejne korzyści dla uprawnionych. Więcej na ten temat piszemy w artykule: Renta wdowia: dla kogo podwyżka o 25 proc.? ZUS tłumaczy nowe zasady wypłaty.