Od ponad roku Polacy mają możliwość zastrzegania numeru PESEL, dzięki czemu są lepiej chronieni przed finansowymi skutkami kradzieży tożsamości, np. zaciągnięciem kredytu. Jednak system ma poważne luki. Jedną z nich był brak obowiązku sprawdzania numeru PESEL przez towarzystwa ubezpieczeniowe. Nowelizacji ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych ma to zmienić, co zwiększy ochronę przed kupnem przez złodzieja danych, fikcyjnej polisy ubezpieczania OC. Jest też inna poważna luka, którą teraz chce zlikwidować Prezes UODO.

Dane dzieci bez ochrony

Obecnie obowiązujące przepisy pozwalają na zastrzeżenie numeru PESEL wyłącznie osobom pełnoletnim. Tymczasem dane osobowe małoletnich są nadal zagrożone. W tej sytuacji Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych Mirosław Wróblewski zwrócił się do wicepremiera, ministra cyfryzacji Krzysztofa Gawkowskiego z prośbą o rozważenie podjęcia prac legislacyjnych nad zmianami przepisów ustawy o ewidencji ludności w celu umożliwienia rodzicom lub opiekunom prawnym zastrzegania numeru PESEL osoby małoletniej – o czym poinformowała na urząd.

Impulsem do wystąpienia z prośbą o zmiany w prawie stały się sygnały kierowane do UODO, wskazujące na brak ochrony osób małoletnich przed kradzieżą tożsamości, w tym ochrony numeru PESEL.

Prezes UODO już na etapie opiniowania projektu ustawy w 2023 r. podnosił ten temat. Wtedy zwracał uwagę Kancelarii Prezesa Rady Ministrów że "nieuwzględnienie możliwości zastrzegania numerów PESEL osób małoletnich niezasadnie pozbawiać je będzie możliwości skorzystania z projektowanych środków przeciwdziałających kradzieży tożsamości, szczególnie iż ustawa Kodeks cywilny dopuszcza dokonywanie niektórych czynności prawnych przez osoby małoletnie".

PESEL małoletnich pod ochroną

Zgodnie z obowiązującą ustawą o ewidencji ludności z 2010 r. tylko osoba pełnoletnia może nieodpłatnie zastrzec lub cofnąć zastrzeżenie swojego numeru PESEL. Zasada ta nie dotyczy osób dorosłych niemających pełnej zdolności do czynności prawnych. W przypadku takich osób zastrzeżenia może dokonać pełnomocnik, opiekun prawny albo kurator, oczywiście pod warunkiem, że istnieją ku temu przesłanki takie jak choroba, niepełnosprawność czy inna trudność uniemożliwiająca złożenie wniosku.

Prezes UODO Mirosława Wróblewskiego zwraca uwagę na fakt, że obecny kształt przepisów ustawy o ewidencji ludności pozostawia istotną lukę w ochronie danych osobowych osób małoletnich w zakresie zastrzegania numeru PESEL. Przypomina też, że np. przepisy ustawy o dokumentach paszportowych czy ustawy o dowodach osobistych przyznają rodzicom i opiekunom prawnym prawo do wnioskowania o wydanie dowodu osobistego lub paszportu, a w przypadku ich utraty lub uszkodzenia prawo do ich unieważnienia. Tymczasem opiekunowie prawni dzieci nie moją prawa zastrzec numeru PESEL osób nieletnich pozostających pod ich opieką.

W opinii prezesa UODO "wypracowanie przepisów zapewniających ochronę danych osób małoletnich ma bowiem szczególne znaczenie w dobie postępującej cyfryzacji oraz coraz częstszych przypadków kradzieży danych".