Już przygotowali plany ewakuacji ludności. Rząd szykuje się na najczarniejszy scenariusz

Nowe przepisy o ewakuacji ludności. Co się zmienia i kto za co odpowiada?

Niepewna sytuacja międzynarodowa i zagrożenie ze wschodu zmuszają władze do podejmowania działań, które mają przygotować państwo i obywateli na ewentualny kryzys. Dlatego w życie weszło rozporządzenie Rady Ministrów, które szczegółowo opisuje zasady ewakuacji ludności oraz ochrony mienia. Dokument rozszerza zakres obowiązków, które muszą wypełniać samorządy, a także wskazuje, jak w praktyce ma wyglądać organizacja ewakuacji w przypadku wojny albo klęski żywiołowej.

Skąd wynikają nowe zasady?

Podstawą nowych regulacji jest ustawa z 5 grudnia 2024 roku o ochronie ludności i obronie cywilnej. Rozporządzenie rządu określa, w jaki sposób ma być przeprowadzana ewakuacja mieszkańców danego obszaru, jeśli zostanie zarządzona. Dotyczy to przede wszystkim rejonów zagrożonych działaniami wojennymi albo poważnymi katastrofami naturalnymi. W przepisach znalazły się szczegółowe wytyczne zarówno dotyczące ochrony ludności, jak i zabezpieczenia mienia.

Ewakuacja ludności krok po kroku

Nowe przepisy wskazują, że ewakuacja musi uwzględniać osiem kluczowych elementów. Chodzi o to, by w pierwszej kolejności zweryfikować plan ewakuacji w zależności od rodzaju zagrożenia i wyznaczonych kierunków przemieszczania ludności. Następnie należy poinformować mieszkańców o tym, że ewakuacja została zarządzona, wskazać im miejsca zbiórki, rodzaje dostępnych środków transportu i trasy, którymi będą się poruszać. Równocześnie trzeba zaalarmować personel i specjalne zespoły odpowiedzialne za organizację i prowadzenie całej akcji oraz zadbać o to, by wyznaczone osoby skutecznie nią kierowały, planowały, koordynowały i nadzorowały przebieg działań.

Część ludzi będzie mogła opuścić zagrożone tereny samodzielnie, w ramach tak zwanej samoewakuacji, ale większość trafi do zorganizowanych punktów, w których będą przyjmowani i ewidencjonowani. Po zakończeniu działań władze mają obowiązek zapewnić ludności bezpieczny powrót do miejsc zamieszkania. Ważnym elementem ewakuacji jest też prowadzenie dokładnych spisów ludności oraz mienia, w tym dóbr kultury, które zostaną przewiezione odpowiednio przygotowanymi środkami transportu.

Jak ma wyglądać ochrona mienia?

Rozporządzenie reguluje również kwestie zabezpieczenia mienia. Nakazuje ono przede wszystkim ochronę najważniejszych obiektów nieruchomych, takich jak zabytki ujęte w planach ochrony dóbr kultury na czas wojny. Przewiduje także zabezpieczenie dóbr kultury przed uszkodzeniem w trakcie transportu, a w razie potrzeby wcześniejsze udokumentowanie ich stanu. Dotyczy to również przygotowania do przemieszczenia zwierząt i innego najcenniejszego mienia, w tym ruchomych dóbr kultury. Cały proces obejmuje prowadzenie ewidencji, załadunek, przewóz do wyznaczonych miejsc, rozładunek i zdeponowanie w bezpiecznych warunkach.

Samorządy z nowymi obowiązkami

Rozporządzenie znacząco zwiększa odpowiedzialność samorządów. Do zadań wójtów, burmistrzów, prezydentów miast, starostów, także wojewodów, należy między innymi ustalenie obszarów, które zostaną objęte ewakuacją w pierwszej kolejności, a także oszacowanie liczby osób przewidzianych do ewakuacji, w tym szczególnie tych, które wymagają transportu. Samorządy mają obowiązek wyznaczyć główne drogi i linie kolejowe przeznaczone do ewakuacji oraz wskazać i oznaczyć punkty zbiórki ludności.

Dodatkowo muszą zadbać o zasoby obrony cywilnej i środki transportu, opracować metody zabezpieczenia najcenniejszego mienia i dóbr kultury, a także przygotować system skutecznego powiadamiania ludności i publikowania komunikatów ostrzegawczych. W przypadku braku wystarczających możliwości, mają też obowiązek identyfikować potrzeby wsparcia ze strony organów wyższego szczebla.

Rola wojewody w czasie kryzysu

W czasie wojny szczególną rolę odgrywa wojewoda. To on – w porozumieniu z dyrektorem Rządowego Centrum Bezpieczeństwa i Siłami Zbrojnymi – ustala główne drogi i linie kolejowe, które będą wykorzystane do ewakuacji. Do jego zadań należy także wyznaczenie środków do zabezpieczenia ewakuacji i ochrony mienia, wskazanie osób odpowiedzialnych za koordynację działań, określenie sposobów powiadamiania ludności i przygotowanie komunikatów ostrzegawczych.

Minister spraw wewnętrznych nadzoruje całość

Najwyższą odpowiedzialność w zakresie przygotowania ewakuacji ponosi szef obrony cywilnej, czyli minister spraw wewnętrznych i administracji. Zanim ewakuacja zostanie ogłoszona, minister ma obowiązek wdrożyć kluczowe procesy przygotowawcze. Wyznacza obszary, które w pierwszej kolejności przyjmą ewakuowaną ludność, i przekazuje wojewodom polecenia przygotowania tych miejsc. We współpracy z dyrektorem Rządowego Centrum Bezpieczeństwa określa także szlaki komunikacyjne, sposoby ostrzegania ludności i przygotowuje treść komunikatów do upublicznienia.

Minister analizuje również potrzeby związane z organizacją ewakuacji i wskazuje zakres wsparcia, którego należy oczekiwać od innych ministrów, a także w ramach pomocy międzynarodowej lub unijnego mechanizmu ochrony ludności.

Priorytetowe grupy podczas ewakuacji

W rozporządzeniu znalazł się zapis dotyczący przeciwdziałania dezinformacji i panice. Organy odpowiedzialne za ewakuację mają podejmować działania, które ograniczą niekontrolowane przemieszczanie się ludności w kierunku zagrożonych terenów. Podkreślono również, że ewakuacja powinna uwzględniać wspólny transport dla rodzin, w tym matek z dziećmi, osób starszych i z niepełnosprawnościami wymagającymi opieki.

Priorytetem mają być dzieci, kobiety w ciąży, osoby starsze i niepełnosprawne, a także osoby przebywające w domach opieki, szpitalach i innych placówkach zdrowotnych.

Co można zabrać i jak wygląda zaopatrzenie?

Podczas ewakuacji ewakuowani muszą mieć zapewnione podstawowe środki niezbędne do przetrwania zarówno w trakcie transportu, jak i w miejscach tymczasowego pobytu. Chodzi o żywność, wodę, lekarstwa, ubrania, środki higieniczne i dostęp do zaplecza sanitarnego. Jednocześnie rozporządzenie przewiduje ograniczenie w zakresie mienia, które można zabrać ze sobą. Każdy powinien ograniczyć się do tego, co wystarczy na przeżycie przez 72 godziny.