Inwestycje zagraniczne w ChRL są dozwolone, jeśli jednak dana branża lub obszar działania znajduje się na liście negatywnej, występują ograniczenia lub zakaz lokowania w nich kapitału zagranicznego.

Publikowanie takich list zwiększa przejrzystość i jasność ograniczeń rządowych dotyczących inwestycji zagranicznych, uwzględnia również mechanizm dalszego redukowania liczby restrykcji.

W Chinach istnieją dwa różne zestawy specjalnych środków administracyjnych (list negatywnych) w zakresie dostępu do inwestycji zagranicznych, jedna – dla pilotażowych stref wolnego handlu (Lista Negatywna FTZ), druga – dla pozostałej części kraju (Krajowa Lista Negatywna).

Aktualizacja list

Reklama

Publikowane co roku, od 28 lipca 2017 r. przez Krajową Komisję Rozwoju i Reform ChRL (NDRC) oraz Ministerstwo Handlu ChRL (The Ministry of Commerce, MOFCOM) listy negatywne systematycznie redukują liczbę ograniczeń i zakazów dla inwestorów zagranicznych w określonych branżach i obszarach działań. Dla inwestorów (w ramach Krajowej Listy Negatywnej) zmniejszyła się ona z 40 w 2019 r. do 33 w 2020 r. (o 17,5 procent w stosunku do 2019 r.), a dla inwestorów w pilotażowych strefach wolnego handlu (w ramach Listy Negatywnej FTZ) ze 190 do 45 w 2018 r., 37 w 2019 r. i 30 w 2020 r. (o 18,9 procent w stosunku do 2019).

W procesie dalszego otwierania gospodarki i poprawy otoczenia biznesowego oraz w powiązaniu z nową ustawą o inwestycjach zagranicznych ChRL, która weszła w życie w dn. 1 stycznia 2020 r., ustalono wcześniejszy, niż w poprzednich latach termin aktualizacji obu list negatywnych.

Premier ChRL LI Keqiang chce zmniejszyć negatywny wpływ COVID-19 na inwestycje zagraniczne.

Podczas posiedzenia wykonawczego Rady Państwa 10 marca 2020 r., premier ChRL – LI Keqiang powiedział, że szybka reakcja jest konieczna, aby „ pokazać naszą determinację do dalszego otwierania się na międzynarodową społeczność ”oraz „zmniejszenia negatywnego wpływu COVID-19 na inwestycje zagraniczne ”.

Z kolei 23 czerwca 2020 r. opublikowano dwie zaktualizowane listy negatywne: Krajową Listę Negatywną 2020Otwiera się w nowym oknie oraz Listę Negatywną FTZ 2020Otwiera się w nowym oknie. Obie listy zaczęły obowiązywać tego samego dnia, tym samym, listy negatywne z 2019 r. zostały uchylone.

Nowe listy negatywne z 2020 r. zapewniają dalszy dostęp dla inwestorów zagranicznych do niektórych branż, takich jak finanse, infrastruktura, transport, produkcja, rolnictwo, farmacja i edukacja.

Krajowa Lista Negatywna z 2020 r. wprowadza kilka istotnych zmian:

(1) Finanse

Zgodnie z listami negatywnymi z 2019 r., udział inwestorów zagranicznych w spółkach akcyjnych, spółkach zarządzających funduszami inwestycyjnymi, spółkach kontraktów terminowych (futures) i zakładach ubezpieczeń na życie nie mógł przekraczać 51 proc. Ostatnio 11 października 2019 r. i 13 marca 2020 r.

Chińska Komisja Nadzoru Bankowo-Ubezpieczeniowego ogłosiła na swojej stronie internetowej, że od 1 kwietnia 2020 r. powyższe ograniczenie dotyczące limitu udziału inwestorów zagranicznych zostanie zniesione. Znalazło to odzwierciedlenie w obu listach negatywnych z 2020 r.

Ograniczenie maksymalnego udziału inwestorów zagranicznych zostało usunięte, co oznacza otwarcie chińskiego sektora finansowego dla kapitału zagranicznego (i zgodne ze zobowiązaniami Chin w ramach „pierwszej fazy” umowy handlowej między USA i Chinami, która weszła w życie 14 lutego 2020 r.).

​​(2) Infrastruktura

Zgodnie z listami negatywnymi z 2019 r., inwestycje w budowę i eksploatację miejskich sieci wodociągowych i kanalizacyjnych w miastach liczących 500 tys. i więcej mieszkańców były zarezerwowane dla podmiotów chińskich (posiadały pakiet kontrolny).

