800 plus i 300 plus nie na dzieci w edukacji domowej? - ruszają kontrole ZUS

Zmiany w 800 plus od 1 czerwca – nowe obowiązki dla rodziców dzieci w edukacji domowej?

Dotychczas wypłata świadczenia 800 plus nie była w żaden sposób uzależniona oduczęszczania dziecka do szkoły na terenie Polski. Sytuacja ta zmieni się od 1 czerwca – zgodnie z nowelizacją przepisów, prawo do świadczenia zostanie powiązane z obowiązkiem uczęszczania do szkoły lub zerówki w ramach polskiego systemu oświaty.

Aby zachować ciągłość wypłat, rodzice będą musieli nie tylko złożyć wniosek, ale również udokumentować, że dziecko realizuje obowiązek szkolny w kraju. Nowe regulacje budzą pewne wątpliwościinterpretacyjne, zwłaszcza w kontekście art. 66b ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o systemie informacji oświatowej, który dotyczy uprawnień kontrolnych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Zgodnie z nowymi przepisami ZUS uzyska prawo do weryfikacji, czy dzieci uczące się w ramach edukacji domowej spełniają obowiązek szkolny. Będzie mógł sprawdzić m.in. czy dziecko:

• jest zapisane do placówki oświatowej na terenie Polski,
• uczestniczy w zajęciach edukacyjnych oraz czy
• spełnia wymogi ustawowe odpowiednie dla danego etapu edukacji.

W praktyce oznacza to dla rodziców konieczność dołączania dodatkowej dokumentacji potwierdzającej spełnienie obowiązku szkolnego w formie edukacji domowej.

Świadczenie 800 plus nie będzie uzależnione od realizacji obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego, obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki w polskim systemie oświaty jedynie w dwóch przypadkach:

• gdy świadczenie przysługuje na dziecko, które nie osiągnęło jeszcze wieku rozpoczęcia rocznego obowiązkowego przygotowania przedszkolnego (czyli do ukończenia 6 roku życia) oraz
• gdy dziecko objęte obowiązkiem przygotowania przedszkolnego, obowiązkiem szkolnym lub obowiązkiem nauki ma odroczony ich termin realizacji.

Zmiany dotyczą również świadczenia „Dobry start” (300 plus)

Nowelizacja tzw. ustawy pomocowej obejmuje także świadczenie „Dobry start” w wysokości 300 zł, które przysługuje raz w roku, w związku z rozpoczęciem roku szkolnego. Aby otrzymać to świadczenie, dziecko musi uczyć się w szkole należącej do polskiego systemu oświaty. Dotyczy to dzieci do ukończenia 20 roku życia, w przypadku dzieci z niepełnosprawnością 0 do 24 roku życia.

Obowiązek szkolny a obowiązek nauki – według prawa oświatowego

Zgodnie z ustawą z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe, obowiązek nauki obejmuje wszystkie dzieci od 6 roku życia aż do ukończenia 18 roku życia.

Dziecko sześcioletnie zobowiązanejest do odbycia rocznego przygotowania przedszkolnego, które może być realizowane w przedszkolu, oddziale przedszkolnym w szkole podstawowej lub w innej dopuszczalnej formie wychowania przedszkolnego.

Obowiązek szkolny rozpoczyna się z początkiem roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym dziecko skończy 7 lat. Trwa on do ukończenia szkoły podstawowej, jednak nie dłużej niż do ukończenia 18 roku życia.

Obowiązek nauki – co do zasady – realizowany jest w następujących etapach:

• w ramach wychowania przedszkolnego (przedszkole, oddział przedszkolny, inna forma wychowania),
• w szkole podstawowej,
• w szkole ponadpodstawowej lub w formie przygotowania zawodowego u pracodawcy.

Obowiązek szkolny ogranicza się wyłącznie do okresu nauki w szkole podstawowej. Spełniany jest przez uczęszczanie do tej szkoły – zarówno publicznej, jak i niepublicznej. W przypadku ucznia, który nie otrzyma promocji do następnej klasy w szkole podstawowej, obowiązek nauki oznacza, że będzie musiał kontynuować naukę (w tej samej lub innej formie) aż do ukończenia 18 roku życia.

Zarówno obowiązek szkolny, jak i obowiązek nauki mogą być – za zgodą dyrektora szkoły lub przedszkola, do którego dziecko zostało przyjęte – realizowane poza placówką edukacyjną, np. w formie edukacji domowej.

Na czym polega edukacja domowa?

W Polsce edukacja domowa zyskuje na popularności z roku na rok. Wzrost zainteresowania tą formą nauczania wynika m.in. z przestarzałego systemu edukacyjnego, braku nacisku na samodzielne myślenie, przeładowania programu nauczania zbędnymi treściami oraz niedostosowania go do realiów współczesnego świata.

