Kształcenie uczniów ukraińskich w Polsce. Szykują się zmiany, co zakłada nowy projekt?

Chodzi o opublikowany w środę w Rządowym Centrum Legislacji projekt rozporządzenia ministra edukacji zmieniającego rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z 21 marca 2022 r. w sprawie organizacji kształcenia, wychowania i opieki dzieci i młodzieży będących obywatelami Ukrainy.

W Ocenie Skutków Regulacji (OSR) wskazano, że celem projektowanych zmian jest dostosowanie przepisów rozporządzenia do znowelizawanej ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Zgodnie z nią - przypomniano - obywatele Ukrainy, którzy przybyli legalnie do Polski w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium Ukrainy, mogą przebywać legalnie w Polsce do 30 września 2025 r.

Uzasadniono, że "dotychczasowe, ponad dwuletnie obowiązywanie rozporządzenia wskazuje (...) na potrzebę przedłużenia na kolejny rok szkolny stosowania niektórych rozwiązań zawartych w rozporządzeniu, zmiany niektórych przyjętych rozwiązań, a także uzupełnienia rozporządzenia o nowe regulacje".

Będą nowe regulacje

Projekt rozporządzenia przewiduje wprowadzenie regulacji dotyczących zakresu danych i informacji, jakie powinien zawierać wykaz uczniów ukraińskich przystępujących do egzaminu ósmoklasisty, przekazywany przez dyrektora szkoły do dyrektora okręgowej komisji egzaminacyjnej. Wyjaśniono, że jest to związane ze zwolnieniem w roku szkolnym 2024/25 uczniów ukraińskich z obowiązku przystąpienia do egzaminu ósmoklasisty z j. polskiego.

Wyjaśniono, że w nowym roku szkolnym wykaz ten będzie zawierał dodatkowo informację o uczniach, którzy w deklaracji poinformowali o zamiarze przystąpienia do egzaminu ósmoklasisty z j. polskiego. "Wykaz będzie przekazywany w terminie do 30 listopada 2024 r. za pośrednictwem elektronicznego systemu wspomagającego przeprowadzenie egzaminu ósmoklasisty" - podano w uzasadnieniu do projektu.

Uczeń będzie mógł zrezygnować z egzaminu

Projekt rozporządzenia przewiduje też, że uczeń będzie mógł – nie później niż do dnia 10 lutego 2025 r. – zrezygnować z przystąpienia do egzaminu ósmoklasisty z j. polskiego - jeśli wcześniej zadeklarował zamiar przystąpienia do tego egzaminu lub uzupełnić deklarację w zakresie zgłoszenia informacji o zamiarze przystąpienia do egzaminu ósmoklasisty z j. polskiego - jeśli nie przekazał jej wcześniej. W uzasadnieniu zaznaczono, że dyrektor szkoły będzie zobowiązany poinformować niezwłocznie dyrektora okręgowej komisji egzaminacyjnej o zmianach wprowadzonych przez uczniów w deklaracjach, jeśli rezygnacja albo uzupełnienie deklaracji nastąpi po dniu przekazania wykazu do dyrektora okręgowej komisji egzaminacyjnej.

W OSR zwrócono uwagę, że analogicznie jak w poprzednich latach, przewidziano dodatkowy termin - do 14 marca 2025 r. - na składanie przez uczniów ukraińskich deklaracji przystąpienia do egzaminu ósmoklasisty, egzaminu maturalnego i egzaminu zawodowego w roku szkolnym 2024/25.

Chodzi o uczniów, którzy rozpoczęli naukę: w klasie VIII szkoły podstawowej, a w przypadku szkoły artystycznej realizującej kształcenie ogólne w zakresie szkoły podstawowej – w ostatnim roku nauki odpowiadającym klasie VIII - po 30 września 2024 r. i zamierzają przystąpić do egzaminu ósmoklasisty; w klasie programowo najwyższej liceum ogólnokształcącego dla młodzieży, technikum lub szkoły artystycznej realizującej kształcenie ogólne w zakresie liceum ogólnokształcącego - po 7 lutego 2025 r. i zamierzają przystąpić do egzaminu maturalnego; w branżowej szkole I stopnia lub technikum - po dniu 15 września 2024 r. i zamierzają przystąpić do egzaminu zawodowego.

