Złóż to oświadczenie, jeśli nie chcesz stracić świadczenia od pracodawcy. Najlepiej zrób to jeszcze przed Wielkanocą

Kryterium socjalne ustalane na podstawie oświadczenia

Choć zakładowy fundusz świadczeń socjalnych działa u pracodawców, którzy go tworzą przez cały rok kalendarzowy, to jednak wzmożone zainteresowanie świadczeniami, które można z niego uzyskać da się zaobserwować głównie w okresach okołoświątecznych i wakacyjnym. W związku ze zbliżającą się Wielkanocą warto więc sprawdzić, czy w zakładzie pracy zostały spełnione warunki niezbędne do poprawnego przyznawania świadczenia.

Kwestią kluczową jest w tym wypadku to że prawo do ulgowych usług i świadczeń oraz ich wysokość są uzależnione przede wszystkim od kryterium socjalnego, czyli sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej pracownika. Oznacza to, że przyznając świadczenia pracodawca nie może kierować się jedynie wysokością wynagrodzenia, który wypłaca pracownikowi, ale powinien brać pod uwagę również inne aspekty jego sytuacji. W konsekwencji nie można uznać za wystarczające przyznawanie świadczeń na podstawie danych, które pracodawca posiada w swojej dokumentacji kadrowo-płacowej, a w celu zweryfikowania kryterium socjalnego konkretnej osoby, należy odebrać od niej stosowne oświadczenie. Co powinno z niego wynikać? Na przykład to, z ilu osób składa się gospodarstwo domowego danego pracownika, jaki jest dochód na osobę w takim gospodarstwie oraz to, czy jego członkowie zmagają się z jakąś szczególnie trudną sytuacją życiową, np. chorobą czy niepełnosprawnością.

Pracodawca ma prawo żądać złożenia oświadczenia

Z jednej strony, zbieranie tego rodzaju oświadczeń wymaga dodatkowego nakładu pracy ze strony pracodawcy, z drugiej zaś, często pracownicy odmawiają udostępniania pracodawcy tego rodzaju informacji zasłaniając się ochroną danych osobowych. W takich przypadkach warto przypomnieć osobom uprawnionym, że ustawodawca wskazał wprost, że udostępnienie pracodawcy danych osobowych osoby uprawnionej do korzystania z funduszu, w celu przyznania ulgowej usługi i świadczenia oraz dopłaty i ustalenia ich wysokości, następuje w formie oświadczenia, a pracodawca może żądać udokumentowania danych osobowych w zakresie niezbędnym do ich potwierdzenia. Takie potwierdzenie może odbywać się w szczególności na podstawie oświadczeń i zaświadczeń o sytuacji życiowej (w tym zdrowotnej), rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z funduszu.

W konsekwencji, gdy pracownik odmawia współpracy i nie chce złożyć oświadczenia, które jest niezbędne do ustalenia kryterium socjalnego, pracodawca nie powinien przyznawać mu świadczeń z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. Takie postępowanie byłoby bowiem sprzeczne z regulacjami ustawowymi. Aby nie komplikować sytuacji, pracodawcy czasami zamieszczają w regulaminach ZFŚS zapisy, zgodnie z którymi osoby, które nie złożą oświadczenia będą uznawane za będące w najlepszej sytuacji socjalnej. Jednak również takie rozwiązanie pozostaje w sprzeczności z zasadami wynikającymi z ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, w której wprost wskazano, że przyznawanie ulgowych usług i świadczeń z ZFŚS musi być uzależnione od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej uprawnionego. Pogląd ten jest również potwierdzany w przez sądy – patrz np. wyroki Sądu Apelacyjnego w Poznaniu: z 2 listopada 2022 r. (sygn. akt III AUa 378/21), z 14 września 2022 r. (sygn. akt III AUa 209/21) i z 2 sierpnia 2022 r. (sygn. akt III AUa 187/21). Taki sam wniosek dotyczy rozwiązania polegającego na tym, że pracownik może zadeklarować, w jakim przedziale dochodów na osobę mieści się on i jego rodzina. Również w tym wypadku nie dochodzi przecież do ustalenia kryterium socjalnego.

Bez oświadczenia pracodawca odmówi wypłaty świadczenia

Co można stracić nie składając oświadczenia? Na to pytanie nie ma uniwersalnej odpowiedzi. Jest ona uzależniona przede wszystkim od tego, jakie regulacje zawiera regulamin zakładowego funduszu świadczeń socjalnych obowiązujący w danym zakładzie pracy. To z niego wynika, jakiego rodzaju świadczenia mogą być przyznawane pracownikom i jaką wysokość osiągają w danym roku.

Przypomnijmy, że zgodnie z obowiązującymi przepisami działalność socjalna pracodawcy może obejmować usługi świadczone przez pracodawców na rzecz różnych form wypoczynku, działalności kulturalno-oświatowej, sportowo-rekreacyjnej, opieki nad dziećmi w żłobkach, klubach dziecięcych, sprawowanej przez dziennego opiekuna lub nianię, w przedszkolach oraz innych formach wychowania przedszkolnego, udzielanie pomocy materialnej – rzeczowej lub finansowej, a także zwrotnej lub bezzwrotnej pomocy na cele mieszkaniowe na warunkach określonych umową.