Według danych Ministerstwa Edukacji Narodowej, możemy zauważyć dynamiczny wzrost liczby dzieci uczących się w domu¹:

• 2020/2021 – 12 060 uczniów,
• 2021/2022 – 19 427 uczniów,
• 2022/2023 – 30 347 uczniów,
• 2023/2024 0 51 163 uczniów (wzrost o 40% względem roku poprzedniego).

Edukacja domowa, polega na realizacji obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego, obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki poza tradycyjną placówką – przedszkolem lub szkołą. W tym modelu to rodzice lub opiekunowie prawni przejmują odpowiedzialność za nauczania dziecka.

Rodzice lub opiekunowie nie muszą posiadać wykształcenia pedagogicznego ani doświadczenia w nauczaniu, aby prowadzić edukację domową. Nie oznacza to jednak braku kontroli nad przebiegiem nauki. Uczniowie w edukacji domowej zobowiązani są do corocznego przystępowania do egzaminów klasyfikacyjnych obejmujących materiał z podstawy programowej odpowiedniej dla danego etapu edukacji. Egzaminy te są przeprowadzane przez szkołę, której dyrektor wydał zgodę na nauczanie poza jej murami. Ich pozytywny wynik jest niezbędny do uzyskania promocji do następnej klasy oraz kontynowania edukacji domowej.

Obowiązek wsparcia dla rodzin uczących dzieci w formie edukacji domowej

Edukacja domowa najczęściej odbywa się we współpracy ze szkołami przyjaznymi tej formie kształcenia. Takie szkoły wspierają rodziców w organizacji procesu nauczania – dostarczają materiały edukacyjne, udzielają konsultacji a także organizują dodatkowe zajęcia stacjonarne, wycieczki i wydarzenia integracyjne dla dzieci uczących się w domu.

W przypadku szkoły „mniej otwartej na edukację domową”, warto wiedzieć, że prawa uczniów uczących się w tej formie zostały zapisane wprost w ustawie - Prawo oświatowe. Uczeń realizujący obowiązek szkolny lub nauki poza szkołą (oraz jego rodzice) mają prawo do:

• uczestnictwa w dodatkowych zajęciach edukacyjnych (np. z drugiego języka obcego),
• zajęć rewalidacyjnych (dla uczniów z niepełnosprawnościami),
• wsparcia psychologiczno-pedagogicznego,
• zajęć rozwijających zainteresowania i uzdolnienia,
• zajęć z zakresu doradztwa zawodowego,
• dostępu do podręczników, materiałów edukacyjnych, ćwiczeń oraz pomocy dydaktycznych dostępnych w szkole,
• udziału w konsultacjach przygotowujących do egzaminów kwalifikacyjnych.

Jak krok po kroku rozpocząć edukację domową?

Aby zrealizować obowiązek rocznego przygotowania przedszkolnego oraz obwiązek szkolny (lub obowiązek nauki) w formie edukacji domowej, należy – wbrew pozorom – w pierwszej kolejności zapisać dziecko do przedszkola, szkoły podstawowej lub szkoły ponadpodstawowej (publicznej lub niepublicznej). Warto przy tym wybrać placówkę, która jest przyjazna edukacji domowej i wspiera rodziców w tym procesie

Następnie zgodnie za art. 37 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe, rodzic lub opiekun prawny powinien złożyć do dyrektora wybranej placówki wniosek o zezwolenie na spełnienie obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki poza szkołą.

Do wniosku należy dołączyć:

• oświadczenie rodziców o zapewnieniu dziecku warunków umożliwiających realizację podstawy programowej odpowiedniej dla danego etapu edukacyjnego,
• zobowiązanie rodziców do przystąpienia przez dziecko – w każdym roku szkolnym do rocznych egzaminów klasyfikacyjnych.

W przypadku dzieci i młodzieży posiadających orzeczenie o potrzebnie kształcenia specjalnego (wydanego z uwagi na niepełnosprawność intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym), nie ma obowiązku załączania zobowiązania do egzaminów.

Wnioski o edukację domową można złożyć zarówno przed rozpoczęciem roku szkolnego, jak i w trakcie jego trwania. Dyrektor placówki ma 30 dni na wydanie decyzji. Od decyzji odmownej przysługuje prawo do odwołania się do kuratora oświaty – w terminie 30 dni od daty otrzymania decyzji.

¹https://dane.gov.pl/pl/dataset/1963,nauczanie-domowe

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 15 maja 2024 r. o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz niektórych innych ustaw

Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe

Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty