rozwiń >

Liczby, które niepokoją

Według badań aż 25% pracowników w Unii Europejskiej deklaruje, że doświadcza stresu związanego z pracą przez większość swojego czasu zawodowego. Jeszcze bardziej wymowna jest statystyka, że jeden na czterech twierdzi, iż praca ma negatywny wpływ na ich zdrowie psychiczne. To nie są marginalne liczby – to miliony ludzi w każdym kraju UE. Skutki są policzalne. Szacuje się, że koszty związane z nieobecnościami, spadkiem produktywności i leczeniem zaburzeń psychicznych związanych z pracą sięgają w Europie nawet 240 miliardów euro rocznie. Dla porównania – to mniej więcej tyle, ile wynosi roczny budżet Unii przeznaczony na rolnictwo i rozwój regionalny razem wzięte.

Strategie krajów europejskich – różnorodność podejść

Raport pokazuje ogromne zróżnicowanie podejść do kwestii psychospołecznych. Kraje nordyckie (Szwecja, Dania, Finlandia) od lat traktują stres zawodowy na równi z innymi zagrożeniami i mają rozbudowane przepisy obligujące pracodawców do oceny ryzyk psychospołecznych. W Szwecji obowiązuje np. specjalne rozporządzenie o organizacji pracy i środowisku psychospołecznym, które nakazuje analizować tempo pracy, relacje między pracownikami i jakość zarządzania. Francja wprowadziła obowiązek negocjacji układów zbiorowych dotyczących zapobiegania stresowi zawodowemu. Co ciekawe, to właśnie tam pojawiła się jedna z pierwszych głośnych debat o „prawie do bycia offline” po godzinach pracy. Hiszpania i Portugalia przyjęły krajowe strategie zdrowia psychicznego w miejscu pracy, łącząc regulacje prawne z kampaniami społecznymi. Polska i kraje Europy Środkowo-Wschodniej dopiero nadrabiają zaległości – tu najczęściej przepisy dotyczące psychospołecznych ryzyk wpisane są ogólnie w kodeks pracy, bez szczegółowych procedur. Ta mozaika podejść pokazuje, że choć temat jest wspólny, rozwiązania wciąż są w fazie eksperymentów.

Psychospołeczne ryzyka – co to właściwie znaczy?

Pod pojęciem psychospołecznych zagrożeń kryją się m.in.: nadmierne wymagania i brak kontroli nad własną pracą, konflikty w zespole i mobbing, niepewność zatrudnienia, praca zmianowa i nocna, brak wsparcia ze strony przełożonych, niejasno określone role zawodowe. To, co łączy wszystkie te czynniki, to ich zdolność do wywoływania przewlekłego stresu, wypalenia zawodowego i długofalowych problemów zdrowotnych. Nie bez powodu WHO uznała wypalenie za oficjalną diagnozę medyczną.

Ciekawostki i głośne przypadki

Raport przypomina, że dyskusja o stresie w pracy to nie tylko teoria. W 2008 roku Francję wstrząsnęła seria samobójstw pracowników France Télécom, którzy w listach pożegnalnych wskazywali na presję i atmosferę pracy jako główną przyczynę dramatycznych decyzji. Wydarzenie to stało się katalizatorem wprowadzenia surowszych regulacji dotyczących zdrowia psychicznego w pracy. Innym przykładem są badania prowadzone w Finlandii, gdzie wykazano, że osoby pozbawione wsparcia przełożonych mają o 40% wyższe ryzyko rozwoju depresji niż ci, którzy czują się docenieni i wspierani. To liczby, które trudno zignorować.

Nowe wyzwania – cyfryzacja i praca zdalna

Raport zwraca uwagę, że pandemia COVID-19 przyspieszyła cyfryzację pracy i masowe przejście na tryb zdalny. To z kolei stworzyło zupełnie nowe ryzyka psychospołeczne: izolację, zatarcie granic między pracą a życiem prywatnym, presję bycia „zawsze online”. W odpowiedzi niektóre kraje – jak Francja czy Hiszpania – zaczęły wprowadzać regulacje dotyczące prawa do odłączenia się od służbowej poczty po godzinach.

Etyka i praktyka – jak wprowadzać zmiany

Ważnym wnioskiem raportu jest to, że samo wprowadzenie przepisów to za mało. Kluczowe jest, by w organizacjach zmieniała się kultura pracy. Regulacje prawne muszą iść w parze z edukacją, szkoleniami dla menedżerów i włączaniem pracowników w proces oceny ryzyka. W krajach, gdzie to się udało, np. w Danii, widać realne efekty: niższy poziom absencji chorobowej i większe zadowolenie z pracy.

Wnioski – przyszłość polityki pracy w Europie

Psychospołeczne ryzyka pracy to nie chwilowa moda, ale długofalowe wyzwanie zdrowotne i ekonomiczne. Europa stoi przed zadaniem stworzenia jednolitego standardu, który pozwoli skutecznie chronić pracowników niezależnie od kraju zatrudnienia. Bo choć różnice kulturowe i prawne są duże, stres i wypalenie zawodowe nie znają granic. Jeśli XX wiek był epoką walki z pyłem, hałasem i ołowiem, to XXI wiek zapisze się w historii jako czas, gdy zaczęliśmy na serio walczyć z chorobami psychicznymi związanymi z pracą. A każda inwestycja w prewencję – czy to w formie ustaw, kampanii społecznych czy programów wsparcia – zwraca się nie tylko w euro i procentach PKB, ale przede wszystkim w lepszym zdrowiu i życiu milionów Europejczyków.