Sprawdź, czy Twoje dziecko jest bezpieczne w świecie AI? Rekomendacje naukowców.

Dzieci korzystają z AI częściej, niż myślisz

Sztuczna inteligencja nie jest już technologią przyszłości – to narzędzie codziennego użytku, również w rękach najmłodszych. Z raportu „Understanding the Impacts of Generative AI Use on Children”, opublikowanegoprzez brytyjski Alan Turing Institute, wynika, że już 22% dzieci w wieku 8–12 lat w Wielkiej Brytanii korzysta z generatywnej AI. Najczęściej sięgają po ChatGPT, ale popularne są także Gemini od Google oraz My AI z aplikacji Snapchat.

Wbrew pozorom dzieci nie używają AI tylko do odrabiania lekcji. Aż 43% badanych tworzy za jej pomocą zabawne obrazki i wyszukuje ciekawostki, a 40% przyznaje, że po prostu dobrze się bawi, testując, co potrafi „cyfrowy kolega”. Ciekawe różnice widać w zależności od wieku – 8-latki traktują AI głównie jako rozrywkę, 9-latki jako źródło wiedzy, a 12-latki najczęściej proszą o pomoc w zadaniach domowych.

Kiedy dzieci uczą się z robotem

Rodzice i nauczyciele są jednocześnie zaintrygowani i zaniepokojeni. Z jednej strony aż 76% opiekunów, których dzieci już używają AI, jest nastawionych pozytywnie. Z drugiej, aż 82% wszystkich rodziców obawia się, że dzieci mogą natknąć się na nieodpowiednie treści, a 77% wskazuje na ryzyko trafienia na fałszywe lub wprowadzające w błąd informacje. Zaskakująco, najmniejszy niepokój budzi możliwość oszukiwania w szkole, tylko 41% rodziców wyraża w tej kwestii obawy.

Również nauczyciele zauważają, że dzieci często oddają prace wygenerowane przez AI jako własne. Aż 57% z nich to potwierdza. Mimo to wielu pedagogów widzi potencjał w technologii. 85% nauczycieli, którzy korzystają z AI, twierdzi, że zwiększa ona ich efektywność w pracy, a 82% dostrzega pozytywny wpływ na jakość nauczania.

Prywatna szkoła = więcej AI

Dostęp do generatywnej AI w edukacji nie jest równy. W brytyjskich szkołach prywatnych aż 52% uczniów korzysta z tych narzędzi, podczas gdy w placówkach publicznych tylko 18%. Uczniowie prywatnych szkół mają nie tylko większy kontakt z AI, ale też używają jej częściej: 72% z nich co najmniej kilka razy w tygodniu. Również nauczyciele z prywatnych placówek częściej zgłaszają znajomość i świadomość tego, jak uczniowie używają AI.

Ta różnica nie ogranicza się jedynie do dostępu – przekłada się na poziom wiedzy i obycia technologicznego dzieci. To oznacza, że już teraz rodzi się nowa forma wykluczenia cyfrowego, w której uczniowie z mniej zamożnych środowisk mogą zostać w tyle w wyścigu po kompetencje przyszłości.

Dzieci mówią wprost: AI musi być bardziej „ludzka” i ekologiczna

W ramach drugiej części badania przeprowadzono warsztaty w dwóch szkockich szkołach publicznych. Dzieci, w wieku 9–11 lat miały okazję przetestować AI w praktyce i podzielić się swoimi opiniami. Okazało się, że najmłodsi użytkownicy technologii potrafią myśleć o niej bardzo dojrzale.

Największe obawy wzbudziły środowiskowe skutki działania AI. Dzieci niepokoiły zużycie energii i wody przez wielkie modele językowe. Niektóre z nich zadeklarowały, że po poznaniu wpływu AI na planetę, nie chcą już z niej korzystać. Kolejnym ważnym tematem była wiarygodność treści generowanych przez AI oraz trudność w rozróżnieniu tego, co jest prawdziwe, a co nie.

Dzieci zwróciły również uwagę na brak reprezentacji różnych kultur i wyglądów w materiałach generowanych przez AI. Uczniowie pochodzenia mniejszościowego często czuli się pomijani i niedoreprezentowani w obrazach tworzonych przez algorytmy. To ważny sygnał dla twórców narzędzi. Brak różnorodności to nie tylko problem techniczny, ale i społeczny. Przy tym może być to wynik problem bardziej "brytyjski" i w Polsce obserwacje dzieci byłyby zupełnie inne.

Dzieci z trudnościami uczą się lepiej z pomocą AI

Jednym z najbardziej pozytywnych wniosków z raportu jest to, że AI może być cennym wsparciem dla dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Aż 78% takich dzieci korzysta z ChatGPT, a 53% używa AI, by wyrażać myśli, których nie potrafią zakomunikować w inny sposób. Nauczyciele również wskazują, że to właśnie w tym obszarze technologia ma największy potencjał.

Czas na AI-ową edukację i odpowiedzialne projektowanie

W raporcie sformułowano także konkretne rekomendacje. Kluczowe jest wprowadzenie edukacji na temat AI do programu nauczania. Nie tylko jak jej używać, ale również jak rozpoznawać jej ograniczenia, unikać błędów i rozumieć etyczne zagrożenia. Rekomenduje się także tworzenie certyfikowanych narzędzi przyjaznych dzieciom oraz zapewnienie równego dostępu do technologii w szkołach publicznych.

Wnioski są jasne: dzieci są gotowe na świat AI, ale czy AI jest gotowa na dzieci? Jeśli nie zaczniemy projektować tej technologii z myślą o najmłodszych, ryzykujemy, że narzędzie mające wspierać edukację i kreatywność, stanie się kolejnym źródłem wykluczenia i dezinformacji.

Źródło:

Understanding the Impacts of Generative AI Use on Children, The Alan Turing Institute, Wielka Brytania.