Zmiany w deklaracji

Określono też zakres informacji zawartych w deklaracjach przystąpienia do egzaminu ósmoklasisty. Zgodnie z projektowanym rozporządzeniem, tak jak w poprzednich latach, rodzice ucznia będą wskazywali język obcy nowożytny, z którego uczeń będzie zdawał egzamin ósmoklasisty. Nowym rozwiązaniem - wskazano - jest podanie w deklaracji informacji o zamiarze przystąpienia przez ucznia do egzaminu ósmoklasisty z j. polskiego, co jest związane z regulacją, zgodnie z którą w roku szkolnym 2024/25 uczeń ukraiński nie jest obowiązany zdawać egzaminu ósmoklasisty z j. polskiego.

"Jeżeli uczeń poinformował w deklaracji o zamiarze przystąpienia do egzaminu ósmoklasisty z języka polskiego, może zrezygnować ze zdawania tego egzaminu bez żadnych konsekwencji do dnia 21 marca 2025 r., po tym dniu nie ma już możliwości rezygnacji. Podobnie w przypadku gdy uczeń początkowo nie poinformował w deklaracji o zamiarze przystąpienia do egzaminu z języka polskiego będzie mógł uzupełnić deklarację w tym zakresie do dnia 21 marca 2025 r." - podano w uzasadnieniu do projektu rozporządzenia.

W projekcie rozporządzenia określono też dodatkowy termin na przekazanie przez dyrektora szkoły do dyrektora okręgowej komisji egzaminacyjnej wykazu uczniów, którzy do 14 marca 2025 r. złożyli deklaracje przystąpienia do egzaminu ósmoklasisty, egzaminu maturalnego i egzaminu zawodowego w dodatkowym terminie Termin ten wyznaczono na 24 marca 2025 r., a także umożliwiono uczniowi ukraińskiemu przystąpienie do egzaminu ósmoklasisty z języka obcego nowożytnego, którego nie uczył się w szkole w ramach obowiązkowych zajęć edukacyjnych.

Niektóre rozwiązania zostaną przedłużone

W uzasadnieniu do projektu rozporządzenia zwrócono uwagę na przedłużenie na kolejny rok szkolny stosowania niektórych rozwiązań rozporządzenia. Chodzi m.in. o możliwość powoływania do składu zespołu egzaminatorów sprawdzających prace egzaminacyjne uczniów ukraińskich osób niebędących egzaminatorami wpisanymi do ewidencji egzaminatorów; nieklasyfikowania ucznia ukraińskiego uczęszczającego do oddziału przygotowawczego, w przypadku gdy rada pedagogiczna uzna, że nie zna on języka polskiego lub znajomość ta jest niewystarczająca do korzystania z nauki lub zakres realizowanych zajęć edukacyjnych uniemożliwia przeprowadzenie klasyfikacji rocznej (lub śródrocznej); ukończenia przez ucznia ukraińskiego szkoły podstawowej, jeżeli uzyska on pozytywne roczne oceny klasyfikacyjne ze wszystkich obowiązkowych zajęć edukacyjnych realizowanych w klasie VIII oraz przystąpi do egzaminu ósmoklasisty.

Jednocześnie projekt reguluje "szczególne sytuacje" zależne od momentu podjęcia nauki w polskim systemie oświaty przez ucznia ukraińskiego (i do której klasy został przyjęty po przybyciu do Polski). Wskazano, że przyjęcie do odpowiedniej klasy warunkuje realizację przez ucznia określonych przedmiotów: jeżeli uczeń został przyjęty do klasy VIII (tj. uczęszczał tylko do klasy VIII szkoły podstawowej), to w arkuszu ocen i na świadectwie ukończenia szkoły podstawowej nie będzie możliwe wpisanie ocen z muzyki, plastyki, przyrody i techniki, bo realizacja tych przedmiotów zakończyła się w klasach programowo niższych tj. w klasie IV (przyroda), klasie VI (technika) i klasie VII (muzyka i plastyka); jeżeli został przyjęty do klasy VII (tj. uczęszczał do klasy VII i VIII szkoły podstawowej), to w arkuszu ocen i na świadectwie ukończenia szkoły podstawowej nie będzie możliwe wpisanie ocen z przyrody i techniki, ponieważ ich realizacja zakończyła się klasach programowo niższych tj. w klasie IV (przyroda) i klasie VI (technika); jeżeli ucznia przyjęto do klasy VI (tj. uczęszczał do klas VI–VIII szkoły podstawowej), to w arkuszu ocen i na świadectwie ukończenia szkoły podstawowej nie będzie możliwe wpisanie oceny z przyrody, gdyż realizacja tego przedmiotu zakończyła się w klasie IV.