Ograniczenie to zostało usunięte z list negatywnych z 2020 r. Inwestorzy zagraniczni mogą objąć większościowe udziały w spółkach joint venture zajmujących się budową i eksploatacją sieci wodociągowych i kanalizacyjnych w miastach powyżej 500 tys. mieszkańców.

(3) Transport

Zgodnie z listami negatywnymi z 2019 r., zagraniczne inwestycje w systemy kontroli ruchu lotniczego były całkowicie zabronione. Listy negatywne z 2020 r. umożliwiają inwestorom zagranicznym lokowanie kapitału w niektórych obszarach „kontroli ruchu lotniczego”, tj. pierwotne postanowienie „zakazujące inwestowanie w systemy kontroli ruchu lotniczego” zostało zmienione na „zakaz udziału jedynie w budowę i eksploatację wież lotniskowych”.

Uwalnianie ograniczeń w dostępie do przemysłu wytwórczego i rolniczego

Nowa Krajowa Lista Negatywna jeszcze bardziej złagodziła dostęp inwestycji zagranicznych do sektorów produkcji i rolnictwa.

(1) Produkcja

W Krajowej Liście Negatywnej z 2020 r. zniesiono ograniczenie dotyczące maksymalnego udziału kapitału zagranicznego w przedsiębiorstwach produkujących pojazdy specjalnego przeznaczenia, pojazdy napędzane nową energią i pojazdy użytkowe (ograniczenie z 2019 r. wymagało, aby udział kapitału chińskich inwestorów wynosił „nie mniej niż 50 proc.”).

Według zapowiedzi, w 2022 r. zniesione zostaną limity udziału kapitału zagranicznego dla samochodów osobowych, wyeliminowane zostanie również ograniczenie, że jeden inwestor zagraniczny może założyć w Chinach do dwóch spółek joint venture do produkcji tego samego typu pojazdów.

Ponadto, zgodnie z Krajową Listą Negatywną z 2020 r., inwestorom zagranicznym nie zakazuje się już lokowania kapitału w wytapianie i przetwarzanie minerałów promieniotwórczych oraz produkcję paliwa jądrowego. W pilotażowych strefach wolnego handlu było to już wcześniej dozwolone.

(2) Rolnictwo

Zgodnie z Krajową Listą Negatywną z 2019 r., selekcja i uprawa nowych odmian pszenicy i kukurydzy oraz produkcja nasion pszenicy i kukurydzy mogły być podejmowane wyłącznie przez spółki kontrolowane przez podmioty chińskie.

Obecnie, zgodnie z listą negatywną z 2020 r., umożliwiono inwestorom zagranicznym posiadanie wyższego procentu udziału w kapitale w spółkach zajmujących się „selekcją nasion i produkcją nowych odmian pszenicy” (minimalny udział kapitału własnego inwestorów chińskich został zmniejszony z „pakietu kontrolnego” do „nie mniej niż 34 proc.” – zapis ten obowiązywał już wcześniej w odniesieniu do pilotażowych specjalnych stref wolnego handlu).

Selekcja i uprawa nowych odmian kukurydzy oraz produkcja nasion kukurydzy może być podejmowana tylko przez z firmę kontrolowaną przez stronę chińską.

Otwarcie w pilotażowych strefach wolnego handlu

W Chinach funkcjonuje 18 pilotażowych stref wolnego handlu, w Szanghaju (pierwsza, utworzona w 2013 r.), Guangdong, Tianjin, Fujian, Liaoning, Zhejiang, Henan, Hubei, Chongqing, Sichuan, Shaanxi, Hainan, Shandong, Jiangsu, Guangxi, Hebei, Yunnan i Heilongjiang.

Jeśli pilotaż się sprawdzi, kolejnym krokiem będzie wprowadzenie zmian w całym kraju.

Utworzone zostały do przetestowania w nich międzynarodowych przepisów handlowych i inwestycyjnych, bardziej uproszczonych procedur rejestracji działalności gospodarczej oraz innych elementów otoczenia prawno-administracyjnego sprzyjających biznesowi. Jeśli pilotaż się sprawdzi, kolejnym krokiem będzie wprowadzenie zmian na szczeblu ogólnokrajowym.

W porównaniu z Krajowymi Listami Negatywnymi, Listy Negatywne FTZ od początku cechował szybszy i większy stopień otwarcia na inwestycje zagraniczne. Już Lista Negatywna FTZ z 2019 r. umożliwiła zagranicznym inwestorom lokowanie kapitału przykładowo w połowy na obszarach morskich i wodach śródlądowych podlegających Chinom, a przedsiębiorstwa zajmujące się drukowaniem publikacji nie musiały już podlegać kontroli chińskich inwestorów. Nadal jednak ograniczenia udziału inwestorów zagranicznych w tych obszarach nie zostały złagodzone w ramach Krajowej Listy Negatywnej 2020.

Lista Negatywna FTZ z 2020 r. zawiera kilka zmian:

(1) Farmacja

Usunięto przepis zakazujący inwestowanie w stosowanie technik przetwarzania wywarów tradycyjnej medycyny chińskiej, takich jak gotowanie na parze, smażenie na parze, pieczenie i kalcynacja w odniesieniu do chińskich leków ziołowych oraz w wytwarzanie leków na receptę z zastrzeżeniem chińskich leków objętych ochroną patentową.

(2) Edukacja

Zezwolono zagranicznym instytucjom edukacyjnym, innym zagranicznym organizacjom i osobom fizycznym na zakładanie instytucji kształcenia zawodowego, pod warunkiem, że będą przyjmować przede wszystkim obywateli Chin.

Zmiany w zgodności z Ustawą o inwestycjach zagranicznych ChRL

Obie listy negatywne z 2020 r. są ściśle powiązane z przepisami ustawowymi i wykonawczymi, dostosowano je do zapisów nowej Ustawy o inwestycjach zagranicznych ChRL i jej przepisami wykonawczymi.

Równocześnie z wejściem w życie ustawy, zniesione zostały specjalne formy wspólnych przedsięwzięć obejmujące chińsko-zagraniczne spółki kapitałowe joint venture oraz chińsko-zagraniczne spółdzielcze joint venture.

W tych formach możliwe były inwestycje zagraniczne w badania rynku i placówki medyczne. Obecnie, w obu listach negatywnych z 2020 r. znajduje się jedynie ogólny zapis, że inwestycje w badania rynku i placówki medyczne „ograniczają się do wspólnych przedsięwzięć”, czyli nadal mogą być prowadzone w formie joint venture, ale bez rozróżniania ich form.

Nowe dodane wyjątki od ograniczeń i zakazów

W obu listach negatywnych z 2020 r. dodano, że po zbadaniu przez właściwy wydział Rady Państwa i po zatwierdzeniu przez Radę Państwa określonych inwestycji zagranicznych, możliwe są zwolnienia z ograniczeń ujętych na listach.

Nie określono jednak szczegółów, takich jak wymagania, procedury i potrzebne dokumenty aplikacyjne do uzyskania takiego zwolnienia.

Opinia Izby Handlowej UE w Chinach

Izba Handlowa Unii Europejskiej (The European Union Chamber of Commerce) funkcjonująca w Chinach od 2000 r. postrzega zaktualizowane listy negatywne z 2020 r. jako kolejny mały krok naprzód w chińskiej reformie ukierunkowanej na większe otwarcie. Złagodzenie ograniczeń w selekcji i uprawie nowych odmian pszenicy oraz produkcji nasion pszenicy, czy wytapianiu i przetwarzaniu minerałów promieniotwórczych oraz produkcji paliwa jądrowego, ma ograniczone znaczenie dla członków Izby (ponad 1700 członków reprezentujących przedsiębiorstwa różnej wielkości z inwestycjami zagranicznymi z wielu różnych sektorów biznesowych działających w Chinach).

Zamiast tego oczekują innych zmian w oparciu o poprzednie zobowiązania, na przykład w sektorze motoryzacyjnym pojazdów użytkowych.

W ostatnich latach limity kapitałowe zostały zniesione w bankowości.

Zniesienie ograniczeń dotyczących limitu udziału inwestorów zagranicznych w spółkach akcyjnych, spółkach zarządzających funduszami inwestycyjnymi, spółkach kontraktów terminowych (futures) i zakładach ubezpieczeń na życie może mieć znaczenie dla europejskich instytucji finansowych, ale zdaniem Izby, otwarcie chińskiego rynku finansowego dla inwestorów zagranicznych w praktyce pozostaje wciąż niepełne. W ostatnich latach limity kapitałowe zostały również zniesione w bankowości. Jednak późne otwarcie sektora, który był już zdominowany przez chińskie banki państwowe, pozostawiło europejskim bankom jedynie niszowe możliwości.

Co więcej, najciekawsze obszary, zwłaszcza usługi transgraniczne, wymagały licencji, które pozostawały poza zasięgiem większości podmiotów, poza nielicznymi.

Wprowadzony nowy przepis dotyczący możliwości zwolnienia inwestorów zagranicznych z ograniczeń ujętych na listach negatywnych Izba postrzega jako szansę, ale i zagrożenie. Z jednej strony, mechanizm ten pozwala na „przetestowanie” skutków inwestycji w wybranych obszarach zwolnionych z ograniczeń i jeśli wynikiem będzie dalsze otwieranie rynku to byłoby to pozytywne. Z drugiej strony, brak jasnych zasad zwolnień to brak transparentności, pewności i przewidywalności dla inwestorów. Coraz bardziej upolityczniony charakter prowadzenia biznesu może spowodować, że inwestor nagle znajdzie się w niełasce, w zależności od działań rządu swojego kraju.

Bariery dla inwestorów zagranicznych wciąż występują

Nowe listy negatywne są ważnymi krokami w kierunku dalszej liberalizacji w dostępie inwestorów zagranicznych do rynku chińskiego, oferując im szersze możliwości lokowania kapitału.

Wciąż jednak w niektórych kluczowych obszarach obowiązują zakazy i ograniczenia. Zabronione są inwestycje zagraniczne, m.in. dotyczące ziem rzadkich, agencji informacyjnych, redagowania, wydawania i produkcji książek, gazet, czasopism, produktów audiowizualnych i publikacji elektronicznych, wszystkich rodzajów stacji nadawczych, stacji telewizyjnych, kanałów i częstotliwości radiowej oraz telewizyjnej, sieci transmisji radiowej i telewizyjnej oraz produkcji i obsługi programów radiowych i telewizyjnych, a także firm produkujących i dystrybuujących filmy.

Ograniczenia dla inwestycji zagranicznych występują w takich zakresach jak: druk publikacji, przedsiębiorstwa telekomunikacyjne i usługi telekomunikacyjne o wartości dodanej, internetowe serwisy informacyjne, usługi wydawnicze online, programy audiowizualne online, działalność w zakresie kultury internetowej (z wyłączeniem muzyki) oraz publiczne usługi informacyjne zorientowane na internet, usługi prawne, badania rynku, placówki przedszkolne, licea i uczelnie, instytucje medyczne oraz produkcja pojazdów (innych niż pojazdy specjalnego przeznaczenia, pojazdy napędzane nową energią i pojazdy użytkowe).

Wskaźnik ograniczeń regulacyjnych dla bezpośrednich inwestycji zagranicznych (the OECD`s FDI Regulatory Restrictiveness Index) dla Chin zmniejszył się z 0,627 w 1997 r. do 0,449 w 2006 r. i 0,250 w 2018 r. – w skali od 0 (kraj otwarty na inwestycje zagraniczne) do 1 (kraj zamknięty na inwestycje zagraniczne). Według danych OECD z 2018 r., Chiny zajmowały 6 pozycję jako jedna z najbardziej restrykcyjnych gospodarek dla BIZ wśród 64 badanych krajów.

Reforma systemu inwestycji zagranicznych i stopniowe zwiększanie dostępu do rynku dla inwestycji zagranicznych ma znaczenie dla Chin, m.in. stymulując ich rozwój.

Koszty pracy w Chinach rosną, osłabiając jej tradycyjne źródło przewagi komparatywnej.

Chiny są również świadome, że jako miejsce lokowania kapitału zagranicznego mają coraz większą konkurencję. Koszty pracy w Chinach rosną, osłabiając jej tradycyjne źródło przewagi komparatywnej. W 2016 r. średnie miesięczne wynagrodzenie w produkcji (średnie wynagrodzenie na obszarach miejskich w sektorze nieprywatnym) wynosiło w Chinach 720 dolarów, było znacznie wyższe niż w Wietnamie (250 dol.) czy w Malezji (594 dol.).

W efekcie, przykładowo napływ inwestycji zagranicznych do tradycyjnych chińskich gałęzi przemysłu, takich jak przemysł tekstylny, spadł i niektóre przedsiębiorstwa zagraniczne przeniosły swoją działalność do krajów sąsiednich dla celów eksportowych. Według badania z 2019 r. przeprowadzonego wśród amerykańskich przedsiębiorstw przez The American Chamber of Commerce w Chinach, tylko 42 proc. firm uważa Chiny za jedno z trzech największych globalnych celów inwestycyjnych w porównaniu z niemal 80 proc. w 2009 r.

W warunkach pandemii COVID-19 firmy redefiniują swoje strategie, co nie pozostanie bez wpływu na ich decyzje inwestycyjne. Uwzględniając trendy ostatnich lat i obecną sytuację, można jednak oczekiwać kontynuacji procesu otwierania się Chin i dalszej poprawy ich klimatu inwestycyjnego, w tym w sferze instytucjonalno-prawnej.

Ewa Radomska, adiunkt w Katedrze Ekonomii i Polityki Gospodarczej Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN w Krakowie.