Policjant nie wylegitymuje nikogo bez konkretnego powodu. Ale co z tego, skoro mało kto zna swoje prawa i wie jak się zachować

Działania Policji muszą opierać się na konkretnych regulacjach prawnych

Działania Policji często wzbudzają wiele wątpliwości. Zazwyczaj bowiem gdy do nich dochodzi, jest ktoś zadowolony z interwencji i ktoś, kto czuje się nią pokrzywdzony. Choć wiele osób w teorii przyznaje, że kompetencje funkcjonariuszy powinny być naprawdę szerokie, by umożliwiać im sprawne działanie, to jednak gdy dochodzi do skorzystania z tychże kompetencji w odniesieniu do niego samego lub jego najbliższych, to bywa, że spojrzenie na problem nieco się zmienia. Niezależnie od tego, jaki pogląd w tym zakresie prezentujemy, warto znać swoje prawa, by wiedzieć jak reagować w przypadku, gdy staniemy się podmiotem, wobec którego funkcjonariusze Policji przeprowadzają czynności.

Jak wynika z art. 14 ustawy z 6 kwietnia 1990 r. o Policji, w granicach swych zadań wykonuje ona czynności: operacyjno-rozpoznawcze, dochodzeniowo-śledcze i administracyjno-porządkowe w celu:
1) rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw, przestępstw skarbowych i wykroczeń;
2) poszukiwania osób ukrywających się przed organami ścigania lub wymiaru sprawiedliwości, zwanych dalej „osobami poszukiwanymi”;
3) poszukiwania osób, które na skutek wystąpienia zdarzenia uniemożliwiającego ustalenie miejsca ich pobytu należy odnaleźć w celu zapewnienia ochrony ich życia, zdrowia lub wolności, zwanych dalej „osobami zaginionymi”.

Legitymowanie osób i ustalanie tożsamości musi mieć cel

Wykonując wskazane powyżej czynności Policjanci mają m.in. prawo legitymowania osób w celu ustalenia ich tożsamości. Jak z tego wynika, aby policjant miał prawo do wylegitymowania konkretnej osoby, czynność ta musi mieć konkretny cel. Co więcej, zanim policjant przystąpi do wykonywania tej czynności, powinien podaje swój stopień oraz imię i nazwisko, w sposób umożliwiający odnotowanie tych danych, a także przyczynę podjęcia czynności służbowych. Na żądanie osoby, wobec której jest prowadzona czynność jest również zobowiązany podać podaje podstawę prawną podjęcia tej czynności. Z kolei po jej zakończeniu, ma obowiązek poinformować ustnie osobę, wobec której podjęto te czynności, o prawie złożenia do właściwego miejscowo prokuratora zażalenia na sposób ich przeprowadzenia.

Jak ustala się tożsamość legitymowanego?

Na podstawie jakiego dokumentu można ustalić tożsamość osoby legitymowanej? Odpowiedź na to pytanie wynika z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z 8 listopada 2023 r. w sprawie postępowania przy wykonywaniu niektórych uprawnień policjantów, w którym wskazano, że dokumentami tymi są:
1) dowód osobisty;
2) dokument paszportowy;
3) zagraniczny dokument tożsamości;
4) dokumentu mObywatel, który, odpowiednio do żądania policjanta, został okazany lub przekazany celem potwierdzenia integralności, pochodzenia i ważności tego dokumentu elektronicznego;
5) inny dokument zawierający fotografię i oznaczony numerem lub serią;
6) oświadczenia osoby legitymowanej, zawierające w szczególności imię (imiona) i nazwisko oraz adres zamieszkania lub pobytu i numer PESEL, a w przypadku braku informacji o numerze PESEL - datę i miejsce urodzenia oraz imiona rodziców i nazwisko rodowe matki, zweryfikowane z danymi o osobie zgromadzonymi w policyjnych zbiorach danych lub rejestrach i systemach, do których Policja ma dostęp, w tym danych w postaci zdjęcia osoby, zdjęcia wraz z opisem wizerunku osoby lub odcisków linii papilarnych;
7) pobrane odciski linii papilarnych zweryfikowane z odciskami linii papilarnych zgromadzonymi w policyjnych zbiorach danych lub rejestrach i systemach, do których Policja ma dostęp;
8) oświadczenia innej osoby, której tożsamość została ustalona na podstawie dokumentów.
Co istotne, w przypadku gdy osoba legitymowana jest znana osobiście policjantowi, ustalenie jej tożsamości nie wymaga legitymowania.

Policjant dokumentuje, w postaci papierowej lub elektronicznej, legitymowanie osoby, określając datę, czas, miejsce i przyczynę legitymowania oraz następujące dane osoby legitymowanej:
1) imię (imiona) i nazwisko oraz adres zamieszkania lub pobytu;
2) numer PESEL, a w przypadku braku informacji o numerze PESEL - datę i miejsce urodzenia oraz imiona rodziców i nazwisko rodowe matki;
3) rodzaj i cechy identyfikacyjne dokumentu, na podstawie którego ustalono tożsamość osoby legitymowanej, lub rodzaj informacji, na podstawie której ustalono tożsamość osoby legitymowanej.