Uczniowie ukraińscy z dodatkowymi zajęciami z języka polskiego

Projekt przewiduje też możliwość uczęszczania przez ucznia ukraińskiego na dodatkowe zajęcia lekcyjne z języka polskiego, prowadzone indywidualnie lub w grupach liczących nie więcej niż 15 uczniów, w wymiarze pozwalającym na opanowanie języka polskiego w stopniu umożliwiającym udział w obowiązkowych zajęciach edukacyjnych. "W porównaniu z poprzednimi latami szkolnymi zmianie ulega wymiar prowadzenia ww. zajęć, a mianowicie w roku szkolnym 2024/2025 wymiar ten będzie wynosił nie mniej niż 4 godziny lekcyjne tygodniowo" - podano w OSR.

W projekcie rozporządzenia znalazł się też zapis, zgodnie z którym uczniowie ukraińscy, którzy w roku szkolnym 2024/25 pobierają naukę w ostatniej klasie szkoły funkcjonującej w ukraińskim systemie oświaty z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość (nauka zdalna - PAP), której ukończenie umożliwia przystąpienie do ukraińskiego egzaminu maturalnego i zamierzają przystąpić do ukraińskiego egzaminu maturalnego w 2025 r., nie podlegają obowiązkowi nauki (obowiązek szkolny dla uczniów ukraińskich będzie obowiązywał od 1 września br. - PAP).

"W tej sytuacji rodzic lub osoba sprawująca opiekę nad uczniem będą obowiązani złożyć do właściwej gminy oświadczenie o pobieraniu przez ucznia nauki w ukraińskim systemie oświaty oraz zamiarze przystąpienia w 2025 r. do ukraińskiego egzaminu maturalnego" - poinformowano w OSR.

Według resortu, wprowadzenie obowiązku szkolnego może spowodować wzrost liczby dzieci i uczniów ukraińskich w przedszkolach i szkołach o ok. 80 tys. W związku z tym - uzasadniono - w projekcie rozporządzenia, po rocznej przerwie, ponownie umożliwia się w roku szkolnym 2024/25 zwiększenie liczby dzieci w oddziale przedszkola lub oddziale przedszkolnym w szkole podstawowej o nie więcej niż 3 dzieci będące obywatelami Ukrainy; zwiększenie liczby uczniów w oddziale klas I–III szkoły podstawowej o nie więcej niż odpowiednio 4, 3 lub 2 uczniów będących obywatelami Ukrainy, w zależności od tego, czy w oddziale klas I–III szkoły podstawowej liczba uczniów wynosi nie więcej niż 25, 26 czy 27 uczniów.

Zwiększenie liczby uczniów

Ponadto - wskazano - umożliwia się zwiększenie liczby dzieci lub uczniów o nie więcej niż 2 uczniów niepełnosprawnych będących obywatelami Ukrainy w: oddziale przedszkola integracyjnego i oddziale integracyjnym w przedszkolu ogólnodostępnym oraz w oddziale szkoły integracyjnej i oddziale integracyjnym w szkole ogólnodostępnej; oddziale przedszkola specjalnego i oddziale specjalnym w przedszkolu ogólnodostępnym oraz w oddziale szkoły specjalnej i oddziale specjalnym w szkole ogólnodostępnej; klasie łączonej w szkole podstawowej specjalnej i szkole ponadpodstawowej specjalnej oraz w szkole podstawowej specjalnej i szkole ponadpodstawowej specjalnej, funkcjonujących w jednostce pomocy społecznej.

W uzasadnieniu podano, że chodzi również o zwiększenie liczby wychowanków w grupie wychowawczej w specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym lub specjalnym ośrodku wychowawczym o nie więcej niż 2 ukraińskich wychowanków niepełnosprawnych; zwiększenie liczby uczniów na zajęciach świetlicowych w szkole podstawowej ogólnodostępnej, pozostających pod opieką jednego nauczyciela, o nie więcej niż 4 uczniów ukraińskich; zwiększenie liczby uczniów niepełnosprawnych na zajęciach świetlicowych w szkole ogólnodostępnej i integracyjnej oraz szkole ogólnodostępnej z oddziałami integracyjnymi, pozostających pod opieką jednego nauczyciela, o nie więcej niż 2 ukraińskich uczniów niepełnosprawnych; zwiększenie liczby uczniów niepełnosprawnych na zajęciach świetlicowych w szkole specjalnej oraz szkole ogólnodostępnej z oddziałami specjalnymi, pozostających pod opieką jednego nauczyciela, o nie więcej niż 2 ukraińskich uczniów niepełnosprawnych.

W projekcie rozporządzenia podano, że rozporządzenie wchodzi w życie 1 września 2024 r.(PAP)

pak/ agz/